روش‌های مختلفی برای رفرنس‌نویسی وجود دارد و هر حوزه‌ی علمی یا نشریه‌ای ممکن است یکی از این سبک‌ها را ترجیح دهد. در این مقاله، با هشت روش مرسوم و پرکاربرد رفرنس‌نویسی آشنا خواهید شد. این روش‌ها عبارت‌اند از: سبک APA سبک MLA سبک AMA سبک شیکاگو (Chicago) سبک تورابین (Turabian) سبک IEEE سبک ایزو 690 (ISO 690) سبک هاروارد (Harvard)
در دنیای دانش‌محور امروز، نگارش علمی یکی از مؤثرترین ابزارها برای انتقال یافته‌های پژوهشی، مستندسازی ایده‌ها و به اشتراک‌گذاری نتایج تحقیقات در سطح بین‌المللی است. هر مقاله، پایان‌نامه یا گزارش پژوهشی، علاوه‌بر اینکه باید دارای محتوای علمی غنی و ساختاریافته باشد، نیازمند رعایت اصول اخلاقی و استانداردهای نگارشی نیز هست. یکی از مهم‌ترین این اصول، رفرنس‌نویسی یا ارجاع‌دهی علمی است؛ فرآیندی که از طریق آن، نویسنده منابع مورد استفاده خود را به شکلی دقیق، شفاف و ساختاریافته معرفی می‌کند.
رفرنس‌نویسی نه‌تنها اعتبار علمی نوشته را افزایش می‌دهد، بلکه نشان‌دهنده امانت‌داری پژوهشگر در استفاده از دستاوردهای دیگران نیز هست. بی‌توجهی به اصول صحیح ارجاع‌دهی ممکن است به سرقت علمی (plagiarism) منجر شود؛ پدیده‌ای که نه‌تنها اعتبار فردی و دانشگاهی نویسنده را زیر سؤال می‌برد، بلکه در بسیاری از موارد، موجب رد مقاله، تعلیق پایان‌نامه و حتی پیگردهای حقوقی می‌شود.
سبک‌ها و روش‌های مختلفی برای ارجاع‌دهی در جهان آکادمیک وجود دارد که هرکدام متناسب با رشته‌های خاص، نوع منابع و ساختار نشریه یا دانشگاه، تعریف و استانداردسازی شده‌اند. به همین دلیل، آشنایی با این روش‌ها برای هر دانشجو، پژوهشگر و نویسنده علمی امری ضروری است. انتخاب سبک مناسب رفرنس‌نویسی نه‌تنها باید با حوزه علمی مقاله هماهنگ باشد، بلکه باید با قالب و دستورالعمل ژورنال یا دانشگاه مقصد نیز تطابق داشته باشد.
در دنیای آکادمیک، سبک‌های مختلفی برای رفرنس‌نویسی تدوین شده‌اند که هرکدام بسته به رشته علمی، نوع تحقیق، ساختار مقاله و انتظارات ژورنال‌های مختلف، کاربردهای ویژه‌ای دارند. آشنایی با این سبک‌ها، نه‌تنها به پژوهشگران در رعایت اصول حرفه‌ای نگارش علمی کمک می‌کند، بلکه از بروز اشتباهات ساختاری، برگشت مقالات و حتی اتهام به سرقت ادبی جلوگیری می‌نماید. در این بخش به معرفی 8 سبک پرکاربرد رفرنس‌نویسی می‌پردازیم که در بیشتر مقالات علمی و پایان‌نامه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند:
سبک APA یکی از شناخته‌شده‌ترین سبک‌های ارجاع‌دهی است که توسط انجمن روانشناسی آمریکا برای استفاده در مقالات روانشناسی، علوم اجتماعی، علوم رفتاری، آموزش و موارد مشابه توسعه داده شده است. امروزه بسیاری از دانشگاه‌ها و مجلات معتبر دنیا از این سبک برای انتشار مقالات استفاده می‌کنند.
استفاده از فونت Times New Roman، سایز 12.
فاصله یک اینچ از هر چهار طرف صفحه.
استناد درون‌متنی به‌صورت (نام خانوادگی نویسنده، سال).
لیست منابع به ترتیب حروف الفبا در انتهای متن.
(احمدی، 1399)
احمدی، رضا. (1399). مبانی روانشناسی اجتماعی. تهران: انتشارات علم و دانش.
