ایمپکت فکتور معیاری برای سنجش اعتبار علمی مجلات است که نشان می‌دهد مقالات آن چند بار مورد استناد قرار گرفته‌اند. موسسه اشراق با ارائه خدمات تخصصی، پژوهشگران را در انتخاب و معرفی مجلات معتبر با ایمپکت فکتور بالا یاری می‌کند.
در دنیای علم و پژوهش، معیارهای گوناگونی برای سنجش کیفیت و اعتبار مجلات علمی وجود دارد. یکی از مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین این معیارها، ایمپکت فکتور (Impact Factor) است. این شاخص عددی، معیاری برای سنجش میزان تأثیرگذاری علمی یک مجله در جامعه پژوهشی به شمار می‌آید. به زبان ساده‌تر، ایمپکت فکتور نشان می‌دهد که مقالات منتشر شده در یک مجله خاص تا چه اندازه مورد استناد سایر پژوهشگران قرار گرفته‌اند.
در واقع، ایمپکت فکتور به‌نوعی بازتاب‌دهنده‌ی نفوذ علمی و میزان دیده‌شدن پژوهش‌ها در جامعه علمی جهانی است. هرچه مقدار این عدد بیشتر باشد، نشان می‌دهد که مقالات آن مجله بیشتر مورد توجه و استفاده قرار گرفته‌اند و در نتیجه اعتبار علمی بالاتری دارند.
ایده‌ی اولیه‌ی ضریب تأثیر در دهه 1950 میلادی توسط یوجین گارفیلد (Eugene Garfield)، بنیان‌گذار مؤسسه اطلاعات علمی (ISI) مطرح شد. هدف گارفیلد، ایجاد شاخصی بود که بتواند به‌صورت کمی نشان دهد کدام مجلات بیشترین تأثیر را در پیشرفت علم دارند. بعدها این شاخص توسط مؤسسه تامسون رویترز (Thomson Reuters) توسعه یافت و امروزه از طریق پایگاه داده Web of Science منتشر می‌شود.
در سال‌های اخیر، مدیریت این شاخص به شرکت Clarivate Analytics واگذار شده است که سالانه گزارش Journal Citation Reports (JCR) را منتشر می‌کند. در این گزارش، ایمپکت فکتور تمامی مجلات معتبر تحت پوشش ISI درج می‌شود.
ایمپکت فکتور در ساده‌ترین تعریف، میانگین تعداد دفعاتی است که مقالات منتشرشده در یک مجله طی دو سال گذشته در سایر مقالات علمی مورد استناد قرار گرفته‌اند.
به‌طور مثال، اگر مجله‌ای در سال 2024 دارای ایمپکت فکتور 5 باشد، به این معنی است که به‌طور متوسط هر مقاله چاپ‌شده در آن مجله در دو سال قبل، 5 بار مورد استناد سایر پژوهش‌ها قرار گرفته است.
استناد یا Citation به معنای اشاره به یک مقاله در پژوهش دیگر است. در واقع، هر بار که پژوهشگری در مقاله خود به کار شما ارجاع می‌دهد، اعتبار علمی مقاله‌ی شما افزایش می‌یابد. بنابراین تعداد استنادات، شاخصی از کیفیت و تأثیرگذاری پژوهش است.
وقتی پژوهشگران در مقالات خود بارها به یک مجله یا مقاله ارجاع می‌دهند، در واقع تأیید می‌کنند که نتایج آن پژوهش ارزشمند است. بنابراین مجلاتی که مقالاتشان استناد بالایی دارند، ایمپکت فکتور بیشتری کسب می‌کنند و به‌عنوان مجلات باکیفیت‌تر شناخته می‌شوند.
در گزارش JCR معمولاً دو نوع ایمپکت فکتور مشاهده می‌شود:
ایمپکت فکتور دو ساله (2-Year IF)
میانگین استناداتی که در دو سال گذشته به مقالات آن مجله داده شده است.
ایمپکت فکتور پنج‌ساله (5-Year IF)
شاخصی پایدارتر که استنادات پنج سال اخیر را در نظر می‌گیرد و معمولاً برای رشته‌هایی با سرعت رشد کندتر (مثل علوم انسانی) دقیق‌تر است.
