هر متنی که تهیه و نگارش می‌شود، چه مقاله باشد، چه کتاب و چه هر متن ساده دیگری که جهت اهداف مختلف نوشته می‌شود، اگر بدون ویراستاری به مخاطب ارائه شود، نشان دهنده این است که نویسنده ارزشی برای او قائل نبوده است. بنابراین ویرایش متن بسیار حائز اهمیت است. در این بخش از اشراق می‌خواهیم در خصوص ویراستاری کتاب صحبت کنیم. با ما همراه باشید.
ویراستاری کتاب، درواقع اولین مرحله بعد از به اتمام رسیدن نگارش کتاب میباشد. شما بایستی قبل از چاپ کتاب، ویرایش متن خود را در تمامی ابعاد انجام داده باشید. برای انجام ویراستاری کتاب، اگرچه نویسنده اصلی آن ممکن است تسلط بالایی در این خصوص داشته باشد و بتواند این کار را بهتر انجام دهد؛ اما واقعیت امر این است که چون نویسندگان اصلی کتاب با صرف مدت زمان زیادی که جهت نگارش کتاب انجام می‌دهند، به متن خود دل‌بسته می‌شوند و این امر باعث می‌شود تا خطاها و اشتباهات رایجی که در متن آن وجود دارد را متوجه نشوند؛ بنابراین نیاز است تا یک ویراستار حرفه‌ای و باتجربه در حوزه تخصصی کتاب موردنظر، کار ویرایش را انجام دهد. ضرورت ویراستاری کتاب را می‌توان به طور خلاصه در موارد زیر دانست:
به دلیل اینکه در ویراستاری کتاب، مواردی همچون اصلاح جمله‌ها، حذف یا اضافه کردن برخی کلمات، رعایت نکات دستوری و گرامری، رعایت نکات نگارشی و... مواردی از این قبیل صورت می‌گیرد، بنابراین متن ویرایش شده‌ای که در خروجی کار ارائه می‌گردد، روان‌تر شده و انتقال مفاهیم در آن بهتر از متن ویرایش نشده قبلی صورت می‌گیرد. مخاطب نیز بهتر می‌تواند با آن ارتباط بگیرد.
اگر کتابی بدون انجام ویراستاری صحیح، چاپ و نشر شود و به دست مخاطب برسد و او هنگام مطالعه کتاب، اذیت شود، ممکن است دیگر کتابی از شما را در سری‌های بعدی و در نسخه‌های دیگر خریداری نکند. این به معنای زیر سوال رفتن اعتبار و شهرت نویسنده یا مترجم و به طور کلی کتاب میباشد. پس بنابراین اهمیت ویراستاری کتاب در این مورد مشخص می‌شود که حتی می‌تواند میزان فروش کتاب را مشخص سازد.
از آنجا که در ویراستاری فنی کتاب، اصلاح رسم الخط کلمات، کنترل سایز و فونت حروف، کنترل پاراگراف بندی، بررسی جداول، نمودارها، تصاویر و کنترل قواعد اختصارنویسی، نقل‌قول‌ها، یادداشت‌ها انجام می‌گیرد. این کار باعث می‌شود تا بخش‌های مختلف کتاب و پاراگراف‌ها به صورت منظم و مرتب شده درآیند که از لحاظ بصری در مخاطب تاثیرگذار است.
ویراستار کتاب، شخصی است که پس از نگارش متن توسط نویسنده اصلی، ویرایش‌هایی که نیاز است تا در متن کتاب انجام شود را بر اساس حوزه تخصصی و محتوا و همچنین نوع مخاطبان کتاب، بررسی کرده تا برای مخاطب قابل فهم و خوانا باشد. ویراستار کتاب باید به دستور زبان متن موردنظر، علائم نگارشی آن، حوزه تخصصی کتاب و موضوع آن تسلط کافی داشته باشد تا بتواند ویراستاری را نیز بر طبق استانداردهای لازم انجام دهد. در کل به سامان دهی و آراسته کردن یک نوشته اعم از کتاب یا مقاله یا هر گونه مطلب علمی دیگری ویراستاری گفته می‌شود و به کسی که این اقدامات را انجام می‌دهد ویراستار می‌گویند.
