انتشار مقالات در مجلات معتبر و دارای اعتبار بین‌المللی، یکی از مهم‌ترین اهداف پژوهشگران است. اما با پیشرفت فناوری و رشد روزافزون اطلاعات، مشکلات جدیدی نیز پدید آمده‌اند. یکی از این مشکلات، پدیده‌ی "هایجک" یا "ربوده شدن" مجلات علمی است. در این مقاله، به بررسی پدیده هایجک شدن مجلات و روش‌های شناسایی مجلات جعلی خواهیم پرداخت.
انتشار و اشتراک گذاری پژوهش‌ها و یافته‌های علمی از اهمیت بسیاری برخوردار است و مجلات علمی معتبر نقش حیاتی در این فرآیند ایفا می‌کنند. با این حال، پدیده‌ای به نام "هایجک" (Hijack) یا "ربودن مجله" در سال‌های اخیر به یکی از مشکلات اصلی پژوهشگران و جامعه علمی تبدیل شده است. هایجک شدن مجله به معنای تقلب و کپی‌برداری از مجلات علمی معتبر و ارائه آن‌ها در قالب مجلات جعلی است. این مسئله موجب سوءاستفاده از پژوهشگران ناآگاه و گسترش مجلات فاقد اعتبار علمی می‌شود.
مجلات ربوده شده یا "هایجک شده" به مجلاتی اطلاق می‌شود که یک یا چند فرد متقلب اقدام به ساخت نسخه‌های جعلی از وب‌سایت‌های مجلات معتبر می‌کنند. این افراد به نوعی دامنه یا آدرس اینترنتی قدیمی مجلات علمی را که توسط ناشرین اصلی تمدید نشده است، ثبت و مورد سوءاستفاده قرار می‌دهند. آن‌ها سپس با استفاده از آدرس مشابه و طراحی جعلی اقدام به فریب پژوهشگران می‌کنند و از این راه به درآمدهای کلانی دست می‌یابند.
در واقع، این فرآیند زمانی آغاز می‌شود که یک مجله علمی معتبر دامنه یا نشانی اینترنتی خود را تمدید نمی‌کند و مجرمان سایبری این فرصت را غنیمت شمرده و دامنه را به‌نام خود ثبت می‌کنند. این مجلات جعلی با تغییرات جزیی در نام و طراحی سایت، پژوهشگران را به انتشار مقالاتشان در آن‌ها ترغیب می‌کنند، در حالی که این مقالات هیچ‌گاه در مجلات اصلی و معتبر به چاپ نخواهند رسید. این موضوع پژوهشگران را از نظر مالی و اعتباری متضرر کرده و همچنین به اعتبار جامعه علمی لطمه می‌زند.
اولین باری که مجله‌ای هایجک شد، به سال 2012 بازمی‌گردد. در آن زمان، یک مجله سوئیسی به نام Archives des Sciences که متعلق به انجمن فیزیک و تاریخ طبیعی ژنو بود، هدف مجرمان اینترنتی قرار گرفت. این مجله جعلی به سرعت توسط جامعه علمی شناسایی شد، اما تا زمانی که این اتفاق رخ دهد، تعداد زیادی از پژوهشگران مقالات خود را به آن ارسال کرده و هزینه‌های بالایی برای چاپ آن پرداخت کرده بودند. طبق اطلاعات موجود در ویکی‌پدیا، در سال‌های 2012 و 2013 بیش از 20 مجله علمی معتبر دیگر نیز مورد حمله قرار گرفتند و به نوعی ربوده شدند. با گذشت زمان، این پدیده گسترش یافت و اکنون تعداد بیشتری از مجلات علمی در معرض خطر قرار دارند. این موضوع باعث شده است که پژوهشگران و دانشگاه‌ها نیاز بیشتری به دقت در انتخاب مجلات برای چاپ مقالات خود داشته باشند و اقدامات بیشتری برای جلوگیری از این نوع کلاهبرداری‌ها انجام دهند.
