آشنایی با مقطع تحصیلی دکترا

بعد از گذراندن دوره ی کارشناسی ارشد، دانشجویان به فکرادامه ی تحصیل در مقطع دکتری میفتند. این دوره به دو بخش آموزشی و پژوهشی تقسیم میشود و معمولا هر بخش چهار ترم به طول می انجامد. در دوره ی آموزشی دانشجوی مقطع دکتری باید 6 درس را پاس کند و معمولا هر ترم سه درس ارائه میشود. یک ترم نیز طبق قوانین جدید باید دو یا سه درس جبرانی که در کنکور زیر ۳۳.۳۳ درصد زده شده است پاس شوند .

آزمون جامع چیست؟

در ترم سوم یا چهارم، باید حداقل  از 6 درس 4 درس را ، که معمولا باید دانشجو انتخاب کند ولی دانشگاه انتخاب می‌کند، مطالعه شود و در یک آزمون مجدد از هر چهار درس شرکت شود. دانشگاههای دولتی در دو حالت شفاهی و کتبی آزمون را برقرار میکنند.. اما در دانشگاه آزاد تقریباً همان آزمونی که پایان ترم‌ها گرفته می شده، دوباره می‌گیرند! ضمن اینکه قبل از شرکت در آزمون جامع باید مدرک زبان معتبر داشته باشید . ( آیلتس یا تافل یا اگر دانشگاه آزاد هستید، EPT که مخصوص دانشگاه آزاد است)

ترم پنجم دکترا چگونه سپری میشود؟

در این ترم، درس پایان‌نامه اخذ میشود و با این کار دوره پژوهشی رسماً آغاز می‌شود. در این ترم باید پروپوزال رساله دکترا را تهیه کردد و علاوه بر این‌ها کم‌کم برای ثبت حداقل دو مقاله ISI از رساله‌ اقدام کرده اید، بهتر است خیلی زود برای مقاله اقدام نشود چون اگر موضوع آن در راستای موضوع رساله‌تان نباشد قبول نمیشود.

بخش دوم دکترا: دوره پژوهشی

ظاهراً در دانشگاهای دولتی،هنگام شروع ورود به دکترا برای شما استاد راهنما تعیین می‌کنند، اما در دانشگاه آزاد ترم سوم یا چهرام استاد راهنما را مشخص میکنید. و تا چهار ترم فرصت دارید که رساله را آماده کنید و مقالات ISI تان را به چاپ برسانید.

آیا دروس دکترا پیش‌نیاز دارند؟

در واقع در سهای  کارشناسی پیش نیاز دوره ی دکتری هستند نه دوره ی کارشناسی ارشد. و هر دانشجو این اجازه را دارد که دو درشس از شش درسی را که دارد را در یک دانشگاه دیگر به عنوان مهمان بگذراند. میشود از این فرصت به نحو احسنت استفاده کرد و این دو درس را مرتبط با رساله در دانشگاه‌های بهتر گذراند.و حتی میتوان  این دو درس را با دانشجویان ارشد گذراند .  

دوره فوق دکترا چیست؟

فوق دکترا دوره ای پژوهشی و  اختیاری به محسوب میشود که ممکن است از یک هفته تا چند سال طول بکشد. این دورهتاثیر آنچنانی در رتبه شما در مراتب علمی دانشگاهی ندارد. یعنی شما با دکترای خود در دانشگاه به عنوان استادیار (Assistant Professor) پذیرفته می‌شوید، بعد، هر سالی که تدریس کنید، یک رده به شما داده می‌شود تا برسید به مرتبه دانشیاری (Associate Professor) و نهایتاً پس از طی حدود ده سال می‌رسید به استاد تمامی (Full-Professor). این مراتب با مدرک دکترا طی می‌شود و ربطی به فوق‌دکترا ندارد. هر کس احساس نیاز در مورد پژوهش در یک زمینه ‌کند، می تواند فوق دکترا را طی می‌کند. 

دکتری پژوهش‌محور چیست؟

در کشورهای برتر دنیا دکتری پژوهش‌محور رایج‌ترین شیوه تربیت دانشجوی دکتری است که در آن تلاش میشود دانشجو کاملا  مستقل از استاد راهمای مسیر دانشمند شدن را طی کند.
دو مدل رایج تربیت دانشجوی دکتری در دنیاداریم :

مدل درس‌محور (course based) 

پژوهش‌محور (research based)

که البته تا کنون حرف اول و آخر در تربیت دانشجوی دکتری در ایران با مدل درس‌محور بوده است اما وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از آزمون نیمه متمرکز دکتری سال 90 به درج کد رشته‌هایی در دفترچه انتخاب رشته پذیرفته‌شدگان اولیه این آزمون اقدام کرد که حاکی از ورود مدل «دکتری پژوهش‌محور» به نظام تربیت دانشجوی دکتری در کشورمان بود.
در تربیت دانشجوی دکتری در مدل درس‌محور (course based) دانشجو وظیفه دارد تا  تعدادی واحد درسی بر مبنای برنامه آموزشی در هر نیمسال تحصیلی را بگذراند . گرچه ممکن است دروس گذرانیده شده در دوره‌های قبل در این دوره تکرار شوند و یا دروسی که به آنها در آینده نیاز مبرمی داشته باشند هرگز ارائه نشوند و در پایان پس از قبولی در امتحان جامع، موضوع پایان‌نامه انتخاب می‌شود.
در دوره‌های دکتری پژوهش‌محور (research based) دانشجو پس از انتخاب استاد راهنما و موضوع رساله دوره‌ای سه تا 6 ساله را می‌گذراند. در این مدت به تشخیص استاد راهنما یا نیاز دانشجو، دروسی به صورت پراکنده و سازمان‌نیافته و در راستای عنوان رساله گذرانده می‌شود و در نهایت از رساله دفاع می‌شود.
اگرچه در برخی کشورها همچون هلند پیش‌شرط‌هایی برای دفاع از رساله وجود دارد که معمولاً مربوط به چاپ تعداد حداقلی از مقالات علمی با استفاده از رساله است. در این نظام، فراغت از تحصیل به معنای آن است که فرد از دانشجوی وابسته به علم استاد راهنما به دانشمندی مستقل با توانایی تولید علم مبدل می‌شود.