ویژگی‌های یک ویراستار کتاب به طور خلاصه در ذیل آمده است:
اولین و مهم‌ترین ویژگی‌ای که یک ویراستار بایستی داشته باشد، این است که به زبان مورد نظر متن کتاب، حال چه فارسی باشد چه انگلیسی و هر زبان دیگر تسلط کافی داشته و با قواعد دستور زبان آن آشنایی کامل داشته باشد. برای مثال در زبان و ادبیات فارسی، دقیقا بداند در کدام قسمت باید از ویرگول یا دو نقطه ویرگول استفاده کند. همچنین جهت جایگزینی کلمات برای درک بهتر، باید دایره لغات گسترده‌ای داشته باشد تا بتواند کلماتی را به جای هم استفاده کند که جمله مربوطه، انتقال مفهوم بهتری انجام دهد.
درست است که یک ویراستار، متن کتاب را از جهات مختلف آرایش کرده و بیشتر روی دستور زبان کار می‌کند. اما باید تا حد زیادی به حوزه تخصصی کتابی که دارد آن را ویرایش می‌کند، تسلط داشته باشد. برای مثال ویراستاری که از موضوعات روان شناسی هیچ اطلاعاتی ندارد، نمی‌تواند به درستی اصطلاحات تخصصی آن را نیز متوجه شده و روی آن‌ها ویرایش انجام دهد. بدین منظور نیاز است تا ویراستاران مرتب در حال مطالعه و تحقیق باشند و اطلاعت خود را افزایش دهند.
ویراستاری انواع مختلفی دارد که در ادامه مطلب با آن ها آشنا خواهید شد. یک ویراستار باید با تمامی حالت های ویرایش، آشنا باشد تا بنا بر نیاز متن کتاب، به تشخیص خود یکی از حالت ها را برگزیند و اعمال کند. ممکن است متن یک کتاب نیاز به ویرایش فنی داشته باشد و یا کتابی دیگر نیازمند ویرایش محتوایی باشد.
وظیفه ویراستار، ویرایش متن کتاب و اصلاح خطاهای موجود در آن اعم از نکات نگارشی، غلط‌های املایی و... میباشد. حتی اگر ویراستار کار ویرایش محتوایی و تخصصی هم انجام دهد که مربوط به موضوع مورد بحث در کتاب است، باز هم نمی‌تواند سر خود مطالبی را به کتاب اضافه یا از آن حذف کند. اللخصوص در مواردی که کتاب موردنظر در رشته‌های حساسی همچون پزشکی، روان شناسی و... باشد. در این صورت ویراستار به هیچ وجه نباید نظرات و عقاید شخصی خود را در متن دخیل کند و باید جانب امانت داری کاملا حفظ شود.
ویرایش کتاب با توجه به نوع اثر کتاب می‌تواند متفاوت باشد. منظور از نوع اثر این است که آیا کتاب مورد نظر یک کتاب تالیفی است، کتاب ترجمه شده است و یا مستخرج از پایان نامه میباشد. تمامی این موارد در انتخاب نوع ویراستاری کتاب، اهمیت دارد. در ذیل انواع حالت‌های ویراستاری که با نوع اثر مطابقت دارد، معرفی شده‌اند:
معمولا کتاب‌های تألیفی در داخل کشور عزیزمان به جز کتاب‌هایی که مربوط به آموزش زبان انگلیسی هستند، اغلب به زبان فارسی تالیف می‌شود و بهترین ویراستاری نیز برای این نوع کتاب‌های تالیفی، در قالب ویرایش ادبی صورت می‌گیرد. ویرایش ادبی به طور خلاصه به معنای رفع خطاهای زبانی و ادبی محتوای کتاب میباشد. از آن جا که وظایف نویسنده کتاب با ویراستار کتاب متفاوت است، بنابراین یک نویسنده که به تألیف کتاب می‌پردازد، هیچ گاه نمی‌تواند ویراستاری خوب نیز انجام دهد.
