خطاهای استناددهی در مقاله چیست؟

استناد کردن یعنی ارجاع در متن به اثری که از آن واژه یا جمله ای نقل شده است و یا رجوع به یک متن و یا یک منبع به منظور اثبات راستی و صحت یک مطلب یا یک نظر . برای شفاف تر شدن معنای استناد از یک متن به متن دیگر به مثال زیر توجه کنید :

مقاله ب دارای ارجاعی به مقاله الف است. 
مقاله الف پیش از مقاله ب منتشر شده است. 
مقاله ب به مقاله الف استناد می کند. 
مقاله الف مورد استناد مقاله ب قرار می گیرد.

انواع استناد:

استناد برون متنی: استناد را در جایی گاه خارج از متن برای مثال (پایین صفحه) ، (پایان فصل) یا (انتهای متن) و در خود متن تنها نشانه یا نمادی که معمولا عدد است سند مورد نظر را مشخص می کند.  

استناد درون متنی:  پس از نقل مطلب در متن نوشته،  عموما مشخصات کوتاهی از منابع و موآخذ داخل پرانتز قرار می گیرد.

استناد اصلی: در استناد اصلی یا (Primary Citation) ، نویسنده به منابع مختلف مراجعه می‌کند و پس از مطالعۀ دقیق و دریافت اطلاعات صحیح، با استفاده از واژه های مناسب مفهوم دریافتی را بازنویسی می‌کند و به منبع مورد استفاده داخل پرانتز استناد می‌دهد.
مثال...................................................................................(William, 2014)

استناد فرعی: استناد فرعی یا ((Secondary Citation)) به استنادی میگویند که از مطلبی استفاده کنیم که خود آن مطلب نقل یا نقل‌ به‌ مضمون از مطلبی دیگر است. بهترین حالت استناددهی ، استناد اصلی است باین معنا که بهتر است به‌جای این که نقل ها و نقل به مضمون‌های دیگر را بیاوریم، به منابع اصلی مراجعه و از آن‌ها استفاده کنیم. در استناد فرعی به دلایلی از جمله ذکر کردن برداشت و فهم یک شخص سوم از منبع اصلی، احتمال (خطا در استناددهی و ارتکاب به سرقت علمی) ، بیشتر میشود. اما در صورت محدودیت دسترسی به منبع اصلی، ناچارا به صورت نقل از نقل استناد میدهیم.

هنگامی که یک مقاله ی علمی مینویسیم و در آن از استناددهی استفاده میکنیم ممکن است دچار اشتباهاتی در نحوه استناددهی شویم و این اشتباهات احتمالی استناد را ،به دوگروه تقسیم‌بندی می‌کنند:

خطاهای صوری: 

که خواسته یا ناخواسته در اطلاعات کتاب شناختی سند یا در متن یا فهرست مآخذ و پانویس ها رخ می دهند. مانند:

• اول خطاهایی که مربوط به استناد در متن میشود و مربوط میشود به جایگاه استناد یا شماره استناد.
• دوم خطاهایی که مربوط به توصیف که شامل حذفهایی بصورت تعمدی یا غیر آن در یک یا چند توصیف مانند عنوان، نام نویسنده و ... است.
• سوم خطاهایی که مربوط به علامتهای سجاوندی هر فیلد و منطقه میشود.
• چهارم خطاهایی که مربوط به ترتیبهای حضور منبع در فهرست مآخذ است.

