برخلاف تصور برخی افراد که گمان می‌کنند چاپ مقاله الزاماً با پرداخت هزینه‌های بالا همراه است، باید گفت که مجلات متعددی وجود دارند که بدون دریافت وجه، مقالات علمی را چاپ می‌کنند. در این مطلب، به بررسی انواع مجلات علمی، ویژگی‌های مجلات رایگان، نحوه شناسایی مجلات معتبر، مزایای چاپ مقاله در آن‌ها، و مراحل چاپ مقاله علمی خواهیم پرداخت.
در عصر حاضر که تولید علم و تبادل دانش، یکی از ارکان بنیادین توسعه پایدار و پیشرفت جوامع محسوب می‌شود، نگارش و چاپ مقالات علمی به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای انتقال دانش تخصصی و تجربیات پژوهشی نقش بسزایی در ارتقاء سطح علمی پژوهشگران و نهادهای آموزشی دارد. انتشار مقالات علمی نه‌تنها نشانه‌ای از توانمندی پژوهشی فرد است، بلکه معیاری برای ارزیابی جایگاه علمی او در سطح ملی و بین‌المللی نیز تلقی می‌شود. دانشجویان تحصیلات تکمیلی، اعضای هیأت علمی، پژوهشگران مستقل و حتی متقاضیان پذیرش از دانشگاه‌های معتبر خارجی، همگی برای ارتقای رزومه علمی و افزایش اعتبار حرفه‌ای خود ناگزیر به چاپ مقاله در مجلات معتبر هستند.
با وجود اهمیت بالای این فرآیند، هزینه‌های بالای چاپ مقاله در بسیاری از مجلات بین‌المللی، به ویژه مجلات نمایه‌شده در پایگاه‌های معتبری چون ISI، Scopus و PubMed، به یک چالش اساسی برای پژوهشگران تبدیل شده است. در این میان، مجلاتی نیز وجود دارند که بدون دریافت هیچ‌گونه هزینه‌ای از نویسنده، مقالات علمی را داوری و چاپ می‌کنند. این مجلات که تحت عنوان مجلات رایگان (APC-Free Journals) شناخته می‌شوند، امکان بسیار مناسبی را برای چاپ مقاله علمی فراهم می‌آورند؛ به‌ویژه برای آن دسته از پژوهشگرانی که محدودیت‌های مالی دارند، اما به دنبال چاپ دستاوردهای باارزش علمی خود در نشریات معتبر جهانی هستند.
شناسایی این دسته از مجلات، درک تفاوت میان انواع مختلف مجلات علمی (مانند مجلات JCR، ISI Listed، علمی-پژوهشی داخلی و خارجی، ترویجی، تخصصی و...)، شناخت مراحل دقیق چاپ مقاله در آن‌ها، و همچنین رعایت الزامات علمی و نگارشی از جمله پیش‌شرط‌های موفقیت در این مسیر است. از سوی دیگر، برخی از مجلات ایمپکت‌دار و معتبر که در لیست رسمی JCR قرار دارند نیز مقالات علمی را به‌صورت رایگان و صرفاً بر اساس کیفیت علمی می‌پذیرند، هرچند فرآیند پذیرش در این مجلات، بسیار سخت‌گیرانه و رقابتی است.
در این مطلب، با نگاهی دقیق و کاربردی، به بررسی جامع مفهوم چاپ مقاله علمی رایگان، انواع مجلات علمی، ویژگی‌های مجلات رایگان، اهمیت چاپ مقاله در رزومه علمی، مراحل گام‌به‌گام ارسال مقاله تا چاپ نهایی، و همچنین راهکارهای عملی برای شناسایی مجلات رایگان و معتبر پرداخته می‌شود. هدف این مطلب آن است که ضمن ارتقاء سطح آگاهی پژوهشگران، مسیر چاپ مقاله علمی را شفاف‌تر و هموارتر سازد و از این طریق، امکان رشد علمی برابر را برای پژوهشگران در سطوح مختلف علمی و اقتصادی فراهم آورد.
پیش از پرداختن به فرآیند چاپ مقاله علمی رایگان، ضروری است با انواع مجلات علمی آشنا شویم. مجلات علمی را می‌توان از جنبه‌های مختلف تقسیم‌بندی کرد که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
مجلات ISI، معتبرترین مجلات علمی دنیا محسوب می‌شوند. این مجلات توسط مؤسسه اطلاعات علمی (ISI) ارزیابی می‌شوند و در صورت برخورداری از استانداردهای لازم، وارد لیست مجلات مورد تأیید این مؤسسه می‌شوند. این مجلات دو نوع دارند:
مجلات ایمپکت‌دار (JCR): دارای ضریب تأثیر (Impact Factor) بوده و بسیار رقابتی هستند.