نوع ویراستاری کتاب ترجمه شده، متفاوت از ویرایش یک کتاب فارسی است که توسط نویسنده تالیف می‌شود. زیرا برای این نوع کتاب‌ها که زبان اصلی نیستند بایستی نوع ویرایش نیز متفاوت باشد تا ترجمه‌ای که از زبان اصلی متن کتاب انجام شده است، بدون ایراد و خطا باشد؛ تا مخاطب هنگام مطالعه کتاب احساس کند که دارد زبان اصلی کتاب را می‌خواند. برای ویرایش کتاب‌های ترجمه شده معمولاً حالت‌های زیر صادق است:
به ویراستاری کتاب توسط ویراستار بومی و انگلیسی زبان ویرایش نیتیو گفته می شود. ویراستار نیتیو باید علاوه بر اینکه زبان مادری آن انگلیسی است، به نگارش آکادمیک متن نیز مسلط باشد تا بتواند کتاب را به خوبی ویراستاری کند. معمولا ویرایش نیتیو بهترین نوع ویراستاری است.
این نوع ویرایش نیز به بررسی درستی اصول گرامری و قواعد دستوری زبان می‌پردازد. از آن جا که در ترجمه کتاب انگلیسی، استفاده صحیح از قواعد، بسیار حائز اهمیت است؛ بنابراین وظیفه ویراستار در این نوع ویرایش، بررسی جایگذاری مناسب قواعد در ترجمه است.
در ویرایش تطبیقی، ضروری است که فایل اصلی کتاب در اختیار ویراستار قرار گیرد تا او مطابقت متن مبدا با متن ترجمه را چک کند و همچنین به اصلاح همزمان ایرادات ترجمه و گرامری نیز بپردازد. ویرایش تطبیقی معمولاً جامع‌تر از ویرایش گرامری است.
در این حالت از کتاب که از پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد و یا رساله دکتری استخراج می‌شود، معمولاً سعی می‌شود تا در تبدیل پایان نامه به کتاب، حالت پژوهشی پایان نامه از بین برود و محتوای موردنظر کاملاً فرمت کتاب به خود بگیرد. تبدیل پایان نامه به کتاب در مصاحبه دکتری و یا دفاع کارشناسی ارشد، می‌تواند برای دانشجویان، امتیاز اخذ کند. معمولاً این نوع کتاب‌ها چون یک مرحله فرمت بندی را سپری می‌کنند، کمتر نیاز به ویراستاری پیدا می‌کند. اما اگر باز هم نیاز باشد بنا بر نیاز کتاب و محتوای آن بایستی نوع ویرایش را انتخاب کنید.
تا به اینجای کار با مفهوم دقیق ویراستاری کتاب آشنا شدید و تا حدودی متوجه شدید که در ویراستاری کتاب چه مراحلی انجام می‌شود. حال می‌خواهیم با مهم‌ترین بخش در این مطلب یعنی انواع اصلی ویرایش آشنا شویم. به طور کلی ویرایش کتاب به 4 حالت زیر تقسیم بندی می‌شود:
ویرایش ظاهری کتاب همان‌طور که از اسمش پیداست، مربوط به ظاهر متن و جملات مورد استفاده در آن است. در این ویرایش، ویراستار هر آن چیزی را که باعث بد جلوه کردن متن کتاب می‌شود را اصلاح می‌کند. مواردی از جمله غلط‌های املایی، به نظم درآوردن ستون، تصاویر و جداول، اصلاح پاراگراف بندی، اصلاح علائم نگارشی مانند نقطه، ویرگول، کنترل فهرست مطالب و ذکر لاتینی برخی نام‌ها و اصطلاحات خاص ویرایش می‌کند.
