مقاله علمي معمولاً در نتيجه پژوهش منطقي، ژرف و متمركز نظري، عملي يا مختلط، به كوشش يك يا چند نفر دريك موضوع تازه و با رويكردي جديد با جهت دستيابي به نتايجي تازه، تهيه و منتشر مي گردد.
تهيه گزارش از نتايج مطالعات و پژوهش هاي انجام شده، يكي از مهمترين مراحل پژوهشگري، مقاله نویسی می باشد؛ زيرا اگر پژوهشگر نتواند دستاوردهاي علمي خود را در اختيار ساير محققان قرار دهد، پژوهش او هر اندازه هم كه مهم باشد، به پيشرفت علم كمكي نخواهد كرد؛ چون رشد و گسترش هر عملي از طريق ارائه و به هم پيوستن دانش فراهم آمده از سوي فرد فرد انديشمندان آن علم تحقق مي يابد.
همان طور كه پژوهشگر پيش از اقدام به پژوهش، نيازمند توجه و بررسي يافته هاي علمي پژوهشگران قبل از خود است تا بتواند يافته هاي علمي خود را گسترش بخشد، ديگران نيز بايد بتوانند به يافته هاي پژوهشي او دسترسي پيدا كنند و با استفاده از آنها فعاليت هاي علمي خود را سازمان داده، در ترميم و تكميل آن بكوشند.
از امتيازهاي مهم يك مقاله مي توان به مختصر ومفيد بودن، بِروز بودن و جامع بودن آن اشاره كرد؛ زيرا محقق مي تواند حاصل چندين ساله پژوهش خود در يك رساله، پايان نامه، پژوهش، يا حتي يك كتاب را به اختصار در يك مقاله علمي بيان كند تا پژوهشگران ديگر بتوانند با مطالعه آن مقاله از كليات آن آگاهي يابند و در صورت نياز بيشتربه اصل آن تحقيقات مراجعه كنند.
بدين منظور، امروزه نشريات گوناگوني در زمينه هاي مختلف علمي- پژوهشي نشر مي يابد و مقاله هاي به چاپ رسيده در آنها، اطلاعات فراواني را در اختيار دانش پژوهان قرار می دهند. لازم است محققان با شيوه تدوين مقالات علمي آشنا باشند تا بتوانند با استفاده از شيوه هاي صحيح، با سهولت، نتايج تحقيقات و مطالعات خود را به صورت مقاله دراختيار علاقه مندان قرار دهند.
نوشتن مقاله مستلزم رعايت اصولي در ابعاد مختلف محتوايي، ساختاري و نگارشي است.
يكي از مهمترين ابعاد مقاله علمي، محتواي علمي و ارزشمنديِ كيفي آن است. مقاله بايد يافته هاي مهمي را در دانش بشر گزارش نمايد و داراي پيامي آشكار باشد؛ بنابراين پيش از تهيه مقاله، محقق بايد از خود بپرسد كه آيا مطالب او آن قدر مهم است كه انتشار آن قابل توجيه باشد. آيا ديگران از آن بهره خواهند برد؟ و آيا نتايج پژوهش او كار آنها را تحت تأثير قرار خواهد داد؟
تفكر، تلاش براي معلوم كردن مجهول با استفاده از علوم موجود است. بنابراين اساسي ترين محور محتوايي يك پژوهش علمي، آن است كه مجهولي را روشن نمايد. بر اين اساس، هر
منطقي بودن، منطق كه راه درست انديشيدن تصور و صحيح استدلال آوردن تصديق را مي آموزاند.
ابزار ضروري يك مقاله علمي است و محقق بايد شايستگي لازم را در استدلال آوردن، تحليل محتوا و نتيجه گيري داشته باشد.
انسجام و نظام دار بودن، مرتبط بودن اجزاي مختلف مقاله با همديگر، همچنين متناسب بودن آنها با عنوان مقاله و ارتباط عناوين فرعي با همديگر، از جمله مواردي است كه به تحقيق، يكپارچگي و انسجام مي بخشد. بر اين اساس، محقق بايد عناوين فرعي مقاله خود را با نظمي منطقي از يكديگر مجزا كرده، ارتباط بخش ها را مشخص نمايد.
تراكمي بودن، از آنجا كه هدف پژوهش پاسخ به سئوال هايي است كه تا آن زمان دست كم از نظر محقق، پاسخي منطقي براي آن وجود نداشته است، هر پژوهش علمي بايد از يك سو به منظور كشف دانش جديد، و از سوي ديگر، براي تكميل دانش، صورت پذيرد. بنابراين هدف اصلي يك مقاله، كشف يا تكميل دانش بشري است، نه تكرار دوباره آن با عبارات مختلف.
تناسب موضوع با نيازهاي فعلي جامعه علمي، هر پژوهش علمي بايد نيازهاي اساسي جامعه علمي خود را در نظرگرفته، در صدد حل آن مسايل برآيد؛ بنابراين از طرح موضوعاتي كه از اولويت تحقيقي برخوردار نيستند و جامعه علمي، بدانها نياز ندارد، بايد احتراز نمود.
خلاقيت و نوآوري، هر تحقيق علمي زماني مي تواند در ارتقاي سطح دانش، موفق و موثر باشد كه از فكري بديع و خلّاق برخوردار باشد . مقالاتي كه به جمع آوري صرف بسنده مي كنند، نمي توانند سهم عمد هاي در پيشرفت دانش بشري داشته باشند.
توضيح مطلب در حد ضرورت، از جمله مواردي كه محقق در گزارش نويسي مقاله، بايد بدان توجه كند، پرهيز از حاشيه روي و زياده گوييِ افراطي است؛ همچنان كه خلاصه گويي نبايد به حدي باشد كه به ابهام و ايهام منجر شود؛ بر اين اساس محقق بايد به حدي مطالب را تبيين كند كه مقصود وي براي خواننده، روشن شود.
متناسب بودن با نظريه ها، هر رشته علمي، متشكل از نظريه ها و قوانيني است كه مورد اتفاق صاحب نظران آن فن است؛ از آنجا كه تحقيقات علمي در اين پژوهشگاه در حيطه مشترك علوم انساني- اسلامي است، يافته هاي به دست آمده در تحقيقات ميداني يا توصيفي نبايد با اصول مباني ديني و همچنين با قوانين كلي آن رشته تخصصي منافات داشته باشد.
اجتناب از كلي گويي، هدف نهايي علم، صورتبندي و جمع بندی کلی برای یک مقاله علمی می باشد. از اين رو محقق بايد بتواند مباحث علمي خود را به روشني و با زبان گويا توضيح دهد.
گزارش روش شناسي تحقيق پرداخت و از آن، شناخت لازم را كسب كرد. در اين فرايند چگونگي گردآوري شواهد و تبديل آنها به يافته ها ناميده مي شود. اين سئوال كه چگونه داده ها بايد گردآوري شود و مورد تفسير قرار گيرد.
يك تحقيق علمي زماني مي تواند مطالب خود را به اثبات برساند كه از روش گردآوري مناسبي برخوردار، و آن روشها در مقاله به خوبي بيان شده باشد.
اینستاگرام
تلگرام