بخش نتایج در مقاله علمی پژوهشی، اصلی‌ترین بخش برای قضاوت در مورد اعتبار علمی پژوهش شما محسوب می‌شود. داوران مجله، پژوهشگران هم‌موضوع و حتی دانشجویانی که به دنبال مسیر پژوهشی مشابه هستند، ابتدا به نتایج نگاه می‌کنند. در این مطلب، به بررسی همه‌جانبه‌ی اصول، ساختار و روش‌های حرفه‌ای نگارش نتایج و یافته‌های مقاله خواهیم پرداخت.
در فرآیند نگارش مقاله علمی پژوهشی، هر بخش نقش خاص خود را در انتقال پیام علمی ایفا می‌کند؛ اما در میان همه این اجزا، بخش نتایج و یافته‌ها جایگاهی برجسته و کلیدی دارد. این بخش، ویترین اصلی تحقیق محسوب می‌شود؛ جایی که محقق دستاوردهای علمی حاصل از ماه‌ها یا حتی سال‌ها تلاش و پژوهش خود را در معرض قضاوت علمی قرار می‌دهد.
هدف اصلی از نگارش و چاپ مقاله، ارائه یافته‌های نوین به جامعه علمی است. بنابراین، بخش نتایج به‌نوعی قلب تپنده مقاله محسوب می‌شود که خوانندگان، داوران و پژوهشگران علاقه‌مند، با دقت و توجه بیشتری به آن می‌نگرند تا ارزش علمی تحقیق را بسنجند و امکان استفاده از آن در مطالعات بعدی را ارزیابی کنند.
نگارش این بخش، برخلاف تصور بسیاری، فقط شامل گزارش ساده داده‌ها نیست. بلکه باید با ظرافت خاصی طراحی شود تا در عین بی‌طرفی و اختصار، حاوی اطلاعات دقیق، روشن و منسجم باشد. ارائه نتایج باید به دور از قضاوت یا تفسیر باشد؛ چرا که تحلیل داده‌ها در بخش دیگری از مقاله یعنی «بحث و نتیجه‌گیری» انجام می‌شود. با این حال، نحوه چینش نتایج، استفاده مناسب از جداول، نمودارها، و حتی ترتیب ارجاع به آن‌ها، همگی نقش مهمی در انتقال مؤثر یافته‌ها دارند.
از سوی دیگر، توجه به تطابق کامل داده‌های ارائه‌شده با روش‌های تحقیق، استفاده از زبان علمی و ساختار منطقی و قابل پیگیری، از جمله الزامات نگارش حرفه‌ای این بخش است. همچنین، اشاره به نتایج مشابه در تحقیقات پیشین و مقایسه هوشمندانه، می‌تواند به غنای علمی این قسمت بیفزاید و نشان دهد که پژوهش انجام‌شده، در بستر علمی مناسبی قرار گرفته است.
در این مطلب تلاش شده تا با ارائه نکات عملی و مثال‌های کاربردی، پژوهشگران بتوانند این بخش حساس را به بهترین شکل ممکن بنویسند و کیفیت علمی مقالات خود را ارتقاء دهند.
یکی از اشتباهات رایج، ترکیب تحلیل و تفسیر داده‌ها با بخش نتایج است. در حالی که:
بخش نتایج فقط داده‌ها و یافته‌ها را به صورت خام و مستند ارائه می‌دهد.
بخش بحث محل تحلیل، استدلال، قضاوت و مقایسه است.
باید توجه داشت که ارائه تفسیر شخصی یا نتیجه‌گیری در بخش نتایج، باعث سردرگمی خواننده و افت کیفیت مقاله می‌شود.
پس از نگارش دقیق بخش «مواد و روش‌ها» و تشریح مسیر اجرای پژوهش، نوبت به ارائه خروجی‌های واقعی تحقیق می‌رسد. نوشتن بخش نتایج باید زمانی انجام شود که:
تحلیل آماری یا محاسباتی تمام یافته‌ها انجام شده باشد.
همه داده‌های لازم آماده و طبقه‌بندی شده باشند.
سبک نگارشی مقاله در بخش‌های قبلی تثبیت شده باشد.
برای نگارش این بخش، اصول زیر باید رعایت شوند:
بدون قضاوت: فقط گزارش داده‌ها، بدون هیچ نوع تحلیل یا تفسیر.
بی‌طرفی کامل: نتایج مثبت یا منفی، همگی باید درج شوند.
کامل بودن اطلاعات: هیچ یافته‌ای نباید حذف شود.
تطابق با روش‌ها: هر داده‌ای باید بر اساس روش معرفی‌شده قبلی حاصل شده باشد.