ویراستاری ادبی یا نگارشی، به بررسی قواعد دستور زبان متن کتاب می‌پردازد. ویراستار در این مرحله با حفظ لحن محتوا و سبک نویسنده، برخی از خطاهای نوشته را از جمله جایگاه کلمات، استفاده از کلمات و افعال مناسب، جمله بندی درست، یکسان کردن اسامی خاص و کلمات یکسان در کل متن، اجتناب از هرگونه اضافه گویی کوتاه کردن جملات طولانی، ساده‌سازی و روان سازی متن، بررسی و انتخاب واژگان و مترادف مناسب، ویرایش گرامری و خطاهای دستوری، ساختار و ابهام‌زدایی از بخش‌های نامفهوم متن بررسی و رفع می‌کند.
در ویرایش محتوایی، ویراستار متن کتاب را از لحاظ محتوا بررسی می‌کند و برای این کار باید به انواع دانش‌های عمومی و تخصصی و سبک‌ها اشراف کامل داشته باشد. در این مرحله بهتر است نویسنده کتاب با ویراستار در ارتباط باشد تا در صورت وجود هر گونه ابهام و نقص در انتقال پیام و اشکالات علمی بررسی و رفع گردد و در صورت نیاز توضیحات بیشتر برای برخی قسمت‌ها اضافه گردد؛ زیرا تنها شخصی که موضوع و محتوای کتاب تسلط کامل دارد، نویسنده اصلی آن است. در این نوع ویرایش، مواردی همچون کنترل قسمت‌های مختلف متن برای رسایی بیشتر و انسجام در انتقال مفهوم، افزودن عبارات و اصطلاحات ذکر نشده یا فراموش شده به کتاب و حذف مطالب غیرضروری، غیر مستند و نامتعارف نیز صورت می‌گیرد.
حال که با انواع مختلف ویراستاری کتاب آشنا شدید بهتر است مواردی را که در ویرایش تخصصی کتاب به کمک شما خواهند آمد را بشناسید و از آن ها استفاده کنید تا در هنگام نگارش نوشته خود سعی کنید این نکات را رعایت کنید و متنی یکپارچه تر ارائه دهید:
برای این کار دو روش وجود دارد؛ یا اینکه بعد از اتمام کل متن کتاب مدتی از متن فاصله بگیرید و آن را رها کنید و سپس دوباره بازگردید و به ویرایش‌هایی که نیاز است بپردازید و یا اینکه وقتی نوشتن یک بخش را تمام کردید، به بخش قبلی برگردید و اشتباهات ویرایشی آن را انجام دهید. اگر از روش دوم می‌خواهید استفاده کنید، بهتر است اشتباهات را فقط علامت بزنید و پس از اتمام نگارش کتاب مجدداً بازگردید و آن اشتباهاتی را که علامت زده بودید اصلاح کنید.
سعی کنید کار ویرایش را بخش به بخش انجام دهید و برای انجام آن نیز بازه زمانی در نظر بگیرید. برای مثال فرض کنید ویرایش یک فصل را در بازه زمانی پنج روزه در نظر گرفته اید؛ حتی اگر این ویرایش را زودتر از موعد تمام کردید، باز هم به مرور و بازبینی بخش‌های قبلی ادامه دهید؛ تا طبق برنامه و بازه زمانی که مشخص کرده‌اید به اتمام برسانید.
همان‌طور که می‌دانید، معمولاً نگارش متن کتاب از طریق نرم افزار word صورت می‌گیرد؛ اما برای انجام اصلاحات بهتر است روی نسخه چاپی آن برنامه ریزی کنید. این کار باعث می‌شود خطاها را سریع‌تر از نسخه الکترونیکی ببینید و اصلاح کنید؛ زیرا چشمان شما در نسخه چاپی اذیت نمی‌شود و ایرادات را سریع تر تشخیص می‌دهد.
خواندن متن کتاب با صدای بلند باعث می‌شود تا به کمک آوا و لحنی که ایجاد می‌شود، بیشتر متوجه ایرادات شوید. حتی خواندن چندباره آن با صدای بلند نیز تأثیر زیادی خواهد داشت. ممکن است بعد از انجام این مورد کمی از متن و نوشته خود دلزده شوید؛ اما در نظر داشته باشید که این یک امر طبیعی است و پس از مدتی فاصله گرفتن از کتاب رفع خواهد شد.