مجلات ISI Listed: مجلاتی که در Master Journal List قرار دارند اما هنوز ایمپکت فاکتور دریافت نکرده‌اند.
پایگاه داده اسکوپوس نیز یکی از بزرگ‌ترین پایگاه‌های استنادی است که مجلات مختلفی را نمایه می‌کند. این مجلات به‌ویژه در رشته‌های فنی و مهندسی، پزشکی، علوم پایه و علوم انسانی شناخته‌شده هستند.
این مجلات در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام نمایه می‌شوند و بیشتر مختص به کشورهای اسلامی هستند. ISC معمولاً برای پژوهشگران ایرانی به‌ویژه در مقاطع تحصیلات تکمیلی کاربرد زیادی دارد.
مجلات حوزه‌ی علوم پزشکی، زیست‌شناسی، داروسازی و دیگر شاخه‌های مربوط، غالباً در پایگاه PubMed نمایه می‌شوند. این پایگاه نیز از اعتبار بالایی برخوردار است.
این دسته از مجلات معمولاً در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی ایران منتشر می‌شوند و دارای امتیاز پژوهشی برای ارتقای مرتبه علمی و دفاع از پایان‌نامه هستند.
مجلاتی که در خارج از کشور منتشر می‌شوند و دارای رویکرد پژوهشی قوی و نمایه‌شده در پایگاه‌های معتبر هستند.
این مجلات بیشتر بر ترویج علم تمرکز دارند و کمتر به یافته‌های جدید علمی می‌پردازند. مناسب برای انتشار مقالات مروری و عمومی در حوزه‌های مختلف هستند.
این مجلات تنها به یک حوزه خاص علمی تمرکز دارند و معمولاً سطح تخصصی بالایی دارند. انتشار مقاله در این مجلات، سطح تخصص پژوهشگر را به خوبی نشان می‌دهد.
بسیاری از پژوهشگران به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه، با محدودیت منابع مالی برای چاپ مقاله مواجه هستند. به همین دلیل، چاپ مقاله در مجلات رایگان از اهمیت بسیاری برخوردار است. در ادامه، به مهم‌ترین ویژگی‌های این مجلات اشاره می‌کنیم:
برخی از مجلات، خصوصاً مجلات ایمپکت‌دار (JCR)، هیچ‌گونه هزینه‌ای از نویسندگان دریافت نمی‌کنند. این مجلات معمولاً توسط نهادهای علمی و دانشگاه‌های بزرگ حمایت مالی می‌شوند.
مجلات رایگان معمولاً مقالات را تنها در صورت دارا بودن کیفیت علمی بالا چاپ می‌کنند و فرآیند داوری بسیار دقیق و زمان‌بر دارند.
چاپ مقاله در مجلات رایگان به معنای کاهش اعتبار نیست. این مجلات در پایگاه‌های معتبری مانند ISI، Scopus، و PubMed نمایه می‌شوند.
داوران این مجلات از میان اساتید و پژوهشگران برجسته‌ی بین‌المللی انتخاب می‌شوند و داوری اغلب به‌صورت ناشناس (Double Blind) صورت می‌گیرد.
مقالاتی که در مجلات معتبر و رایگان منتشر می‌شوند، اعتبار بالاتری دارند و نشان‌دهنده کیفیت کار علمی نویسنده هستند.
داشتن مقاله چاپ‌شده در مجلات معتبر، در مصاحبه‌های دکتری، ارتقاء شغلی، و پذیرش دانشگاهی در خارج از کشور، امتیاز بالایی دارد.
چاپ رایگان مقاله باعث کاهش هزینه‌های تحصیلی و پژوهشی دانشجویان می‌شود، به‌ویژه برای افرادی که منابع مالی محدودی دارند.
مجلات معتبر رایگان معمولاً دارای ضریب استنادی بالایی هستند و مقالات چاپ‌شده در آن‌ها بیشتر مورد توجه دیگر پژوهشگران قرار می‌گیرد.
همان‌طور که اشاره شد، یکی از معتبرترین شاخص‌ها برای ارزیابی کیفیت مجلات، ضریب تأثیر (Impact Factor) است که توسط پایگاه JCR (Journal Citation Reports) منتشر می‌شود. این پایگاه، لیستی از مجلات دارای ایمپکت فاکتور را سالانه منتشر می‌کند.
