چگونه برای پایان نامه ی خود پرسشنامه تدوین کنیم؟

طراحی پرسشنامه از موارد حائز اهمیت در یک پژوهش علمی میباشد..برای آنکه برای گایان نامه یک پرسشنامه تهیع کنیم باید به تکنیک ها و نکات کلیدی تنظیم آن دقت نماییم. در پژوهشهایی که از پرسشنامه استفاده میشود، اعضای نمونه یا جامعه پرسشنامه را پر میکنند و تحویل دادن  آن به پژوهشگر در مصاحبه ای که خود اجرای آن را به عهده داشته اند، شرکت میکنند. به همین دلیل سؤالها و راهنمایی های مربوط به آن باید به اندازۀ کافی روشن و قابل فهم باشند تا پاسخگو بتواند نقش مصاحبه کننده را نیز اجرا کند. از آنجا که پرسشنامه جنبۀ خوداجرایی دارد، باید به شیوه ای نوشته یا بیان شده باشد که بتواند افراد موردنظر را به مشارکت ترغیب کند. به عبارت دیگر، دستورالعملها، سؤالها و راهنماییهای آن باید به گونهای طراحی شوند که افراد موردنظر را به ادامه همکاری و برگرداندن پرسشنامه علاقه مند کنند. اهمیت این امر به خاطر عدم حضور مصاحبه گر واقعی برای توضیح بیشتر و تشویق پاسخ دهنده است.

چه اصولی را در طراحی پرسشنامه باید رعایت نمود؟

الف: سؤال‌های پرسشنامه باید هماهنگ با اهداف یا سوالات تحقیق باشد
ب: سوالات پرسشنامه نباید کسل کننده باشد.
ج: در عین حالی که داده های پژوهشگر را مهیا میکند باید مختصر هم باشد. 
د: پرسشنامه بايد همراه دستورالعمل تكميل آن بوده و چگونگي پاسخ دادن به سؤال‌ها را براي پاسخ دهنده تشريح كند. دستورالعمل تكميل پرسشنامه بايد كوتاه و حاوي كليه اطلاعات مورد نياز پاسخ دهنده، براي كامل كردن پرسشنامه باشد.

نكات اصلی در طراحي پرسشنامه

در طراحی سوالات یک پرسشنامه توجه به نکات زیر الزامی میباشد:

• نباید از سوالات مبهم استفاده کرد. سوالها باید کاملا واضح باشند.. اگر پاسخ دهنده مفهوم سوالات را درک نکند آنکه جوابها به عنوان داده ی صادق نخواهد بود. در برخي از موارد، واژگان تخصصي پرسشنامه در دستورالعمل تكميل پرسشنامه توضيح داده می‌شود تا پاسخ دهنده با تعريف عملياتي مورد استفاده در پرسشنامه آشنايي كامل به دست آورد. 
• از سؤال‌هایی كه پاسخ دهنده را به پاسخ خاصي هدايت می‌کند،نباید استفاده کرد. سؤال‌های جهت دار، پاسخ دهنده را به سمت و جهت خاصي هدايت كرده و بنابراين اطلاعات حاصله از آن‌ها دقيق نخواهد بود. 
• سوالها نباید پیچیده باشند. اين گونه سؤال‌ها به دشواري قابل درك است و بنابراين پاسخ دهنده وقت زيادي را صرف درك معاني آن می‌کند. 
• از سؤال‌های دو وجهي كه شامل دو سؤال در يك پرسش است اجتناب شود. اين نوع سؤال‌ها پاسخ دهنده را در يك زمان ثابت در برابر دو سؤال قرار می‌دهد، در حالي كه وي تنها امكان دادن يك پاسخ را دارد. 
• تا جايي كه امكان دارد از ارائه سؤال‌های منفي خودداري شود. پاسخ دهنده در برابر سؤال منفي ممكن است به طور ناخودآگاه كلمات منفی را ناديده گرفته و يا متوجه آن‌ها نشود. در اين حالت پاسخ‌های او با واقعيت مطابقت نخواهد داشت. در صورتي كه پژوهشگر ناچار از استفاده سؤال‌های منفي باشد، بهتر آن است كه زير كلمات منفي را خط كشيده و يا اين كلمات را با حروف درشت مشخص كند. 
• از بيان سؤال‌های مستقيم كه موجب تحريك حساسيت آزمودني شده و يا در وي ايجاد مقاومت می‌کند پرهيز شود. در مواردي كه آزمودني درباره‌ی يك موضوع به سهولت پاسخ خود را عرضه نمی‌کند، به ويژه موضوع‌های حساس كه با ارزش‌های اجتماعي سروكار دارد، سؤال‌های پرسشنامه بايد به صورت غيرمستقيم بيان شود. در اين صورت سؤال‌ها ايجاد حساسيت در پاسخ دهنده نكرده و احتمالاً پاسخ‌ها به واقعيت نزدیک‌تر خواهد بود. براي مثال:آيا مدير خود را دوست داريد؟ اين سؤال را می‌توان به صورت غيرمستقيم چنين مطرح كرد:آيا مدير شما مورد علاقه همكاران می‌باشد؟ 
•  از تنظيم سؤال‌هایی كه آزمودني پاسخ آن‌ها را در دسترس ندارد، خودداري شود. اگر از آزمودنی‌ها خواسته شود تا به سؤال‌هایی كه براي آنان اهمیتی ندارد و يا درباره‌ی آن هرگز فكر نکرده‌اند پاسخ دهند، نتايج حاصله ممكن است معتبر نباشد. بايد سؤال‌ها را طوري تنظيم كرد كه آزمودني توانايي لازم را براي پاسخ دادن به آن داشته باشد. 
• به‌کارگیری سؤالات معكوس جهت اطمينان از پاسخ گويي صحيح پاسخ دهندگان. پيشنهاد می‌گردد كه در طراحي پرسشنامه، نسبت به يكي از سؤالاتي كه از فرد پرسيده شده، از سؤالات با محتواي معكوس استفاده شود تا اطمينان حاصل شود كه پاسخ دهنده، به سؤالات با دقت لازم پاسخ می‌دهد.

در طراحی سوالات باید به موارد زیر توجه داشت :

1.  سوالات باید بتوانند پاسخ دهنده را به ادامه ترغیب کنند.
2. سوالات از راحت به سخت شروع و تمام شوند. 
3. سوالاتی که پاسخ دهنده ممکن است پاسخ دادن آنها برایش جالب نباشد در انتها آورده شود.
4.  سوالاتی با موضوعاتی که به هم ربط دارند به دنبال هم آورده شوند.