کتاب درسی همان کتابهایی هستند که در مدرسه به عنوان کتابهای کمک آموزشی برای دانشآموزان و یا اینکه به عنوان کتب دانشگاهی در حوزه دانشگاه تدریس میشوند. بسیاری از مربیان که سالها در حیطه تخصصی خود به تدریس و آموزش مشغول هستند، گاهاً با جمعآوری تجربیات فراوان در حیطه تدریس یک عمل میتوانند کتابی آموزشی در آن حیطه مرقوم نمایند.
افراد زیادی هستند که علاقمند ثبت نام خود در فهرست مولفین و نویسندگان کتب میباشند. کتاب تالیف شده ممکن است دارای محتوای عمومی باشد یا اینکه محتوای علمی داشته باشد. بر همین اساس و مطابق با محتوایی که دارند مورد استقبال قشر خاصی از جامعه قرار میگیرند. کتابهای علمی اغلب با اقبال خوبی مواجه هستند و مورد توجه توسط مجامع علمی و دانشگاهیان واقع میشوند. در مواردی نویسنده نگارش و چاپ کتاب را با هدف عرضه جامعه هدف خاصی انجام میدهد. مثل کتاب کودک که مختص کودکان میباشد یا کتب دانشگاهی که صرف استفاده دانشجویان تالیف میشود.
چاپ کتاب محدود به تالیف نمیباشد، با ترجمه کتاب از سایر زبانها به زبان فارسی نیز میتواند در زمره تالیفات یک مولف قرار گیرد. به جرات میتوان گفت کتابهایی که به منظور آموزش و تدریس به رشته تحریر درمیآیند پرتیراژترین و پرفروشترین کتابها میباشند. چرا که کتب درسی و آموزشی از جمله ملزومات آموزش در هر جامعهای میباشد از اینرو دستگاه تعلیم و تربیت کشورمان همه ساله هزینه هنگفتی را برای تألیف و چاپ کتب درسی صرف میکند. تیراژ بالای کتابهای درسی و آموزشی نشان از اهمیت این کتابها و صرف زمان و نظرات کارشناسانه دارد. صرف نظر از اهداف آموزشی که کتابهای درسی و کمک درسی نقش آنها در تقویت رزومه نویسندگان بسیار چشمگیر و قابل توجه میباشد. قدر مسلم است که معلم و استاد دانشگاهی که یک یا چند کتاب تالیفی یا ترجمه شده دارد قطعا با اعتماد به نفس و انگیزه بیشتری در جهت تدریس و ارتقای مرتبه علمی و شغلی خود گام برمیدارد.
نگارش و چاپ کتابهای درسی و آموزشی نیاز به تخصص دارد.
کتاب درسی همان کتابهایی هستند که در مدرسه به عنوان کتابهای کمک آموزشی برای دانشآموزان و یا اینکه به عنوان کتب دانشگاهی در حوزه دانشگاه تدریس میشوند. بسیاری از مربیان که سالها در حیطه تخصصی خود به تدریس و آموزش مشغول هستند، گاهاً با جمعآوری تجربیات فراوان در حیطه تدریس یک عمل میتوانند کتابی آموزشی در آن حیطه مرقوم نمایند. بهترین کتابهای درسی و یا غیر درسی را در دنیا افرادی مینویسند که سالها در آن حیطه تجربی عملیاتی داشتهاند و کار کردهاند. کتابی که چنین افرادی نگارش میکنند معمولاً بسیار کاربردی، خاص و دقیقاً منطبق بر نیازهای مخاطبین کنونی آنها خواهد بود و مطمئناً مورد توجه بسیاری از مخاطبان قرار خواهد گرفت.
بسیاری از اساتید دانشگاه بعد از سالها تدریس و پژوهش تجربیات خود را تحت یک کتاب تالیف یا ترجمه میکنند که این اثرات معمولاً بسیار با ارزش و پر مخاطب هستند. برای مثال، کتابهای درسی که در محتوای آن، علاوه بر تئوری مثالهای زیادی برای عناوین مختلف آن حل شدهاند، طرفداران زیادی دارد. چاپ کتاب به دلیل اینکه منبع درسی معتبر و بدون غلطی را در دسترس دانشجویان قرار میدهد موجب سرعت بخشیدن به عمل تدریس و بالارفتن کیفیت آن خواهد شد. همچنین با تدریس از روی جزوه مطالب فقط در اختیار دانشجویان همان کلاس و یا نهایتا همان دانشگاه قرار خواهد گرفت اما با چاپ کتاب از جزوات، مطالب گردآوری شده در اختیار تمامی افراد جهت مطالعه قرار خواهد گرفت. اغلب این افراد چون معمولاً اطلاع و برآورد خوبی از تجارب و اطلاعات خود ندارند و یا اینکه ایده گردآوری مطالب و تالیف یک کتاب را در ذهن خود ندارند نمیتوانند تجربیات خود را بصورت مکتوب درآورند. یکی از مهمترین نکاتی که در تالیف کتاب باید به آن توجه داشت این است که شکاف موجود در حیطه کتابها شناخته شده و میزان نیاز و علاقه مخاطبین مورد شناسایی قرار گیرد.
برای مثال وقتی فردی متخصص حدود ۱۰ سال به آموزش در یک حیطه مشغول است و علاقمندان و طرفداران بسیاری نیز دارد به این مفهوم است که وی توانسته است نیاز را بشناسد و هم اکنون نیز در حال برآورده نمودن نیاز خیل عظیمی از مخاطبان خود است. هم چنین اگر فردی در کار با یک نرم افزار کاربردی و معروف به تخصص و مهارت کامل رسیده است میتواند با نگارش کتابی آموزشی تجربیات خود را در اختیار دیگران قرار دهد. فقط این افراد شاید زمان و فرصت کافی برای نگارش کتاب خود ندارند.
مراحل چاپ کتب درسی و کمک آموزشی
میتوان گفت تقریبا تمامی کتابهایی که تالیف میشوند برای چاپ مراحل مشابهی را طی میکنند. برای چاپ کتاب ممکن است نویسنده شخصا اقدام به چاپ نماید یا اینکه طی قراردادی کار چاپ کتابش را به یک ناشر واگذار نماید. در هر حالت برای چاپ کتاب بایستی مراحل زیر انجام گیرد.
در گام نخست پس از نگارش و آماده سازی محتوی کتاب بایستی برای کتاب شماره شابک (International Standard Book Number) که شمارهای ۱۳ رقمی است از خانه کتاب دریافت نمود. سپس متن کتاب را به سازمان اسناد و کتابخانه ملی ارجاع داده، تا فیپای (فهرست نويسي پيش از انتشار) کتاب صادر شود و بعد از صدور فیپا جهت دریافت مجوز کتاب به وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی ارسال میگردد. البته ناگفته نماند که زمان صدور مجوز با توجه به موضوع کتاب تعیین میشود. برای کتابهای درسی و دانشگاهی معمولاً تا ۴۸ ساعته صادر میشوند. با اتمام مراحل اخذ مجوزهای اداری کتاب برای صحافی و چاپ به چاپخانه ارسال میشود و در نهایت بعد از اینکه کتاب به چاپ رسید چند نسخه از کتاب جهت اعلام وصول در اختیار وزارت ارشاد قرار میگیرد.