ساختار پیشنهادی نگارش بخش نتایج به شرح زیر است:
مرحله | شرح |
|---|---|
مرحله اول | اشاره به پژوهش‌های قبلی، تعریف چارچوب مفهومی |
مرحله دوم | ارائه داده‌های حاصل از روش تحقیق |
مرحله سوم | دعوت خواننده به مشاهده جداول و نمودارها |
مرحله چهارم | مقایسه نتایج با پژوهش‌های قبلی بدون تحلیل |
مرحله پنجم | ارائه مرور کلی برای شروع بند بعدی |
اشکال و جداول ابزارهایی ضروری برای درک بهتر یافته‌ها هستند. مزایای استفاده از آن‌ها شامل:
خلاصه‌سازی داده‌های پیچیده در قالب بصری
صرفه‌جویی در حجم نوشتار
تسهیل در مقایسه بین متغیرها
نمودارها: برای نمایش روند و تغییرات متغیرها
جداول: ارائه اعداد و آمار
نقشه‌ها، تصاویر، گراف‌ها: در پژوهش‌های تجربی و مکانی
عناوین باید:
خلاصه، دقیق و گویا باشند.
اطلاعات تکراری نداشته باشند.
مستقل از متن قابل فهم باشند.
مثلاً: «شکل 4: روند تغییرات pH در طول زمان 96 ساعت»
پیوستگی در شماره‌گذاری: جدول 1، 2، 3 و شکل 1، 2، 3
ترتیب منطقی در متن: ارجاع به جداول و اشکال باید به ترتیب درج آن‌ها در مقاله باشد.
توضیح مستقل: هر جدول و شکل باید توضیح مختص خود را داشته باشد و بدون نیاز به متن قابل درک باشد.
یکی از بخش‌های کلیدی در نگارش نتایج، مقایسه یافته‌های به‌دست‌آمده با نتایج تحقیقات پیشین است. این مقایسه‌ها به خواننده کمک می‌کند تا درک بهتری از جایگاه پژوهش فعلی در بدنه دانش موجود به دست آورد.
مقایسه مستقیم عددی: ارائه اعداد مشابه از پژوهش‌های قبلی
بیان تفاوت‌ها: اشاره به نوآوری یا نتایج متناقض
هم‌راستایی با نظریه‌ها: تأیید یا رد فرضیات قبلی
برای مثال:
«در حالی که مطالعه رضوی و همکاران (1400) افزایش pH تا 8.5 را نشان داده‌اند، نتایج این تحقیق عدد 9.1 را در همان شرایط نشان می‌دهد که به‌نظر می‌رسد به دلیل تغییر در مدت زمان تیمار باشد.»
هیچ نتیجه‌ای نباید به‌صورت جداگانه و بدون پشتوانه از بخش «مواد و روش‌ها» در مقاله درج شود. مسیر منطقی باید به این صورت باشد:
تعریف متغیر و نحوه اندازه‌گیری آن در روش
ارائه مقدار دقیق آن متغیر در نتایج
این روند باعث شفافیت بیشتر مقاله و افزایش اعتماد خواننده می‌شود.
مجلات مختلف ممکن است رویکرد متفاوتی در تفکیک یا ترکیب بخش نتایج و بحث داشته باشند. چهار ساختار معمول به شرح زیر هستند:
گزینه | ساختار ترکیبی |
|---|---|
اول | نتایج ← بحث ← نتیجه‌گیری |
دوم | نتایج ← بحث |
سوم | نتایج و بحث در یک بخش ترکیبی ← نتیجه‌گیری |
چهارم | نتایج ← بحث و نتیجه‌گیری در یک بخش ترکیبی |
در نگارش علمی استاندارد، استفاده از گزینه اول توصیه می‌شود؛ زیرا وضوح بیشتری برای خواننده فراهم می‌کند.
در این الگو مراحل مختلف نگارش نتایج به‌صورت گام‌به‌گام پیشنهاد شده است:
هدف تحقیق را در قالب یک جمله بیان کنید.
روش انتخاب‌شده را مجدد در یک جمله یادآوری کنید.
یک نگاه کلی به داده‌ها و نتایج داشته باشید.
از خواننده دعوت کنید جدول یا نمودار خاصی را ببیند.
اعداد کلیدی را در متن ذکر کنید.
یافته‌ها را با پژوهش‌های دیگر و پیش‌بینی مدل‌ها مقایسه کنید.
محدودیت‌های حاصل از طراحی آزمایش یا کیفیت داده‌ها را به صورت علمی بیان کنید.
از جملات کمّی برای کاهش اهمیت آن‌ها استفاده شود.
«اگرچه ضریب همبستگی در برخی آزمون‌ها کمتر از 0.8 بود، اما با توجه به حجم بالای نمونه‌ها، این میزان قابل‌قبول است.»
برداشت‌های ضمنی از نتایج ارائه شود.
پیشنهادات برای پژوهش‌های آتی مبتنی بر نتایج بیان گردد.
پنهان‌سازی یا نادیده گرفتن ایرادات در داده‌ها، ممکن است اعتماد علمی به مقاله را زیر سؤال ببرد. در عوض، پیشنهاد می‌شود:
با صداقت علمی محدودیت‌ها را بیان کنید.
از عباراتی نظیر «می‌تواند ناشی از»، «احتمالاً مربوط به» استفاده کنید.
تحلیل‌های حساسیت ارائه دهید تا تأثیر این خطاها را نشان دهید.