برای اینکه بدانید مفهوم و پیامی را که می‌خواستید به مخاطب برسانید به درستی انتقال داده‌اید یا خیر، می‌توانید کتاب خود را به نفر دیگری داده تا او نیز مطالعه کند و سپس مقایسه کنید که آیا مفاهیمی که از کتاب دریافت کرده است با مفاهیم شما یکسان است یا خیر. برای نسخه اولیه و یا ثانویه شما باید از بازخورد دهندگان بخواهید در مورد طرح کلی داستان، شخصیت‌ها و توالی داستان نظرشان را بیان کنند.
اگر به دنبال ویراستاری دقیق، تخصصی و متعهدانه برای کتاب‌تان هستید، مؤسسه اشراق یکی از گزینه‌های قابل اعتماد در این حوزه است. این مؤسسه با بهره‌گیری از ویراستاران حرفه‌ای، خدماتی مثل ویراستاری فنی، زبانی و ساختاری را ارائه می‌دهد و تلاش می‌کند متن نهایی، هم از نظر نگارشی و هم محتوایی، کاملاً استاندارد و آماده چاپ باشد. سرعت مناسب، کیفیت بالا و پشتیبانی خوب، از ویژگی‌های بارز این مجموعه است. اگر کیفیت کار برایتان مهم است، اشراق می‌تواند انتخاب درستی باشد.
راه‌های ارتباطی با موسسه انتشاراتی اشراق
کارشناسان و مشاوران موسسه انتشاراتی اشراق به صورت تمام‌وقت حتی در روزهای تعطیل آماده ارائه خدمات حرفه‌ای و باکیفیت به مشتریان و کاربران خود هستند. برای دریافت مشاوره می‌توانید از طریق سایت به صورت آنلاین با مشاورین موسسه گفت‌وگو کنید و یا از طریق تماس تلفنی با شماره‌های زیر در ارتباط باشید:
eshragh_company
isi.eshragh@gmail.com
09149724933
041-33373424
هزینه ویرایش به عوامل مختلفی مانند طول متن، نوع ویرایش (ساختاری، محتوایی، گرامری)، تخصص ویراستار، و مهلت زمانی بستگی دارد. هزینه‌ها می‌توانند بر اساس هر کلمه، هر صفحه، یا به صورت پروژه‌ای محاسبه شوند.
بله، هر نویسنده می‌تواند تلاش کند متن خود را ویرایش کند، اما دیدگاه خارجی یک ویراستار حرفه‌ای معمولاً کمک می‌کند تا مشکلاتی که نویسنده به دلیل آشنایی با متن خود ممکن است نبیند، شناسایی و اصلاح شوند.
مدت زمان ویرایش بستگی به طول و پیچیدگی متن، نوع ویرایش مورد نیاز و تجربه ویراستار دارد. ویرایش کتاب‌ها معمولاً زمان بیشتری می‌برد، زیرا متن طولانی‌تر و پیچیده‌تر است. ویرایش یک مقاله علمی ممکن است فقط چند روز طول بکشد.
ویرایش ساختاری به بررسی و اصلاح ساختار کلی متن و جریان منطقی آن می‌پردازد، در حالی که ویرایش محتوایی بر بهبود و دقت اطلاعات موجود در متن تمرکز دارد. ویرایش ساختاری شامل اصلاح سازماندهی فصول و بخش‌ها است، در حالی که ویرایش محتوایی ممکن است شامل اصلاح جزئیات علمی، ارجاعات و صحت داده‌ها باشد.
برای حفظ لحن نویسنده، ویراستار باید به سبک نوشتاری و لحن نویسنده توجه کند و تغییرات خود را به گونه‌ای اعمال کند که این ویژگی‌ها حفظ شوند. هدف ویرایش بهبود متن بدون تغییر شخصیت و سبک نویسندگی اصلی است.
اینستاگرام
تلگرام