سبک MLA اغلب در حوزه‌ی ادبیات، علوم انسانی، زبان‌شناسی و تاریخ ادبیات مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سبک بسیار محبوب در نگارش پایان‌نامه‌ها، مقالات تحلیلی، و نقدهای ادبی است.
نام خانوادگی نویسنده + شماره صفحه درون پرانتز در متن.
ترتیب الفبایی منابع در انتها.
اطلاعات کامل کتاب در منابع ذکر می‌شود.
(کاظمی 25)
کاظمی، علی. نقد ادبی معاصر. تهران: نشر مهر، 1395.
اگر در حوزه‌های پزشکی، داروسازی، زیست‌شناسی پزشکی و بهداشت عمومی فعالیت می‌کنید، به‌احتمال زیاد با سبک AMA روبرو شده‌اید. این سبک بیشتر در مجلات پزشکی کاربرد دارد. به این سبک ونکوور هم گفته می‌شود.
استفاده از اعداد به‌صورت بالا‌نویس در متن:
مثلا: پژوهش‌های اخیر نشان داده‌اند^1.
منابع به ترتیب استفاده در متن شماره‌گذاری می‌شوند.
لیست منابع در انتها با شماره‌ها آورده می‌شود.
Karimi A, Rezaei H. The impact of vitamin D on immune system. J Med Res. 2020;15(4):123–130.
سبک شیکاگو از قدیمی‌ترین و جامع‌ترین سبک‌های رفرنس‌نویسی است. این روش برای رشته‌هایی مانند تاریخ، فلسفه، هنر و گاهی ادبیات استفاده می‌شود. دو نسخه از این سبک وجود دارد: نسخه‌ی یادداشت/پی‌نوشت و نسخه‌ی نویسنده-تاریخ.
استفاده از پاورقی یا پی‌نوشت.
امکان ترکیب فهرست منابع و یادداشت‌ها.
مناسب برای آثار چاپی.
محمدی، مهدی. تاریخ تمدن اسلامی. تهران: انتشارات فرزان، 1392.
سبک تورابین نسخه‌ای دانشجویی و ساده‌تر از سبک شیکاگو است که توسط کیت تورابین تدوین شد. این روش بیشتر برای پایان‌نامه‌ها و تکالیف دانشجویی طراحی شده است.
مشابه سبک شیکاگو ولی ساده‌تر.
هم قابل استفاده به‌صورت نویسنده-تاریخ و هم یادداشت/پی‌نوشت.
تمرکز بر ساختاردهی دقیق منابع برای استفاده دانشجویان.
درون‌متن: (عبدی، 1396)
پاورقی: عبدی، سمیرا. جامعه‌شناسی دین. تهران: آگاه، 1396.
سبک IEEE در حوزه‌های مهندسی برق، رایانه، فناوری و علوم فنی بسیار پرکاربرد است. این سبک بیشتر در نشریات فنی و مهندسی کاربرد دارد.
استفاده از عدد درون‌متنی داخل براکت: [1]
ترتیب منابع بر اساس ترتیب استفاده در متن.
اطلاعات دقیق نویسنده، عنوان مقاله یا کتاب، ناشر، سال، صفحات.
روش ارائه شده در [4] نشان می‌دهد که...
[4] M. Smith, "Computer Networks," McGraw-Hill, 2018.
استاندارد ایزو 690 یک استاندارد بین‌المللی برای ارجاع‌دهی به منابع است. این روش بسیار انعطاف‌پذیر بوده و برای همه‌ی انواع منابع (کتاب، مقاله، منابع دیجیتال، نرم‌افزار، صدا، تصویر و ...) مناسب است.
امکان ارجاع به فرمت‌های مختلف (PDF، XML، فیلم، صدا و غیره).
استفاده در منابع الکترونیکی، پایگاه‌های داده و اسناد رسمی.
نسخه‌ی سال 2010 این استاندارد جامع‌ترین نسخه‌ی آن است.
جعفری، مهسا. "مدیریت دانش در سازمان‌های نوین." پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، 1398.
سبک هاروارد یکی از پرکاربردترین روش‌های ارجاع‌دهی در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی جهان است. این روش به دلیل سادگی و ساختار مشخص، محبوب دانشجویان در نگارش مقالات و پایان‌نامه‌ها است.