JCR: مجلاتی که دارای ضریب تأثیر هستند و به‌عنوان مجلات ایمپکت‌دار شناخته می‌شوند.
ISI Listed: مجلاتی که در لیست اصلی ISI هستند ولی هنوز ایمپکت فاکتور دریافت نکرده‌اند.
فرمول محاسبه Impact Factor به شکل زیر است:
IF = تعداد استنادات به مقالات چاپ شده در دو سال قبل / تعداد کل مقالات چاپ شده در همان دو سال
برای مثال، اگر یک مجله در سال‌های 2023 و 2024 مجموعاً 100 مقاله چاپ کرده باشد و این مقالات در سال 2025 مجموعاً 300 بار مورد استناد قرار گرفته باشند، ضریب تأثیر آن مجله برابر با 3 خواهد بود.
چاپ مقاله در مجلات رایگان نیز همانند سایر مجلات نیاز به طی کردن مراحل مختلفی دارد. این مراحل عبارت‌اند از:
ارسال درخواست اولیه به موسسه یا مجله
در این مرحله، نویسنده باید موضوع مقاله و رشته تحصیلی خود را اعلام کند تا مجلات مناسب معرفی شوند.
بررسی مقاله توسط کارشناسان موسسه
مقاله از لحاظ ساختار، محتوای علمی و نوآوری بررسی شده و در صورت تأیید، وارد مراحل بعدی می‌شود.
انتخاب مجله مناسب در اسکوپ مقاله
مجلاتی که در حوزه تخصصی مقاله فعالیت دارند پیشنهاد شده و نویسنده یک یا چند مورد را انتخاب می‌کند.
فرمت‌بندی مقاله بر اساس ساختار مجله
مقاله باید بر اساس راهنمای نویسندگان مجله تنظیم شود که شامل فونت، اندازه، نحوه ارجاع‌دهی و ترتیب بخش‌ها است.
ارسال مقاله به مجله (سابمیت)
مقاله از طریق سامانه آنلاین مجله ارسال می‌شود. برخی موسسات خدمات سابمیت را با هزینه‌های اندک انجام می‌دهند.
داوری مقاله (Peer Review)
مقاله توسط داوران متخصص بررسی می‌شود. این مرحله ممکن است چند هفته تا چند ماه زمان ببرد.
دریافت پذیرش مقاله (Acceptance Letter)
در صورت تأیید داوران، نامه پذیرش صادر می‌شود و مقاله برای چاپ آماده می‌گردد.
چاپ مقاله در شماره آینده مجله
بسته به روند انتشار مجله، مقاله در یکی از شماره‌های آینده منتشر می‌شود و لینک آن در اختیار نویسنده قرار می‌گیرد.
برای افزایش شانس پذیرش مقاله در مجلات رایگان، توجه به نکات زیر ضروری است:
انتخاب موضوع بکر و نوآورانه
رعایت اصول نگارش علمی و آکادمیک
بررسی دقیق ساختار مقاله
فرمت‌بندی صحیح مطابق با دستورالعمل مجله
پرهیز از سرقت علمی و رعایت اخلاق پژوهشی
ترجمه تخصصی برای مقالات غیرانگلیسی
چاپ مقاله علمی رایگان در مجلات معتبر بین‌المللی، فرصتی طلایی برای پژوهشگران، دانشجویان و اساتید دانشگاه است تا بدون دغدغه‌های مالی، دستاوردهای علمی خود را منتشر کنند. این مجلات نه‌تنها رایگان هستند، بلکه با داشتن داوری دقیق و نمایه شدن در پایگاه‌های علمی، اعتبار بالایی دارند. برای موفقیت در این مسیر، آشنایی کامل با انواع مجلات، فرآیند چاپ مقاله، و توجه به اصول نگارش علمی الزامی است.
در نهایت، توجه داشته باشید که انتخاب مجله مناسب، نگارش قوی، و پیروی از اصول اخلاق پژوهشی می‌تواند مسیر چاپ مقاله شما را هموار کرده و جایگاه علمی‌تان را ارتقاء بخشد.
در مجموع، چاپ مقاله علمی در مجلات رایگان، به‌ویژه آن‌هایی که در پایگاه‌های معتبری مانند ISI (JCR)، Scopus، PubMed و ISC نمایه شده‌اند، فرصتی ارزشمند برای پژوهشگران محسوب می‌شود تا بدون پرداخت هزینه‌های سنگین، یافته‌های علمی خود را در سطح بین‌المللی منتشر کنند. با این حال، باید توجه داشت که این مسیر نیازمند دقت، صبر، رعایت کامل اصول نگارش علمی، آشنایی با فرایندهای فرمت‌بندی و سابمیت، و انتخاب هوشمندانه مجله در اسکوپ مقاله است.