پرسش اصلی برای پژوهشگران این است که چگونه می‌توانند تشخیص دهند که مجله‌ای که قصد سابمیت مقاله در آن را دارند، معتبر است یا جعلی؟ چاپ مقاله در مجلات علمی معتبر همیشه نیازمند زمان و تلاش زیادی است، اما پژوهشگران باید هوشیار باشند تا زحمات آن‌ها بی‌ثمر نماند. برای مثال، پژوهشگران می‌توانند از وب‌سایت‌هایی نظیر https://portal.issn.org برای بررسی نشانی اصلی مجلات استفاده کنند. در ادامه به بررسی برخی از راهکارهای عملی برای تشخیص مجلات جعلی از مجلات معتبر می‌پردازیم:
یکی از بهترین راه‌ها برای اطمینان از اعتبار یک مجله، مراجعه به فهرست مجلات منتشرشده توسط وزارت علوم یا وزارت بهداشت است. این فهرست‌ها معمولا به‌روز هستند و پژوهشگران می‌توانند از این طریق از معتبر بودن مجله مورد نظر خود اطمینان حاصل کنند.
یکی از نشانه‌های رایج در مجلات جعلی، استفاده از دامنه‌های مشابه با مجلات معتبر است. این مجلات گاهی با تغییرات جزئی در نشانی وب‌سایت خود اقدام به فریب پژوهشگران می‌کنند. بنابراین بررسی دقیق نشانی دامنه و زمان ثبت آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
مجلات معتبر معمولا بخش‌های مشخصی از جمله «تماس با ما»، «آرشیو مقالات» و «درباره نشریه» دارند. بررسی دقیق این بخش‌ها می‌تواند به پژوهشگران کمک کند تا متوجه شوند که آیا اطلاعات درج شده در سایت با فعالیت‌های مجله منطبق است یا خیر.
یکی از نشانه‌های دیگر مجلات جعلی، عدم انطباق تاریخ اولین مقاله چاپ شده با تاریخ راه‌اندازی وب‌سایت است. برای مثال، اگر یک مجله در سال 2020 تأسیس شده اما ادعا می‌کند که مقالاتی از سال‌های قبل‌تر منتشر کرده است، احتمال جعلی بودن آن بسیار زیاد است.
گاهی اوقات اطلاعات بسیار مفیدی را می‌توان از طریق جستجوی نام مجله در موتورهای جستجو به دست آورد. نظرات و تجربیات دیگر پژوهشگران درباره مجلات ممکن است به راحتی قابل دسترسی باشد و از این طریق می‌توان به صحت و سقم ادعاهای یک مجله پی برد.
مجلات معتبر معمولاً از نظم و انسجام در چاپ مقالات برخوردارند. اگر مجله‌ای در هر شماره تعداد مشخصی مقاله چاپ می‌کند اما برخی شماره‌ها حاوی مقالات کمتری هستند یا بعضی از مقالات ناقص هستند، این می‌تواند نشانه‌ای از جعلی بودن مجله باشد.
پژوهشگرانی که به‌طور ناآگاهانه مقالات خود را به مجلات جعلی ارسال می‌کنند، با مشکلات متعددی روبرو خواهند شد. این مشکلات شامل موارد زیر است:
ضرر مالی: مجلات جعلی معمولاً هزینه‌های بالایی را برای چاپ مقالات درخواست می‌کنند، بدون این که مقالات به‌طور واقعی منتشر شوند. این هزینه‌ها اغلب غیرقابل بازگشت هستند و پژوهشگران از این نظر متضرر می‌شوند.
از دست دادن اعتبار علمی: انتشار مقالات در مجلات جعلی به اعتبار علمی پژوهشگر لطمه می‌زند. این مقالات معمولاً در پایگاه‌های علمی معتبر نمایه نمی‌شوند و بنابراین به کارنامه علمی پژوهشگر افزوده نخواهد شد.
