بیان مساله در مقاله پژوهشی

هنگامی که میخواهیم در مورد موضوعی پژوهش انجام دهیم باید بدانیم که ”بیان مساله" زیر بنای تحقیق ما خواهد بود. پژوهشگر در بیان مسئله هدف خویش را بیان می‌کند؛ یعنی چه چیزی می‌خواهد بگوید یا چه چیزی را می‌جوید. بیان مسئله، ظریف‌ ترین، حساس‌ترین و شاید بتوان گفت که مشکل‌ترین بخش از فرآیند پژوهش را تشکیل می دهد. پژوهش‌گرانی که بر مسئله پژوهش اشراف داشته باشند و بتوانند آن را به خوبی تحلیل کنند، به یقین در انجام پژوهش های خود، توفیق بیشتری خواهند داشت. عدم دقت در روشن‌سازی کامل مسئله پژوهش، این احتمال را به وجود می آورد که تلاش های پژوهشگر، در مسیر انحرافی بیفتد؛ مثل این که به جای بررسی «علت ها»، به شناسایی «عوامل» بپردازد؛ بی آن که به تفاوت بسیار حساس بین آن دو هدف، توجه شود و یا به جای «انگیزش»، «علاقه‌مندی» را که می تواند با آن متفاوت باشد، مورد مطالعه قرار دهد.

از ویژگی های مهم بیان مساله میتوان به موارد زیر اشاره نمود:

• کوتاه و مختصر و مفید بودن
•  در عين اختصار تمام اطلاعات لازم را به خواننده منتقل سازد.
• همبستگی و انسجام مطالب در بیان مساله بسیار مهم است. پراکنده گویی و عدم وجود ارتباط منطقی بین قسمتهای مختلف بیان مساله امری بسیار رایج است. زمانی می توان بیان نمود که انسجام کافی وجود دارد که حذف و یا جابجایی حتی یک پاراگراف باعث دشوار شدن درک مطالب شود.
• بیان مساله خوب از یک کل شروع شده و به تدریج به جزئیات می پردازد. شروع از یک کل باعث جذابیت بیشتر متن شده و باعث جلب بهتر توجه می باشد.
• استفاده از منابع و مستندات باید در راستای تبیین بهتر و با دقت بیشتر موضوع و برای نشان دادن اهمیت کار باشد و نشان دهد که موضوع مورد پژوهش چه خلا علمی را جبران خواهد نمود. استفاده زیاد از منابع توصیه نمی شود. همچنین انشای روان بیان مساله نباید تحت تاثیر منابع قرار گرفته و به نظر برسد که متن بريده بريده است.
• حتماً باید کلمات نوینی که در منشور تحقیق به طور زیاد مورد استفاده قرار می گیرد و یا کلماتی که اختصاصاً شما برای تحقیق خود ساخته اید را در بیان مساله وارد نمایید.
• پاراگراف آخر بیان مساله باید روشن و دقیق هدف عالی و نهایی تحقیق را بیان نماید. البته ممکن است این پاراگراف شباهت زیادی با عنوان و به عبارت دقيق تر هدف کلی تحقیق بیابد که ایرادی ندارد ولی شما در این پاراگراف فضای بیشتری دارید تا هدف را در قالب عبارات و جملات مبسوط تری بیان نمایید.

بیان مساله چگونه تدوین میشود؟

• برای آنکه ذهن خواننده با اهمیت موضوعی که میخواهید درباره ی آن صحبت کنید آشنا شود باید با یک مقدمه شروع کنید. 
• آنگاه به تعریف و بیان مفهوم متغیر اصلی تحقیق که در واقع همان مشکل یا مسئله ی مورد بحث است بپردازید.
• چنان که متغیرهای اصلی مسئله و روابط میان آنها را به شرح در بیایند.
• صورت مساله بهتر است به شکل سوالی نوشته شود. و نباید به صورت جملات خبری و یا یک عبارت کلی نوشته شود. زیرا نگارش آن به صورت سوالی باعث جلب توجه به مجهول و تلاش برای معلوم کردن آن می شود.
• باید در بیان مسئله دست کم سه تعریف از مشکل اصلی با ذکر منبع ارائه شود.
• آنگاه  زمینه ی اهمیت پژوهش و اینکه برای چه سازمانی صورت گرفته را مطرح کنید.
• در این جا به  نظرات دانشمندان مختلف در ارتباط با موضوع اشاره میشود و با بهره گیری از منابع معتبر و ذکر رفرنس آنها به تشریح عوامل موثر بر متغیر اصلی پرداخت.
•  اصطلاحات و مفاهیم تخصصی بیان مسئله را به تفصیل شرح دهید و از کاربرد اصطلاحات و واژگان ارزشی باید خودداری کنید.
• در مرحله بعد باید به بیان و بررسی وضعیت فعلی مسئله پژوهش در جامعه بپردازید.
• آنچه در اینجا مهم است بیان وضعیت فعلی مسئله در قالب آمار، ارقام و اسناد معتبر با ذکر منبع می باشد.
• همچنین در این قسمت باید از جدیدترین آمار و ارقام استفاده نمود. راه حل یا عوامل موثر بر حل مشکل، با توسل به یافته های مهم پژوهش های مربوط و تناقضات بین پژوهش ها باید به صورت مختصر در بیان مسئله آورده شود.

در آخر باید به این مسئله که پژوهش در آینده چگونه مشکل را مورد بررسی قرار خواهد داد باید پرداخت. در اینجا باید به پیش بینی وضع آینده جامعه از لحاظ مسئله پژوهش پرداخت. یعنی باید پیش بینی کرد که چه مشکلاتی پیش خواهد آمد اگر این مسئله ای که مطرح شد مورد بررسی قرار نگیرد. توجه داشته باشید که در بیان مسئله باید به عواقب و پیامدهای منفی و مثبت ناشی از اجرا و عدم اجرای پژوهش اشاره کنید و با بهره گیری از آمار و ارقام داخلی سازمان، به شواهد ابعاد و حدود مسئله در سازمان مورد بررسی اشاره نمایید و اصطلاحا عمق مسئله را بیان نمایید و نقش پژوهش خود را در پاسخگویی و حل مسائل یاد شده توضیح دهید. در بخش پایانی بیان مسئله می توانید جزئیات بیشتری از این که پژوهش شما چه کاری می خواهد انجام دهد را شرح دهید و فراموش نکنید که تمام این مراحل باید استناد علمی و واقعی داشته باشند.