استناد در متن به‌صورت (نام خانوادگی، سال).
فهرست منابع در انتهای مقاله به ترتیب حروف الفبا.
استفاده همزمان برای منابع چاپی و دیجیتال.
(عباسی، 1400)
عباسی، علیرضا. (1400). اصول حسابداری. تهران: نشر پژوهش.
رفرنس‌نویسی صحیح و اصولی یکی از عوامل کلیدی و تعیین‌کننده در پذیرش یا رد مقاله از سوی مجلات علمی معتبر است. داوران و ویراستاران ژورنال‌ها، علاوه‌بر ارزیابی محتوای علمی مقاله، به نحوه ارجاع‌دهی و استناد به منابع نیز توجه ویژه‌ای دارند. بی‌توجهی به فرمت و سبک رفرنس‌نویسی مورد تأیید نشریه، یکی از شایع‌ترین دلایل بازگشت مقالات برای اصلاحات یا حتی رد آن‌ها در مراحل اولیه داوری است. از مهم‌ترین تأثیرات رفرنس‌نویسی دقیق در روند پذیرش مقاله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
استناد به منابع معتبر، به‌روز و مرتبط نشان‌دهنده‌ی اشراف نویسنده بر ادبیات پیشین و زمینه تحقیق است. این موضوع به مقاله اعتبار و پشتوانه علمی قوی‌تری می‌بخشد و داور را نسبت به تسلط نویسنده بر موضوع قانع می‌سازد.
رفرنس‌نویسی اصولی، مشخص می‌کند که کدام بخش‌ها برداشت از سایر منابع هستند و کدام بخش‌ها تحلیل و یافته‌های نویسنده است. این شفافیت از بروز اتهاماتی چون سرقت ادبی جلوگیری کرده و جایگاه اخلاقی مقاله را حفظ می‌کند.
هر نشریه علمی سبک خاصی از رفرنس‌نویسی (APA، MLA، Harvard، IEEE و...) را به‌عنوان الگو می‌پذیرد. رعایت دقیق آن سبک، نشان‌دهنده‌ی حرفه‌ای بودن نویسنده و احترام او به چارچوب‌های مجله است. این امر می‌تواند روند بررسی مقاله را تسهیل کرده و احتمال پذیرش را افزایش دهد.
ارجاع‌دهی مناسب، ساختار مقاله را روشن‌تر و قابل‌پیگیری‌تر می‌کند. داوران و خوانندگان می‌توانند به‌راحتی منابع مورد استفاده را بررسی کرده و درک بهتری از چارچوب تحقیق به‌دست آورند.
مقالاتی که به‌درستی به منابع مهم و به‌روز استناد داده‌اند، بیشتر در معرض دیده‌شدن قرار می‌گیرند و شانس بالاتری برای استناد توسط دیگر پژوهشگران خواهند داشت. این موضوع نه‌تنها به پذیرش مقاله، بلکه به افزایش ارزش آن پس از انتشار کمک می‌کند.
رفرنس‌نویسی نه‌تنها یک الزام علمی بلکه نشانه‌ی صداقت، امانت‌داری و حرفه‌ای بودن در نگارش است. آشنایی با سبک‌های مختلف ارجاع‌دهی باعث می‌شود بتوانید مقاله‌ای مطابق با استانداردهای جهانی بنویسید، از سرقت علمی جلوگیری کرده و اعتبار تحقیقات خود را حفظ کنید.
سبک | حوزه‌ی کاربرد | نوع استناد | ویژگی خاص |
APA | علوم اجتماعی | نویسنده-سال | ساختار دقیق |
MLA | ادبیات و علوم انسانی | نویسنده-صفحه | متنی و ساده |
AMA | پزشکی | عدد بالا‌نویس | شماره‌گذاری شده |
شیکاگو | تاریخ، فلسفه | یادداشت یا نویسنده-سال | منعطف و جامع |
تورابین | پایان‌نامه‌ها | یادداشت/تاریخ | نسخه‌ی ساده‌ی شیکاگو |
IEEE | مهندسی | عدد درون براکت | فنی و ساختاریافته |
ISO 690 | منابع متنوع | انعطاف‌پذیر | مناسب دیجیتال |
هاروارد | عمومی/دانشجویی | نویسنده-سال | کاربردی و ساده |
فرایند نگارش علمی، تنها به تولید محتوای پژوهشی ختم نمی‌شود؛ بلکه یکی از مهم‌ترین مراحل نهایی، فرمت‌بندی دقیق منابع و تنظیم استاندارد رفرنس‌ها بر اساس دستورالعمل ژورنال یا دانشگاه است. این مرحله اگرچه در نگاه اول ساده به‌نظر می‌رسد، اما در عمل نیازمند دقت، آشنایی با جزئیات سبک‌های مختلف و تطابق کامل با الزامات ساختاری نشریات علمی است. کوچک‌ترین اشتباه در نگارش منابع، می‌تواند منجر به رد مقاله یا برگشت آن از سوی داوران شود.