دستبرد علمی: در برخی موارد، مجلات جعلی ممکن است از مقالات ارسال‌شده به آن‌ها سوءاستفاده کنند و بدون اجازه نویسنده آن‌ها را به نام دیگران منتشر کنند.
پدیده هایجک شدن مجلات علمی نه تنها بر پژوهشگران، بلکه بر کل جامعه علمی تأثیرات منفی دارد. این پدیده می‌تواند به گسترش اطلاعات نادرست و غیرمعتبر منجر شود و اعتماد عمومی به مجلات علمی و فرآیندهای داوری را کاهش دهد. همچنین باعث می‌شود که پژوهشگران مجبور شوند زمان و منابع مالی زیادی را صرف ارسال مقالات به مجلات معتبر کنند و در عین حال از خطرات مجلات جعلی آگاه باشند.
یکی از مهم‌ترین تاثیرات مجلات جعلی، کاهش اعتماد به فرآیند داوری علمی است. وقتی که مقالات بی‌کیفیت در مجلات جعلی منتشر می‌شوند، کیفیت کلی تحقیقات علمی نیز کاهش می‌یابد و اعتبار فرآیند داوری علمی زیر سوال می‌رود. این موضوع می‌تواند به کاهش همکاری‌ها و اعتماد بین پژوهشگران و نهادهای علمی منجر شود.
پژوهشگران جوان که تازه وارد دنیای علمی شده‌اند، بیشتر در معرض خطر مجلات جعلی قرار دارند. آن‌ها ممکن است به دلیل ناآگاهی یا فشار برای انتشار سریع مقاله، به دام این مجلات بیفتند و در نتیجه، مقالات آن‌ها در مجلات بی‌اعتبار منتشر شود. این موضوع می‌تواند باعث شود که این پژوهشگران در مراحل بعدی حرفه‌ای خود با مشکلات زیادی مواجه شوند و اعتبار علمی آن‌ها خدشه‌دار شود.
برای مقابله با مجلات جعلی و کاهش خطرات ناشی از ارسال مقالات به این مجلات، راهکارهای زیر پیشنهاد می‌شود:
افزایش آگاهی عمومی: پژوهشگران باید از پدیده مجلات جعلی و نحوه شناسایی آن‌ها آگاه شوند. دانشگاه‌ها و موسسات علمی می‌توانند با برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی به ارتقای آگاهی پژوهشگران کمک کنند.
استفاده از سیستم‌های اعتبارسنجی: استفاده از پایگاه‌های داده معتبر و سیستم‌های اعتبارسنجی مانند پایگاه‌های استنادی نظیر ISI، Scopus و PubMed به پژوهشگران کمک می‌کند تا از اعتبار مجلات اطمینان حاصل کنند.
همکاری بین‌المللی: همکاری بین نهادهای علمی بین‌المللی می‌تواند به مقابله با پدیده مجلات جعلی کمک کند. این همکاری‌ها می‌تواند شامل تبادل اطلاعات و تجربیات در زمینه شناسایی مجلات جعلی و تدوین استانداردهای جهانی برای مقابله با آن‌ها باشد.
هایجک شدن مجلات علمی پدیده‌ای نگران‌کننده در دنیای نشر علمی است که موجب زیان‌های مالی و اعتباری به پژوهشگران می‌شود. افزایش آگاهی عمومی، دقت در انتخاب مجلات برای انتشار مقالات، و استفاده از پایگاه‌های معتبر علمی می‌تواند به جلوگیری از گسترش این پدیده کمک کند. پژوهشگران باید همیشه در انتخاب مجلات دقت کنند و از منابع معتبر برای بررسی اعتبار مجلات استفاده کنند تا از ارسال مقالات خود به مجلات جعلی جلوگیری کنند.
