آخرین قسمت هر مقاله علمی، شامل بخش منابع و رفرنس ها می باشد. این بخش از مقاله بسیار مهم و حائز اهمیت می باشد و بایستی با دقت کافی نوشته شود. با توجه به اینکه سبک های مختلفی برای رفرنس دهی وجود دارد و مجلات مختلف ممکن است از سبک های مختلفی برای مقالات خود استفاده نمایند. بنابراین در ابتدا لازم است تا با انواع سبک های رفرنس دهی آشنا شوید و سپس به سراغ رفرنس دهی مقاله خود بروید.
بهترین راه برای آشنایی با سبک رفرنس دهی در مجلات مختلف، مطالعه مقالات چاپ شده در آن مجله می باشد. البته اطلاعات لازم در خصوص نحوه رفرنس دهی مقاله برای هر مجله در بخش اطلاعات نویسندگان در سایت مجله درج شده است. اما در صورتی که نتوانستید به این بخش دسترسی پیدا کنید، می توانید با مراجعه به بخش آرشیو مقالات چاپ شده، یکی از این مقالات را انتخاب کرده و مطالعه نمایید.
شاید موضوع رفرنس نویسی برای بسیاری از دانشجویان بی اهمیت باشد و با سهل انگاری از کنار آن رد شوند، در حالی که این موضوع برای مجلات تا حدی اهمیت دارد که تمامی رفرنس های درج شده در مقاله را از لحاظ معتبر بودن مورد بررسی قرار می دهند و در صورتی که این رفرنس ها در گوگل اسکولار وجود نداشته باشند، آنها را نامعتبر اعلام می کنند. در واقع منابع می تواند اکسپت مقاله شما را تحت تاثیر قرار دهد. بنابراین دلیل ریجکت شدن برخی مقالات می تواند عدم رفرنس نویسی صحیح و استفاده از رفرنس های قدیمی و یا خود ارجادهی بیش از حد باشد.
موارد مختلفی وجود دارد که در هنگام نوشتن منابع یک مقاله بایستی به آنها توجه کرد. در ادامه به برخی از این موارد مهم اشاره می نماییم که توجه به آنها می تواند در رفرنس دهی صحیح مقاله به شما کمک نماید تا احتمال پذیرش مقاله شما را افزایش دهد.
نکات مهم در استفاده از رفرنسها
- فقط منابع چاپ شده ای که در مقاله مورد استفاده قرار گرفتند در اینجا ذکر میشوند. مواردی از قبیل چکیده ها، پایان نامه ها، رساله های دکتری و کلیه داده هایی که چاپ نشده اند نباید در این قسمت آورده شوند. اگر چنین مرجع چاپ نشده ای را به کاربرده اید که واقعاً مهم و حیاتی است باید در داخل متن اصلی مقاله به آن اشاره کنید مثلاً در داخل پرانتز یا به صورت پاورقی. ولی در این قسمت میتوانید به مقالاتی که پذیرفته شدند ولی هنوز به چاپ نرسیده اند ارجاع دهید.
- قبل از ارسال مقاله و حتی در مرحله تأیید مقاله توسط مجله حتماً کلیه قسمتهای هر منبع به کاربرده شده در مقاله را با نسخه اصلی چاپ شده در مجله تطبیق دهید. دقت کنید احتمال رخ دادن اشتباه در قسمت منابع بسیار بالاست که این اشتباهات میتوانند عواقب جبران ناپذیری مانند مردود شدن مقاله و حتی قرارگرفتن در لیست سیاه را رقم بزنند.
- رایج ترین خطایی که ممکن است در قسمت منابع اتفاق بیفتد شکل و ساختار ارجاع دهی است. برای جلوگیری از این اشتباه پیشنهاد میشود بعد از مطالعه دقیق راهنمای مجله مورد نظرتان، نحوه ارجاع دهی برخی از آخرین مقالات مجله را نیز ببینید.
- مقالاتی دیده شده که در آنها فقط به 5 منبع ارجاع شده است در حالی آن همگی آن منابع کتاب بوده اند. این موضوع پذیرفتنی نیست. در یک مقاله علمی حتماً باید به چندین مقاله تخصصی بازنگری شده و کتاب اشاره شده باشد (در بیشتر اوقات حداقل 12 مقاله و کتاب). اگر اینگونه نباشد، آنگاه این موضوع به ذهن خطور میکند که شاید نویسنده اطلاعات پیش زمینه ای کافی را در اختیار خواننده نگذاشته و مرور ادبیات مناسبی انجام نداده است. ضمن آنکه پیشنهاد میشود در این قسمت، بیش از اندازه به مقالات قبلی خود ارجاع ندهیم.
