مراحل ترجمه کتاب در ایران همیشه برای کسانی که برای بار اول قصد ترجمه کتاب دارند، جای سوال بوده است؛ به طوری که از زمان انتشار پست‌های برای ترجمه کتاب، ابتدا از ناشر اجازه بگیرید! و چطور بفهمیم کتابی قبلاً ترجمه نشده است؟ تا امروز بیشتر از ۲۰۰ کامنت و ایمیل درباره مراحل ترجمه کتاب دریافت کرده‌ام. در این پست می‌خواهم به این سوال جواب بدهم که مراحل ترجمه کتاب در ایران چیست.
اولین گام در ترجمه کتاب، انتخاب کتاب مناسب برای ترجمه است. کلمه «مناسب» در اینجا برای هر مترجمی، معنی متفاوتی دارد. یک مترجمی کتابی را مناسب می‌داند که خوب بفروشد و یکی دیگر کتابی را مناسب می‌بیند که باعث تقویت رزومه‌اش در جلسه مصاحبه دکترا شود و یکی دیگر کتابی را مناسب می‌داند که واقعاً از نظر محتوایی و علمی برای خواننده‌هایش مفید باشد. راه‌های مختلفی برای انتخاب کتاب مناسب برای ترجمه وجود دارد که در نوشته‌های بعدی به آن خواهم پرداخت.
گام بعدی بعد از انتخاب کتاب، پیدا کردن ناشری است که حاضر شود با سرمایه خودش کتاب شما را بعد از آماده‌سازی، چاپ و منتشر کند. بدیهی است که می‌توانید به دلایلی مانند عجله داشتن، کل هزینه‌های چاپ کتاب را خودتان بدهید.
برای پیدا کردن ناشر سرمایه‌گذار معمولاً باید حدود ۲۵ درصد کتاب را ترجمه و تایپ کنید و به همراه یک پروپوزال خوب که شامل جامعه هدف، دلایل ترجمه کتاب، دلایل موفقیت کتاب و… را به ناشران مرتبط با موضوع کتاب نشان بدهید و آن‌ها را به سرمایه‌گذاری ترغیب کنید. این مرحله شاید سخت‌ترین مرحله ترجمه کتاب باشد؛ پس ناامید نشوید و تمام تلاش‌تان را بکنید. در این مرحله قراردادهای مختلفی بین مترجم و ناشر بسته می‌شود: مثلاً ممکن است درصدی از قیمت پشت جلد کتاب برای مترجم اختصاص داده شود و یا ناشر برای همیشه کل امتیاز کتاب را از مترجم بخرد.
این مرحله گاهی جایش با مرحله قبلی عوض می‌شود. مترجمان و ناشرانی که کپی‌رایت کتاب‌ها برایشان مهم است، قبل از شروع ترجمه کتاب، با ناشر خارجی مکاتبه می‌کنند و اجازه ترجمه کتاب را می‌گیرند؛ هر چند تقریباً هیچ‌کدام از ناشران ایرانی این کار را نمی‌کنند. در پست برای ترجمه کتاب، ابتدا از ناشر اجازه بگیرید.
بعد از توافق با ناشر ایرانی و گرفتن اجازه ار ناشر خارجی، باید باقیمانده کتاب را ترجمه کنید و به ناشر ایرانی تحویل دهید. تقریباً همه ناشران فایل حروف‌چینی‌شده و آماده قبول می‌کنند؛ هر چند بعضی از ناشران معتبر، خودشان حروف‌چین، گرافیست، ویراستار و صفحه‌آرا دارند. پیشنهاد می‌کنم قبل از صفحه‌آرایی نهایی کتاب با ناشر هماهنگ کنید تا فایل نهایی مطابق شیوه‌نامه ناشر باشد و مجبور به دوباره‌کاری نشوید.
در این مرحله ناشر، شابک کتاب (همان عدد ۱۳ رقمی داخل شناسنامه و پشت جلد کتاب) را دریافت می‌کند که یک عدد منحصربه‌فرد برای هر کتاب است. سپس کتاب را به سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران می‌فرستد تا فیپا (همان کادر مستطیلی ابتدای کتاب‌ها که مشخصات کتاب در آن نوشته شده است) بگیرد. از این مرحله به بعد است که مشخصات کتاب، آنلاین می‌شود و برای همه از طریق سایت کتابخانه ملی در دسترس قرار می‌گیرد.
یکی دیگر از مراحل ترجمه کتاب، اخذ مجوز از اداره ارشاد است. در این مرحله ناشر نسخه یا نسخه‌هایی از کتاب را برای بررسی مواردی که خودتان بهتر می‌دانید، به اداره ارشاد استان می‌فرستد. اگر کتاب، علمی و تخصصی باشد، مشکلی در این مرحله به وجود نمی‌آید و در عرض چند روز، مجوز آن صادر می‌شود.
خان آخر ترجمه کتاب، بستن قرارداد با چاپخانه توسط ناشر و چاپ کتاب است. در این مرحله ناشر روی مواردی مانند جنس کاغذ و جلد، قیمت و… با چاپخانه به توافق می‌رسد و کتاب چاپ می‌شود.
امیدوارم با خواندن این پست، دید بهتری از فرایند ترجمه و چاپ کتاب به دست آورده باشید.
اینستاگرام
تلگرام