Journal Citation Reports (JCR) منبع رسمی انتشار ایمپکت فکتور است. تنها مجلاتی که در پایگاه داده‌ی Web of Science (WoS) نمایه شده‌اند، می‌توانند در این گزارش گنجانده شوند. به همین دلیل، هر مجله‌ای که ادعای داشتن ایمپکت فکتور می‌کند، باید در JCR ثبت شده باشد؛ در غیر این صورت جعلی است.
فرمول رسمی محاسبه ایمپکت فکتور به‌صورت زیر است:
IF=A/B
که در آن:
A = تعداد کل استنادات در سال جاری به مقالات منتشرشده در دو سال قبل.
B = تعداد کل مقالات منتشرشده در همان دو سال.
به‌عبارت دیگر، اگر در سال 2025 بخواهیم ایمپکت فکتور را محاسبه کنیم، باید تعداد استنادهای سال 2025 به مقالات منتشرشده در سال‌های 2023 و 2024 را محاسبه کرده و بر تعداد مقالات چاپ‌شده در آن دو سال تقسیم کنیم.
فرض کنید مجله‌ای در سال 2025 مجموعاً 60 ارجاع به مقالات منتشرشده خود در سال‌های 2023 و 2024 دریافت کرده باشد. اگر در سال 2023 تعداد 30 مقاله و در سال 2024 تعداد 20 مقاله چاپ کرده باشد، یعنی هر مقاله به‌طور میانگین 1.2 بار مورد استناد قرار گرفته است.
تفاوت اصلی میان ایمپکت فکتور دو ساله و پنج‌ساله در بازه‌ی زمانی استنادهاست. در رشته‌هایی مانند علوم تجربی و پزشکی، پژوهش‌ها با سرعت بالایی پیش می‌روند و معمولاً دو سال زمان مناسبی برای ارزیابی تأثیر مقاله‌هاست. اما در علوم انسانی و اجتماعی، مقالات دیرتر مورد استناد قرار می‌گیرند، بنابراین ایمپکت فکتور پنج‌ساله معیار دقیق‌تری محسوب می‌شود. به همین دلیل، هنگام بررسی اعتبار یک مجله باید حوزه‌ی علمی آن را در نظر گرفت و سپس تصمیم‌گیری کرد.
ایمپکت فکتور تنها یک عدد نیست؛ بلکه ابزاری قدرتمند است که تأثیر مستقیم بر تصمیمات علمی، پژوهشی و حتی مالی دارد.
یکی از مهم‌ترین کاربردهای ایمپکت فکتور، مقایسه‌ی سطح علمی مجلات در یک حوزه‌ی خاص است. برای مثال، اگر دو مجله در زمینه‌ی مهندسی عمران فعالیت کنند، مجله‌ای که ضریب تأثیر بالاتری دارد، از دیدگاه جامعه‌ی علمی معتبرتر است.
این مقایسه به پژوهشگران کمک می‌کند تا بدانند در کدام مجلات انتشار مقاله اعتبار بیشتری دارد.
هنگامی‌که پژوهشگری قصد دارد مقاله‌ای منتشر کند، یکی از مهم‌ترین معیارهای انتخاب مجله، مقدار ایمپکت فکتور است. مجلات با ضریب تأثیر بالا معمولاً فرآیند داوری سخت‌گیرانه‌تری دارند، اما چاپ مقاله در آن‌ها موجب افزایش ارزش علمی رزومه‌ی پژوهشگر می‌شود.
به همین دلیل، پژوهشگران باتجربه همیشه در ابتدا به بررسی مقدار IF و سپس حوزه تخصصی مجله می‌پردازند.
در بسیاری از دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی، یکی از معیارهای اصلی برای ارتقای مرتبه‌ی علمی اعضای هیئت علمی، انتشار مقاله در مجلات دارای ایمپکت فکتور بالا است.
به‌طور معمول:
مجلات با IF بالاتر از 5، مجلات ممتاز (Top Journals) محسوب می‌شوند.