- مراقب باشید تا یک رفرنس را دوبار در فهرست رفرنسها ذکر نکنید. وقتی رفرنسها به ترتیب الفبا ذکر می‌گردند کشف رفرنسهای تکراری ساده‌تر میشود اما وقتی از روشهای دیگر رفرنس هی استفاده میکنید که بر حسب حروف الفبا نیست، امکان دارد رفرنسی را دوبار ذکر نمایید .
- احتمال دارد قبل از نگارش مقاله جدید، شما چندین مقاله در همین حیطه سابقاً نوشته اید. ذکر تمامی آنها در مقاله جدید نه تنها امتیازی برای شما محسوب نمی‌شود بلکه از دید داوران مجله و خوانندگان آن حس مثبتی به وجود نمی‌آورد. شما میتوانید به یک یا دو مقاله مهم قبلی خود اشاره کنید.
- در ذکر رفرنسهای قدیمی بسیار مراقب باشید. در مقاله‌ای که نگارش میکنید می‌بایست ۸۵ درصد از مقالاتی که در ۵ سال اخیز نگارش شده استفاده کنید.
- سعی کنید در انتهای پاراگراف بدون ارائه توجیه مناسب چندین رفرنس ارائه نکنید. برخی از محققان اولین پاراگراف خود را وقتی شروع می‌نمایند هنگام اتمام آن پارارگراف ۴ یا ۵ رفرنس را ذکر می‌کنند. چنین کاری اشتباه است. اگر شما قبلاً مرتبط بودن این رفرنسها را به موضوع مقاله خود توضیح داده‌اید و اگر آن رفرنس ها را ذکر کردید حداقل مطمئن باشید که قبلاً درباره ارتباط پژوهش‌های آنها به پژوهش خود توضیحی ارائه داده اید.
- از علمی بودن و قابل استناد بودن رفرنسهای مورد استفاده خود مطمئن شوید. مطالبی که در وبلاگها و وب سایتها و یا موارد مشابه می‌آید چندان قابل استنناد نیستند مگر انکه آن وب سایت ها معروفیت جهانی داشته باشند مانند وب سایت سازمان ملل، سازمان غذا و دارو و موارد مشابه.
- زمانیکه در ادبیات پژوهش خود به برخی از پژوهشای قبلی به عنوان وجود یک شکاف پژوهشی اشاره میکنید مطمئن گردید که آن پژوهش در واقع منعکس کننده همان تعارض یا شکاف باشد. برخی از نویسندگان مقاله همین که موضوعی را مشابه می‌بینند در مقاله خود آن را به عنوان شاهد وجود تعارض و شکاف ارائه می‌دهند غافل از اینکه چنین چیزی در آن مقاله ارائه نشده است.
- در مقالاتی که روش انجام انها به صورت کیفی است، ممکن است تعداد رفرنسهای شما کمتر باشد.
- بیاد داشته باشید که یک مقاله معمولاً بیشترین رفرنسها را در بخش مقدمه و بحث و نتیجه‌گیری دارد.
- هرگز تطبیق نهایی را فراموش نکنید یعنی مطمئن شوید کلیه منابعی را که در متن مقاله هستند را در قسمت منابع آورده اید و بالعکس کلیه منابعی را که در قسمت منابع آورده اید را در مقاله استفاده کرده اید.
شاید این سوال برای شما نیز پیش آمده باشد که در یک مقاله علمی تا چه تعداد رفرنس می توان استفاده نمود؟ باید گفت که تعداد رفرنس های لازم برای نگارش مقاله به عوامل مختلفی چون موضوع پژوهشی، حیطه فعالیت، شرایط و دستورالعمل مجله ی انتخابی و ... بستگی دارد. بررسی مختلفی توسط افراد در این خصوص انجام گرفته است و به طور نسبی نتایج زیر حاصل شده است:
- رشته اکولوژی (بوم شناسی): بالاترین تعداد رفرنسها ۵۸ عدد
- رشته ریاضی و روبوتیک: سقف رفرنسها ۲۸ عدد
- رشته اقتصاد: سقف رفرنسها ۳۲ عدد
- رشته‌های علوم اجتماعی، فیزیک، نجوم، و هنر و علوم انسانی (arts & humanities) : سقف رفرنسها ۵۴ عدد
- حوزه سلامت و پزشکی : سقف رفرنسها ۸ تا ۱۷ عدد
- حیطه ریاضی و مهندسی : سقف رفرنسها ۲۹ عدد
- حوزه بیوشیمی و ژنتیک و سایر علوم بیولوژی : سقف رفرنسها ۵۱ عدد
اینستاگرام
تلگرام