در همین راستا، مؤسسه اشراق با تکیه بر تیمی متخصص و باتجربه، آماده ارائه خدمات حرفه‌ای در زمینه‌ی فرمت‌بندی منابع، اصلاح سبک رفرنس‌نویسی، تطبیق با دستورالعمل‌های ژورنال و تنظیم منابع طبق استانداردهای بین‌المللی است. چه مقاله شما نیاز به سبک APA داشته باشد، چه IEEE یا حتی سبک‌های خاص ژورنال‌های ISI و Scopus، تیم اشراق توانایی آماده‌سازی دقیق و بی‌نقص آن را در کمترین زمان ممکن دارد.
اگر در مرحله نهایی ارسال مقاله یا پایان‌نامه خود هستید و نیاز دارید مطمئن شوید که همه منابع به‌درستی و بر اساس فرمت درخواستی تنظیم شده‌اند، کافی است با اشراق در ارتباط باشید:
این خدمات به‌صورت کاملاً تخصصی و با رعایت جدیدترین نسخه‌های هر سبک ارائه می‌شود تا شما بدون دغدغه، تمرکز خود را صرف ارتقاء کیفیت علمی محتوای خود نمایید.
با اشراق، هیچ جزئیاتی از قلم نمی‌افتد.
راه‌های ارتباطی با موسسه انتشاراتی اشراق
کارشناسان و مشاوران موسسه انتشاراتی اشراق به صورت تمام‌وقت حتی در روزهای تعطیل آماده ارائه خدمات حرفه‌ای و باکیفیت به مشتریان و کاربران خود هستند. برای دریافت مشاوره می‌توانید از طریق سایت به صورت آنلاین با مشاورین موسسه گفت‌وگو کنید و یا از طریق تماس تلفنی با شماره‌های زیر در ارتباط باشید:
eshragh_company
isi.eshragh@gmail.com
09149724933
041-33373424
رفرنس (Reference) به معنی مبنای مقایسه یا مبداء، بیشتر می توان آن را در پایان مقالات در قسمتی که نگارنده قصد معرفی منابع انگلیسی زبان خود را دارد یافت.
استناد یا ارجاع نشان دهنده میزان استفاده از مقالات پیشین، برای اولین بار، 50 سال قبل توسط یوجین گارفیلد با نام Science Citation Index یا SCI منتشر شد. این اولین تلاش سیستماتیک برای پیگیری و استناد در ادبیات علمی بود.
مراجع مورد استفاده در انتهای پایان نامه به غیر از حالتی که شماره مرجع براساس ترتیب انفاق در متن پایان نامه آورده می شود، در سایر حالتها بهتر است ابتدا منابع فارسی و سپس منابع خارجی به ترتیب حروف الفبا و به صورت مسلسل آوره شوند. اگر روش سالی در متن پایان نامه بکار گرفته شده باشد، ذکر شماره مراجع در این قسمت لازم نیست.
خیر، بهتر است از یک سبک رفرنس‌نویسی یکپارچه در کل مقاله استفاده کنید. استفاده از سبک‌های مختلف در یک مقاله می‌تواند موجب سردرگمی خوانندگان و کاهش انسجام علمی پژوهش شود.
بهترین روش این است که به دستورالعمل‌های دانشگاه یا مجله‌ای که قصد ارسال مقاله به آن را دارید، مراجعه کنید. هر دانشگاه یا مجله ممکن است یک سبک رفرنس‌نویسی خاص را توصیه کند.
اینستاگرام
تلگرام