مؤسسه اشراق در همین راستا، با هدف تسهیل فرایند چاپ مقاله برای دانشجویان و پژوهشگران، خدماتی نظیر معرفی مجلات رایگان متناسب با حوزه تخصصی مقاله، انجام فرمت‌بندی دقیق طبق ساختار مجله، و ارسال مقاله به مجله (سابمیت) را با هزینه‌ای اندک ارائه می‌دهد. این خدمات با رعایت اصول حرفه‌ای، به منظور کاهش دغدغه‌های فنی نویسندگان انجام می‌پذیرد.
اما نکته‌ای بسیار مهم که باید مورد توجه قرار گیرد آن است که مؤسسه اشراق هیچ‌گونه تضمینی مبنی بر پذیرش یا چاپ قطعی مقاله در این مجلات ارائه نمی‌دهد. پذیرش نهایی مقاله در هر مجله‌ای، صرفاً بر اساس کیفیت علمی محتوا، میزان نوآوری، همخوانی با محورهای تخصصی مجله، و ارزیابی داوران آن ژورنال انجام می‌شود. از این رو، ارائه تضمین در این مسیر از دیدگاه علمی و اخلاقی امکان‌پذیر نیست و هرگونه تصمیم‌گیری نهایی صرفاً به سیاست‌ها و استانداردهای داخلی هر مجله بستگی دارد.
راه‌های ارتباطی با موسسه انتشاراتی اشراق
کارشناسان و مشاوران موسسه انتشاراتی اشراق به صورت تمام‌وقت حتی در روزهای تعطیل آماده ارائه خدمات حرفه‌ای و باکیفیت به مشتریان و کاربران خود هستند. برای دریافت مشاوره می‌توانید از طریق سایت به صورت آنلاین با مشاورین موسسه گفت‌وگو کنید و یا از طریق تماس تلفنی با شماره‌های زیر در ارتباط باشید:
eshragh_company
isi.eshragh@gmail.com
09149724933
041-33373424
پذیرش مقاله کاملا وابسته به کیفیت مجله می‌باشد. برخی از ژورنال ها مقاله را به صورت تضمینی پذیرش می‌کنند اما برخی دیگر پذیرش تضمینی ندارند و همه چیز وابسته به نظر داوران می‌باشد.
زمان پذیرش و چاپ یک مقاله در ژورنال معتبر کاملا بستگی به زمان داوری دارد. پروسه داوری هرچقدر طولانی تر باشد واضح است که مقاله مدت زمان بیشتری در انتظار خواهد بود. اما اگر نتیجه داوری سریعتر مشخص شود مقاله در سریعترین زمان ممکن پذیرفته خواهد شد پس نتیجه کاملا وابسته به زمان داوری می‌باشد.
یافتن بهترین مجله برای انتشار مقاله، یک فرآیند چند مرحله‌ای است که نیازمند تحقیق و بررسی دقیق است. شما می‌توانید با مشخص کردن دقیق موضوع و زمینه تحقیقاتی خود و استفاده از پایگاه‌های داده علمی مانند PubMed، Google Scholar، Scopus و Web of Science، مقالات مرتبط را جستجو کنید و مجلات معتبر را شناسایی کنید. استفاده از ابزارهای آنلاین مانند Journal Finder، Journal Suggester و Manuscript Matcher می‌تواند به شما در پیدا کردن مجلات مناسب کمک کند. همچنین، بررسی شاخص‌های مجلات مانند Impact Factor، H-index و SJR می‌تواند به شما اطلاعاتی درباره میزان تأثیرگذاری و اعتبار مجلات بدهد.
بسته به نوع مقاله که مروری باشد یا علمی-پژوهشی، در تمام مجلات بین رشته ای و تخصصی مربوط به حوزه مطالعاتی امکان سابمیت مقاله وجود دارد.
دستورالعمل‌های ارسال مقاله (Author Guidelines) را می‌توانید در وبسایت مجله پیدا کنید. این دستورالعمل‌ها شامل جزئیاتی درباره فرمت مقاله، نحوه ارسال، و سایر الزامات مورد نیاز برای بررسی مقالات است.
اینستاگرام
تلگرام