گاهی داده‌ها فراتر از پاسخ‌دادن به سؤالات اولیه پژوهش هستند و مفاهیم یا فرضیات جدیدی مطرح می‌کنند. نویسنده باید بتواند:
به‌صورت تلویحی تأثیر نتایج را بر حوزه علمی بیان کند.
ارتباط احتمالی نتایج با دیگر حوزه‌های بین‌رشته‌ای را بررسی کند.
پیشنهاد برای پژوهش‌های آینده ارائه دهد.
برای مثال:
«این نتایج می‌تواند در طراحی واکنشگرهای نسل آینده نیز کاربرد داشته باشد، به‌ویژه در فرآیندهایی که کنترل دقیق pH ضروری است.»
از افعال مجهول و بی‌طرف استفاده کنید: «اندازه‌گیری شد»، «مشاهده گردید».
ترتیب منطقی ارائه داده‌ها را رعایت کنید: از کلی به جزئی.
از تکرار داده‌ها در جدول و متن خودداری کنید.
خواننده را با عباراتی چون «همان‌طور که در جدول 2 نشان داده شده...» راهنمایی کنید.
هر پاراگراف را با جمله‌ای عمومی آغاز و با یافته‌ای خاص خاتمه دهید.
اشتباه | توضیح |
ترکیب نتایج و تحلیل | تحلیل داده‌ها باید به بخش «بحث» موکول شود |
حذف داده‌های منفی | تمام داده‌ها اعم از موفق یا ناموفق باید درج شود |
ارائه آمار بدون منبع | نتایج باید با روش مشخص و عدد مستند ارائه شوند |
گنگ بودن عناوین جدول/شکل | باید مستقل، گویا و مختصر باشند |
ترتیب نادرست ارجاع به اشکال و جداول | اول شکل 1، سپس شکل 2 و به همین ترتیب |
بخش نتایج یکی از حیاتی‌ترین بخش‌های مقاله پژوهشی است که نباید دست‌کم گرفته شود. نگارش دقیق، شفاف و بی‌طرفانه این بخش باعث افزایش اعتبار مقاله، سهولت ارجاع‌دهی و امکان استفاده مجدد از پژوهش توسط سایر محققان خواهد شد.
یادمان باشد که جدول‌ها و نمودارها نه‌تنها ابزار بصری بلکه بخشی از زبان مقاله علمی هستند. رعایت استانداردهای ساختاری و محتوایی در این بخش، زمینه‌ساز پذیرش موفق مقاله خواهد بود.
در پایان، شایان ذکر است که مؤسسه اشراق به‌عنوان یکی از مراکز معتبر در حوزه خدمات پژوهشی و علمی، هیچ‌گونه خدماتی در زمینه نگارش مقاله یا نگارش بخشی از آن به‌صورت مستقیم ارائه نمی‌دهد. این سیاست، در راستای حفظ اصالت علمی، اخلاق پژوهشی و حمایت از فعالیت‌های مستقل محققان اتخاذ شده است.
با این حال، چنانچه شما پایان‌نامه یا رساله دکتری تدوین‌شده در اختیار دارید و مایلید آن را به مقاله علمی پژوهشی، علمی ترویجی یا ISI و Scopus تبدیل کنید، مؤسسه اشراق خدمات کاملاً تخصصی استخراج مقاله از پایان‌نامه را با رعایت تمامی استانداردهای علمی و اخلاقی ارائه می‌دهد. در این فرایند، محتوای پژوهش شما بدون دستکاری در ماهیت علمی آن، به قالب استاندارد مقاله تبدیل می‌شود تا قابلیت ارائه به مجلات معتبر را داشته باشد.
در صورت تمایل به دریافت مشاوره تخصصی یا سفارش خدمات استخراج مقاله از پایان‌نامه، بر روی لینک زیر کلیک نمایید:
راه‌های ارتباطی با موسسه انتشاراتی اشراق
کارشناسان و مشاوران موسسه انتشاراتی اشراق به صورت تمام‌وقت حتی در روزهای تعطیل آماده ارائه خدمات حرفه‌ای و باکیفیت به مشتریان و کاربران خود هستند. برای دریافت مشاوره می‌توانید از طریق سایت به صورت آنلاین با مشاورین موسسه گفت‌وگو کنید و یا از طریق تماس تلفنی با شماره‌های زیر در ارتباط باشید:
eshragh_company
isi.eshragh@gmail.com
09149724933
041-33373424
خیر، تحلیل و تفسیر یافته‌ها باید در بخش «بحث» صورت گیرد. بخش نتایج صرفاً برای ارائه داده‌ها بدون قضاوت است.
تعداد مشخصی ندارد، اما باید متناسب با حجم داده‌ها و برای نمایش بهتر آن‌ها به‌کار رود.
بله، نتایج منفی بخش مهمی از حقیقت علمی هستند و نباید حذف شوند.
عنوان باید کوتاه، واضح و بدون نیاز به رجوع به متن قابل فهم باشد.
در برخی مجلات بله؛ اما در اکثر مقالات علمی پژوهشی، این دو بخش جداگانه نوشته می‌شوند.
اینستاگرام
تلگرام