مجلات با IF بین 2 تا 5، سطح علمی خوبی دارند.
و مجلات با IF کمتر از 2 نیز در سطح قابل‌قبول قرار می‌گیرند.
ارزیابی کمی و قابل مقایسه: ایمپکت فکتور معیاری عددی است و امکان مقایسه‌ی مستقیم میان مجلات هم‌رشته را فراهم می‌کند.
سنجش اعتبار علمی مجله: عدد بالاتر نشان‌دهنده‌ی تأثیرگذاری بیشتر مقالات منتشرشده است.
افزایش انگیزه‌ی پژوهشگران: پژوهشگران تلاش می‌کنند تا در مجلات معتبرتر مقاله منتشر کنند، که در نتیجه کیفیت تحقیقات افزایش می‌یابد.
تسهیل در انتخاب مجله: پژوهشگران با مشاهده‌ی IF، سریع‌تر می‌توانند مجله‌ی هدف خود را شناسایی کنند.
با وجود اهمیت بالای ایمپکت فکتور، این شاخص بی‌نقص نیست. برخی از انتقادات رایج عبارت‌اند از:
عدم دقت میان‌رشته‌ای: مقایسه‌ی IF بین رشته‌های مختلف بی‌معناست؛ زیرا الگوی استناد در هر رشته متفاوت است.
تأثیر مقالات مروری (Review): مقالات مروری معمولاً استناد بیشتری دارند و ممکن است مقدار IF را به‌طور مصنوعی بالا ببرند.
عدم توجه به کیفیت واقعی محتوا: ممکن است یک مقاله بارها استناد شود، اما نه به دلیل کیفیت، بلکه به‌خاطر اشتباهات یا موضوعات بحث‌برانگیز.
تمرکز بیش‌ازحد بر عدد: برخی مؤسسات فقط بر اساس IF تصمیم می‌گیرند، در حالی‌که شاخص‌های کیفی نیز اهمیت دارند.
برای اطمینان از معتبر بودن یک مجله، پژوهشگر باید بررسی کند که آیا مجله در پایگاه‌های اصلی نمایه شده است یا خیر. معتبرترین منبع برای بررسی ایمپکت فکتور واقعی، پایگاه Journal Citation Reports (JCR) است که از طریق Clarivate Analytics منتشر می‌شود. علاوه بر این، می‌توانید از پایگاه‌های زیر نیز برای بررسی استفاده کنید:
Web of Science (WoS)
Scopus
PubMed (برای علوم پزشکی)
مجلات جعلی معمولاً با اهداف تجاری و بدون فرآیند داوری علمی فعالیت می‌کنند. نشانه‌های آن‌ها عبارت‌اند از:
وعده‌ی چاپ مقاله در زمان بسیار کوتاه (کمتر از 2 هفته)
نداشتن ISSN معتبر یا شماره شابک بین‌المللی
درج ایمپکت فکتورهای خیالی در صفحه‌ی اصلی
ارسال دعوت‌نامه‌های انبوه برای چاپ مقاله
نداشتن نمایه در Web of Science یا Scopus
برای اطمینان از صحت ایمپکت فکتور، کافی است به سایت رسمی Clarivate Analytics مراجعه کرده و نام مجله را در بخش Journal Citation Reports جستجو کنید. اگر نام آن در لیست وجود نداشت، مجله جعلی است—even اگر در صفحه‌ی اصلی عددی به‌عنوان IF نوشته شده باشد.
ایمپکت فکتور یکی از معتبرترین شاخص‌های ارزیابی مجلات علمی است که توسط موسسه تامسون رویترز معرفی و امروزه توسط Clarivate Analytics منتشر می‌شود.
این شاخص، اگرچه بی‌نقص نیست، اما نقش کلیدی در سنجش اعتبار علمی مجلات، انتخاب محل چاپ مقاله، و ارتقای علمی پژوهشگران دارد.
پژوهشگران باید با درک درست از این شاخص و محدودیت‌های آن، به‌دور از عددگرایی صرف، مجلات مناسب را انتخاب کنند.