به خاطر اهمیت این موضوع و اطلاع‌رسانی در میان جامعه دانشگاهی، وزارت علوم تحقیقات و فناوری در گزارش‌های دوره‌ای خود در خصوص معرفی ژورنال‌های نامعتبر، بخشی از این گزارش را به معرفی ژورنال‌های تقلبی یا هایجک شده اختصاص می‌دهد. بااین‌حال، همچنان بسیاری از وب‌سایت‌ها و وبلاگ‌ها در فضای مجازی سعی در معرفی برخی ژورنال‌های جعلی دارند.
موسسه انتشاراتی اشراق با قریب به 10 سال سابقه در زمینه چاپ مقالات در نشریات معتبر با ضریب تأثیر مثبت همواره با ارائه خدمات حرفه‌ای و تخصصی و مشاوره‌های تخصصی رایگان در خدمت پژوهشگران است و مسیر محققین برای چاپ مقالات ارزشمندشان در ژورنال‌های داخلی و خارجی را هموار می‌سازد و خدماتی مانند ترجمه، فرمت بندی، ویراستاری، پارافریز و ... را ارائه می‌دهد تا پژوهشگران ایرانی بتوانند مقالات خود را در مجلات مورد تائید وزارت علوم چاپ کنند.
راه‌های ارتباطی با موسسه انتشاراتی اشراق
کارشناسان و مشاوران موسسه انتشاراتی اشراق به صورت تمام‌وقت حتی در روزهای تعطیل آماده ارائه خدمات حرفه‌ای و باکیفیت به مشتریان و کاربران خود هستند. برای دریافت مشاوره می‌توانید از طریق سایت به صورت آنلاین با مشاورین موسسه گفت‌وگو کنید و یا از طریق تماس تلفنی با شماره‌های زیر در ارتباط باشید:
eshragh_company
isi.eshragh@gmail.com
09149724933
041-33373424
لطفاً جهت ارائه‌ی هر نوع پیشنهاد سازنده و انتقاد، از طریق ایمیل زیر با مدیریت اجرایی مجموعه به همراه ارسال مستندات و قرار دادن شماره تماس در ارتباط باشید که حداکثر ظرف کمتر از 48 ساعت کاری به دستورات شما رسیدگی شود.
متأسفانه، پس از ارسال مقاله به یک مجله جعلی، بازپس‌گیری هزینه و مقاله ممکن است دشوار باشد. بهترین راهکار جلوگیری از این اتفاق، شناسایی دقیق و اعتبارسنجی مجله قبل از ارسال مقاله است.
ناشران مجلات باید دامنه و نشانی اینترنتی خود را به‌طور منظم تمدید کنند تا از ثبت آن‌ها توسط افراد متقلب جلوگیری شود. همچنین انتشار اطلاعات دقیق و رسمی درباره نشانی‌های اینترنتی مجله می‌تواند به پیشگیری از فریب پژوهشگران کمک کند.
مجلات جعلی پژوهشگران را از لحاظ مالی متضرر می‌کنند و مقالاتی که در این مجلات چاپ می‌شوند، معمولاً در پایگاه‌های علمی معتبر نمایه نمی‌شوند. این موضوع باعث می‌شود که زحمات پژوهشگر برای اعتباربخشی به تحقیقاتش بی‌نتیجه بماند و به سابقه علمی او آسیب وارد شود.
مجلات ربوده شده با استفاده از دامنه‌های قدیمی مجلات معتبر یا طراحی وب‌سایت‌هایی مشابه به وب‌سایت‌های اصلی، اقدام به فریب پژوهشگران کرده و از آن‌ها هزینه‌هایی برای چاپ مقاله دریافت می‌کنند.
بله، اما مقالاتی که در این مجلات چاپ می‌شوند معمولاً فاقد اعتبار علمی هستند و در پایگاه‌های معتبر نمایه نمی‌شوند. این مقالات اغلب بدون داوری دقیق و تنها به‌خاطر منافع مالی چاپ می‌شوند.
اینستاگرام
تلگرام