طبق تعریف ارائه شده توسط کمیته اخلاق نشر (Committee On Publication Ethics) سرقت علمی عبارت از استفاده از استفاده از ایده و اثر فرد دیگر در هر مرحله‌ای از برنامه‌ریزی، تحقیق، نگارش یا چاپ مقاله بدون ذکر منبع. این عمل در مجامع علمی و دانشگاهی بسیار مذموم و مورد سرزنش قلمداد شده است.
در سال‌های اخیر مجلات معتبر تعداد زیادی از مقالات را به جرم سرقت ادبی یا علمی متهم کرده‌اند. اینکه سرقت ادبی چیست و چگونه اتفاق می‌افتد را در ادامه مطالب تشریح می‌کنیم.
پلاجیاریسم (plagiarism) همان دزدی علمی است.
طبق تعریف ارائه شده توسط کمیته اخلاق نشر (Committee On Publication Ethics) سرقت علمی عبارت از استفاده از ایده و اثر فرد دیگر در هر مرحله‌ای از برنامه‌ریزی، تحقیق، نگارش یا چاپ مقاله بدون ذکر منبع. این عمل در مجامع علمی و دانشگاهی بسیار مذموم و مورد سرزنش قلمداد شده است. تبعاتی که در انتظار متهمان سوء رفتار پژوهشی است شامل از دست دادن پست شغلی خود و قرارگیری در لیست سیاه مجلات همچنین محدودیت در فعالیت‌های پژوهشی این افراد می‌شود. در حالت کلی پلاجیاریسم زمانی اتفاق می‌افتد که شخصی بخواهد ایده و نتیجه تلاش افراد دیگر را به نام خود ثبت کند بعبارتی این کار دستبرد فکری و دزدی ایده به حساب می‌آید. سرقت علمی به شکل‌های متفاوتی انجام می‌شود انواع مشهور و رایج آن در به شرح زیر میباشد:
سرقت علمی مستقیم یا کپی کلمه به کلمه متن (Copy-Paste or Verbatim)
گاهی اوقات نویسنده مقاله بدون توجه به عواقب کارش متنی را کپی کرده و در مقاله خود درج می‌نماید. این کار زمانی توجیه دارد که عین عبارت را در داخل گیومه قرار داده و به نام صاحب اثر در بخش رفرنس اشاره نمایید. به بیان دیگر از نقل قول مستقیم استفاده کنید. البته باید توجه داشته باشید استفاده از نقل قول زمانی قابل قبول و بدون اشکال است که در حد یکی دو جمله باشد و شما چاره ای جز این کار نداشته باشید و در صورت تغییر جمله معنا و مفهوم خود را از دست بدهد و انجام این کار در حد معقول و معمول باشد به عبارتی شما اجازه ندارید کل متن را به طریق نقل قول در مقاله خود بیاورد بله محدود به حد مشخصی که مجله تعیین می‌کند هستید.
این نوع سرقت به تفسیر و یا بیان ایده فردی با کلمات متفاوت و مترادف و تغییر جمله‌بندی بدون ذکر منبع گفته می‌شود در مواقعی نویسنده مقاله مطلبی را از جایی برداشته و بدون قرار دادن داخل گیومه و یا ارجاع به منبع اصلی آن را در مقاله خود قید می‌نمایید تا جائیکه امکان دارد در این روش ساختار کلی جمله یا متن حفظ شود و صرفاً جایگزینی کلمات اتفاق می‌افتد. به این نوع سرقت نوشته وصله‌ای نیز گفته می‌شود.
استفاده از مطالب مقاله قبلی خود
در اکثر موارد نویسندگان مقالات از مطالب مقاله چاپ شده خود در نوشتن مقاله جدید کمک می‌گیرند این کار به علت همپوشانی مطالب خلاف اخلاق پژوهشی بوده و جرم محسوب می‌شود هر چند نظر نویسندگان بر این است که چون هر دو اثر متعلق به خوشان است پس حق استفاده از مطالب برایشان محخفوظ است این در حالی است که به هنگام چاپ مقاله در مجلات نویسنده حق نشر مطالب را به مجله واگذار می‌کند بنابراین “خود اقتباسی” یا ارجاع به خود به عنوان یک سوء رفتار علمی شناخته می‌شود و حق نشر یک ناشر را نقض می‌کند.
متهمان به این نوع سرقت افرادی هستند که ناخواسته و بطور تصادفی به دام افتاده‌اند. چرا که این نوع سرقت همانطور که از نامش پیداست غیرعمدی بوده و ناشی از فراموشی نویسنده در ارجاع دهی به منبع مورد استفاده میباشد. این مورد از عمدهترین مشکلات پژوهشگران میباشد چرا که مراحل نگارش یک مقاله علمی به قدری طولانی است که نویسنده فراموش می‌کند که کدامیک از بخش‌ها را از مقاله دیگری برداشته است و همین موجب می شود تا دچار اشتباه شود و تصور کند که کل متن کاملاً با اصالت و بدون کپی است.
پیشنهاد راهکار جلوگیری از سرقت ادبی
به علت نگرانی سردبیران مجلات علمی از پذیرش و انتشار مقالات نقض کننده اخلاق پژوهشی همواره متن تمامی مقالات ارسال شده به مجلات در وهله اول و قبل از شروع فرآیند داوری مورد بررسی و ارزیابی سرقت ادبی قرار می‌گیرند تا در صورت مشاهده سرقت ادبی ریجکت و یا در برخی موارد جهت رفع پلاجیاریسم به نویسنده بازگشت داده شود.
پیشنهاد موسسه تحقیقاتی اشراق به شما پژوهشگران عزیز این است که قبل از ارسال مقاله به مجله مورد نظر از عدم وجود تشابه و سرقت ادبی در مقاله خود اطمینان حاصل کنید و درصورت وجود اقدام به پارافریز و رفع پلاجیاریسم نمایید و از این طریق شانس پذیرش مقاله خود را افزایش دهید. موسسه اشراق در راستای تسهیل کار محقیق آماده ارائه خدمات تشخیص و رفع سرقت ادبی مقاله توسط قوی‌ترین و پرکاربردترین نرم افزارهای تشخیص پلاجیاریسم میباشد. از مزایایی استفاده از خدمات موسسه اشراق در جهت تشخیص سرقت ادبی به موارد زیر می‌توان اشاره نمود:
اینستاگرام
تلگرام