در پایان، باید گفت که انتخاب و شناسایی مجلات معتبر با ایمپکت فکتور بالا، یکی از حساس‌ترین مراحل در مسیر چاپ مقاله است. بسیاری از پژوهشگران، به‌ویژه در مراحل ابتدایی فعالیت علمی خود، در تشخیص مجلات اصل و جعلی، یا در انتخاب ژورنالی متناسب با موضوع تحقیق‌شان، دچار چالش می‌شوند. در این مسیر، مؤسسه اشراق با بهره‌گیری از تیمی متخصص در رشته‌های گوناگون علمی، خدمات زیر را به پژوهشگران ارائه می‌دهد:
معرفی مجلات معتبر و مورد تأیید JCR و Scopus بر اساس موضوع و کیفیت مقاله.
بررسی اصالت مجله و اعتبار ایمپکت فکتور از طریق پایگاه‌های رسمی مانند Clarivate و Scopus.
مشاوره تخصصی در انتخاب مجله مناسب بر اساس سطح علمی مقاله، حوزه پژوهش و بودجه نویسنده.
ویرایش تخصصی مقالات به زبان انگلیسی (Editing & Proofreading) برای افزایش احتمال پذیرش در ژورنال‌های Q1 و Q2.
انجام مکاتبات رسمی با مجلات علمی معتبر بین‌المللی تا زمان دریافت پذیرش و چاپ نهایی.
مؤسسه اشراق با آگاهی از ساختار ارزیابی مجلات در Clarivate Analytics و شناخت دقیق حوزه‌های علمی، کمک می‌کند تا پژوهشگران بدون دغدغه‌ی شناسایی مجلات جعلی یا انتخاب نادرست، مسیر چاپ مقاله خود را سریع‌تر و با اطمینان بیشتر طی کنند.
بنابراین، اگر قصد دارید مقاله‌ی خود را در ژورنال‌هایی با ایمپکت فکتور بالا منتشر کنید، بهره‌گیری از تجربه و مشاوره تخصصی مؤسسه اشراق می‌تواند تضمینی برای موفقیت شما در این مسیر علمی باشد.
راه‌های ارتباطی با موسسه انتشاراتی اشراق
کارشناسان و مشاوران موسسه انتشاراتی اشراق به صورت تمام‌وقت حتی در روزهای تعطیل آماده ارائه خدمات حرفه‌ای و باکیفیت به مشتریان و کاربران خود هستند. برای دریافت مشاوره می‌توانید از طریق سایت به صورت آنلاین با مشاورین موسسه گفت‌وگو کنید و یا از طریق تماس تلفنی با شماره‌های زیر در ارتباط باشید:
eshragh_company
isi.eshragh@gmail.com
09149724933
041-33373424
مجلات نامعتبر معمولاً فرایند داوری همتا ندارند، هزینه‌های بالایی برای انتشار دریافت می‌کنند، و در پایگاه‌های معتبری مانند Scopus یا Web of Science نمایه نمی‌شوند.
ضریب تأثیر از طریق پایگاه‌های معتبری مانند Web of Science و Journal Citation Reports (JCR) قابل دسترسی است. همچنین بسیاری از مجلات معتبر ضریب تأثیر خود را در وبسایت خود اعلام می‌کنند.
برخی مجلات به‌ویژه مجلات دسترسی آزاد (Open Access) هزینه‌های انتشار از نویسندگان دریافت می‌کنند. این هزینه‌ها برای پوشش هزینه‌های فرایند داوری و انتشار دریافت می‌شود.
این فرایند از خطر ارسال مقاله به مجلات نامعتبر یا جعلی جلوگیری کرده و از اعتبار علمی پژوهشگر محافظت می‌کند.
مدت زمان داوری و انتشار مقالات بسته به مجله و میزان شلوغی آن متفاوت است. به‌طور کلی، فرآیند داوری بین چند هفته تا چند ماه زمان می‌برد. برای مجلات معتبر با ایمپکت فاکتور بالا، این فرآیند معمولاً طولانی‌تر است.
اینستاگرام
تلگرام