اشراق: داوری تخصصی Peer Review فرایندی است که مقالات تخصصی توسط متخصصین همان رشته بررسی و ارزیابی می شود. و می توان گفت روش Peer Review تنها روش کاربردی برای ارزیابی مقالات علمی می‌باشد.
Peer Review به معنی بررسی دقیق و داوری تخصصی می باشد که در سال‌های اخیر با توجه به افزایش تقاضا برای انتشار سریع مقالات علمی، رشد چشم‌گیری داشته است. داوران نقش محوری را در انتشارات علمی بازی می‌کنند. داوری تخصصی فرایندی است که مقالات تخصصی را به‌صورت همه جانبه توسط متخصصین همان رشته بررسی و ارزیابی می‌کند. علی‌رغم انتقادهای موجود، Peer Review تنها روش گسترده و کاربردی برای ارزیابی مقالات علمی می‌باشد.
برای مثال انتشارات الزویر (Elsevier)، شرکت پیشگام بین‌المللی در ارائه‌ی راهکارهای اطلاعاتی علمی، جهت ارزیابی کیفیت و اعتبار ژورنال‌ها و مقالات از روش داوری تخصصی (Peer Review) استفاده می‌کند. Peer Review حدود سیصد سال پیش در انجمن سلطنتی رسماً برای اولین بار به‌عنوان راهکار ارزیابی مقالات و ژورنال‌ها به‌کار گرفته شد.
فرآیند داوری تخصصی برای ژورنال‌های علمی در ده مرحله انجام می گیرد. البته این مراحل می تواند بین ژورنال‌های مختلف تا حدودی متفاوت باشد.
ارسال مقاله به ژورنال.
در این مرحله مقاله معمولا از طریق سیستم آنلاین به ژورنال مربوطه ارسال می‌کند. (موسسه اشراق در زمینه ارسال و ساب میت مقالات در ژورنال های ISI, ISC, SCOPUS و علمی پژوهشی داخلی دارای تجربه چندین ساله می باشد).
ارزیابی اولیه توسط ژورنال.
در این مرحله، مقاله صرفا از لحاظ ترکیب و ساختار بررسی می شود نه از لحاظ کیفیت علمی.
ارزیابی توسط سردبیر ژورنال.
سردبیر ژورنال بررسی می‌کند که این مقاله به اندازه کافی ابتکاری، اصیل و در گستره‌ی موضوعی آن ژورنال باشد و کاستی‌های اساسی در نگارش آن دیده نشود. در غیر این‌صورت، این مقاله ممکن است بدون بررسی بیشتر رد شود.
اختصاص یک ویراستار.
برخی از ژورنال‌ها دپارتمان ویراستاری دارند و در این صورت جهت ادامه روند داوری تخصصی، مقاله برای آن‌ها ارسال می‌شود.
ارسال دعوت‌نامه به داوران.
در این مرحله دعوت‌نامه‌ای به افرادی که تا حد ممکن در زمینه علمی مربوطه توانا و مجرب باشند و فاقد هرگونه تعارض منافع شناخته شده در زمینه مقاله مورد داوری باشند ارسال می‌گردد. تعداد این افراد در بین ژورنال‌های مختلف متغیر است. معمولاً برای جلوگیری از طولانی شدن زمان انتظار نویسنده، حداقل یک داور وحداکثر سه داور برای هر مقاله دعوت می‌شود.
پاسخ به دعوت‌نامه.
داوران پس از بررسی دعوت‌نامه با توجه به توانایی، تجربه و علایقشان نسبت به پذیرش یا رد دعوت‌نامه اقدام می‌نمایند. درصورت عدم پذیرش می‌توانند نسبت به پیشنهاد افراد مستعد جهت داوری نیز اقدام نمایند.
نقد و بررسی مقاله.
داوران زمان کافی را به‌منظور چندین بار مطالعه و بررسی مقاله صرف می‌کنند. درواقع، اولین مطالعه جهت شکل‌گیری ذهنیت و آشنایی اولیه با مقاله صورت می‌گیرد. درصورتی که در اولین مطالعه مشکلات جدی و عدیده مشاهده گردد، داور می‌تواند نسبت به رد مقاله اقدام کند. درغیر این‌صورت، به تعداد بیشتری بررسی مقاله صورت می‌پذیرد و هم‌چنین یادداشتی از بررسی دقیق مقاله و راه‌های مشخصی برای رفع خطاهای احتمالی موجود در مقاله نیز به صورت همزمان تهیه می‌گردد. در نهایت نتیجه بررسی‌ها به همراه نظر نهایی رد Reject یا تایید Accept و یا درخواست بررسی مجدد مقاله Revise به نویسنده اعلام می‌شود.
بررسی نظرات داوران.
ژورنال جهت اخذ تصمیم نهایی، نظرات داوران را بررسی نموده و در صورتی‌که اختلاف نظر قابل توجهی در آرا وجود داشته باشد، نسبت به دعوت تعداد بیشتری از داوران اقدام می‌کند.
اعلام نتیجه به نگارنده مقاله.
ژورنال نتیجه و تصمیم نهایی را به همراه نکات بررسی شده توسط داوران به نگارنده مقاله ارسال می‌کند. ارسال یا عدم ارسال نام داوران بسته به موسسه متفاوت می‌باشد.
مراحل نهایی.
اگر مقاله پذیرفته شود، اقدامات لازم جهت انتشار آن صورت می‌گیرد. در صورتی‌که مقاله رد یا جهت بررسی مجدد به نگارنده مقاله ارسال گردد، وی می‌تواند با توجه به کامنت‌های ارزشمند داوران نسبت به بهبود مقاله اقدام نماید. هم‌چنین پس از اصلاح مقاله، نتیجه جهت بررسی مجدد به داوران ارسال می‌شود، مگر در شرایطی که آن‌ها عدم تمایل به بررسی مجدد مقاله را اعلام کرده باشند. هم‌چنین در صورتی که تنها مشکلات جزیی در مقاله دیده شده باشد، ممکن است ویراستار ژورنال، اقدام به ویرایش مقاله کند.
سه روش رایج جهت داوری تخصصی به شرح زیر است:
روشی که در آن داور از مشخصات نویسنده آگاه است. این روش رایج‌ترین مدل ارزیابی در میان ژورنال‌های علمی است.
مزایا:
در این روش، داوران و نویسندگان از هویت یک‌دیگر بی‌اطلاع هستند، این روش بیشتر در ارزیابی تخصصی مقالات علوم اجتماعی و انسانی رایج است.
در این روش نویسندگان و داوران از هویت یک‌دیگر مطلع هستند. این روش در برخی ژورنال‌ها استفاده می‌شود. در این روش ممکن است انتشار مقاله نهایی به همراه هویت هر داور و نظراتش منتشر گردد.
اینستاگرام
تلگرام