خطاهای محتوایی: 

• ذکر نکردن منبع مورد استناد به قصد سرقت ادبی
•  ذکر نکردن منبع واسط و استناد به منبع اصلی بدون مراجعه به آن (حذف حلقه واسط استناد)
•  انتقال اشتباهات استنادی موجود در منابع واسط به زنجیره های بعدی استناد به دلیل عدم مراجعه به منبع  اصلی
• استناد به منبعی بدون مراجعه به آن و حتی در مواردی بدون وجود خارجی ( به ویژه در مورد منابع به زبان خارجی)
• استناد کذب به افراد موثق
• جعل داده ها و اطلاعات یک سند
•  نادیده گرفتن و پنهان کردن اطلاعات یک سند
•  عدم اشراف به موضع مورد استناد
• عدم تسلط کافی به متن مورد استناد از نظر لفظی یا محتوایی
•  عدم تسلط بر مهارت های نوشتاری یا فقدان قدرت بیان
•  ناتوانی در بازگویی صحیح و موجز اطلاعات متراکم مآخذ
•  عدم تشخیص زمان صحیح استناد
•  عدم تشخیص جایگاه صحیح استناد
• عدم توانایی در بهره گیری به جا و مناسب از شکل های مختلف استناد (مانند نقل قول مستقیم و غیرمستقیم)

از خطاهای رایج استناددهی که هنگام نوشتن یک مقاله ی علمی باید از آنها اجتناب کنیم :

1. توجه نکردن به دستورالعمل نویسندگان : یکی از مهم‌ترین خطاهای ارجاع به منابع آن است که نویسندگان یک مقاله به دستورالعمل نویسندگان نشریه مورد نظر در حیطه نحوه ارجاعات به منابع، توجه نمی نمایند.
2.  استفاده بیشتر یا کمتر از حد معمول از منابع : گاهی نویسندگان به هنگام نوشتن مقاله خود از تعداد کافی منابع استفاده نمیکنند یا بیش از حد معمول و یا کمتر از آن، به منابع در ارتباط با موضوع تحقیق خود استناد میکنند.
3.  استفاده از منابع قدیمی : اشکال دیگری که نویسندگان مقاله های علمی ممکن است دچار آن شوند ، استفاده از منابع قدیمی است. هر چند به هنگام پرداختن به سابقه موضوع مورد تحقیق می‌توان به منابع قدیمی تر استناد کرد، اما در سایر قسمت‌های مقاله استفاده از منابع معتبر و روزآمد توصیه شده است.
4. استفاده بیش از اندازه از منابع خاکستری : یکی دیگر از اشتباهات به هنگام استناد به منبعی، استفاده بیش از اندازه منابعی میباشد که اصطلاحاً به منابع خاکستری (Gray references) نامی هستند. این منابع منابعی هستند که پروسه و فرآیند دیگر منابع معتبر را طی نکرده اند بعنوان مثال میتوان اشاره ای داشت بر صفحات اینترنتی، پایان‌نامه‌ها، چکیده‌ی مقاله‌ها‌ی ارائه شده در همایش‌های علمی و مقالاتی می‌باشند که در روزنامه‌ها یا نشریات با اعتبار کم به چاپ رسیده‌اند.
5.  نقل قول ناقص یا اشتباه از منبع مورد نظر : اشکال دیگری که هنگام استناد به منابع رخ می‌دهد و تشخیص آن از سایر مشکلات نامبرده سخت تر می‌باشد، آن است که گاهی ، نویسنده موضوعی را به طور ناقص با حتی اشتباه از منبعی نقل می‌نماید. علت این امر آن است که معمولاً نویسنده، منبع مورد نظر را به دقت مطالعه نکرده و از همین رو برداشت ناقص و یا اشتباهی را از منبع مورد نظر خودشان گزارش می‌نمایند.
6.  و بالاخره، یکی دیگر از خطاهای شایع به هنگام استناد به منابع، عدم همخوانی بین شماره منبع در متن و شماره منبع در فهرست منابع می‌باشد : خطای شایع دیگر نیز استناد به شماره منبعی در متن است که این منبع در فهرست منابع ذکر نشده است. این‌گونه اشتباهات به این علت است که به هنگام تهیه یک مقاله، معمولاً متن مقاله چندین بار دستخوش تغییر و بازنویسی می‌گردد که در این تغییرات ممکن است شماره منابع در متن تغییر کرده و یا به طور اتفاقی مشخصات کامل منبعی از فهرست منابع حذف گردد.