خطاهای شایع در ارجاع به منابع

نویسندگان مقالات علمی نیازمند آن هستند که در مقدمه، مواد و روش‌ها، بحث و نتیجه‌گیری مقاله خود از منابع معتبر و روزآمد استفاده نمایند. از همین رو، برای آن‌که نویسندگان یک مقاله بتوانند اعتماد خوانندگان خود را جلب نمایند لازم است تا در رفرنس دهی خود توجه کافی را داشته باشند و به منابع نامعتبر و نادرست، رفرنس دهی نکنند.

 شیوه صحیح ارجاع 

  1. عدم توجه به دستورالعمل نویسندگان. یکی از مهم‌ترین خطاهایی که در ارجاع به منابع رخ می‌دهد آن است که نویسندگان یک مقاله به دستورالعمل نویسندگان مجله مورد نظر در زمینه شیوه ارجاع به منابع، توجه کافی را مبذول نمی نمایند. این نکته بسیار مهمی است که نه تنها موجبات ناامیدی سردبیر و داوران را فراهم می‌آورد، بلکه باعث می‌گردد که زمان بررسی یک مقاله بیشتر از موعد معمول به طول انجامد. از همین رو، برای پیشگیری از این خطای شایع، مطالعه دقیق و رعایت همه جانبه دستورالعمل نویسندگان هر مجله در زمینه شیوه ارجاع به منابع بسیار ضروری است.

  2. استفاده بیشتر یا کمتر از حد معمول از منابع. برخی نویسندگان به هنگام نوشتن مقاله خود از تعداد کافی منابع بهره نمی‌برند بلکه یا بیشتر از حد معمول و یا کمتر از آن، به منابع مرتبط با موضوع تحقیق خود استناد می‌جویند. اگرچه قانون دقیقی برای مشخص نمودن تعداد منابع یک مقاله وجود ندارد، اما اصل اساسی در این زمینه، استناد به مهم‌ترین منابع معتبر و مرتبط با موضوع تحقیق می‌باشد. برای پیشگیری از این خطای شایع، مرور دقیق و جامع متون توسط نویسندگان به منظور شناخت مهم‌ترین منابع معتبر و مرتبط ضروری است.

  3. استفاده از منابع نسبتاً قدیمی. مشکل شایع دیگری که نویسندگان مقالات علمی ممکن است مرتکب آن گردند، استفاده از منابع نسبتاً قدیمی است. اگرچه به هنگام پرداختن به سابقه موضوع مورد پژوهش می‌توان به منابع قدیمی استناد جست، اما در سایر قسمت‌های مقاله استفاده از منابع معتبر و روزآمد توصیه می‌گردد. از همین رو، استفاده از منابع نسبتاً قدیمی به عنوان یک نقطه ضعف مقالات علمی قلمداد شده که برای پیشگیری از آن، جستجوی به‌روز منابع و پایگاه‌های اطلاعاتی به هنگام نوشتن مقاله توصیه می‌گردد.

  4. استفاده بیش از حد از منابع خاکستری. یکی دیگر از مشکلات شایع به هنگام استناد به منابع، استفاده بیش از حد از منابعی است که اصطلاحاً به منابع خاکستری (Gray references) معروف هستند. منابع خاکستری، منابعی هستند که مرور همتایان را پشت سر نگذاشته و معمولاً مشتمل بر صفحات اینترنتی، پایان‌نامه‌ها، چکیده‌ی مقاله‌ها‌ی ارائه شده در همایش‌های علمی و مقالاتی می‌باشند که در روزنامه‌ها یا مجلات با اعتبار کم به چاپ رسیده‌اند. به منظور اجتناب از این خطای شایع، نویسندگان باید استفاده از این منابع را در مقاله خود یا به طور کلی قدغن نموده و یا به حداقل ممکن تقلیل دهند.

  5. نقل قول ناقص یا اشتباه از منبع مورد نظر. مشکل شایع دیگری که هنگام استناد به منابع رخ می‌دهد و تشخیص آن از سایر مشکلات فوق دشوارتر نیز می‌باشد، آن است که گاهی اوقات، نویسندگان موضوعی را به طور ناقص با حتی اشتباه از منبعی نقل می‌نمایند. علت رخ دادن این امر آن است که معمولاً نویسندگان، منبع مورد نظر را به دقت مطالعه نکرده و از همین رو برداشت ناقص و یا اشتباهی را از منبع مورد نظر خودشان گزارش می‌نمایند. از همین رو، به منظور مقابله با این مشکل توصیه می‌شود که تمامی منابع مورد استناد، به دقت توسط نویسندگان مورد مطالعه قرار گرفته و نویسندگان از استناد به منابعی که فقط خلاصه آن‌ها را در اختیار داشته‌اند و همچنین از استناد به منابعی که در مقالات مشابه استفاده شده است، خودداری نمایند.

  6. بالاخره، یکی دیگر از خطاهای شایع به هنگام استناد به منابع، عدم همخوانی بین شماره منبع در متن و شماره منبع در فهرست منابع می‌باشد. خطای شایع دیگر نیز استناد به شماره منبعی در متن است که این منبع در فهرست منابع ذکر نشده است. این‌گونه اشتباهات به این علت است که به هنگام تهیه یک مقاله، معمولاً متن مقاله چندین بار دستخوش تغییر و بازنویسی می‌گردد که در این تغییرات ممکن است شماره منابع در متن تغییر کرده و یا به طور اتفاقی مشخصات کامل منبعی از فهرست منابع حذف گردد. تنها راه مقابله با این قبیل مشکلات، مطالعه دقیق و موشکافانه مقاله توسط تمام نویسندگان است و حتی گاهی توصیه می‌گردد که نویسندگان مقاله، از کمک همکار دیگری نیز برای بازبینی منابع خود بهره ببرند.

نرم افزارهای رفرنس دهی

یکی از مباحثی که همچنان در کلاس های روش تحقیق به خصوص در مقطع کارشناسی ارشد مورد بحث قرار می گیرد، شیوه ی رفرنس دهی در مقالات و پایان نامه ها می باشد. اگرچه دانستن مبانی رفرنس دهی و شیوه های مختلف آن مفید است، اما به علت گستردگی شیوه ها و استفاده ی نشریات مختلف از روش های مختلف باعث ناکارامدی روش های دستی و قدیمی شده است. امروزه با وجود نرم افزارهای مختلف، شما تنها با استفاده از چند کلیک می توانید رفرنس دهی را به سریع ترین شیوه ممکن و با کمترین خطا انجام دهید.

Mendeley: نرم افزار مندلی یکی از بهترین و دقیق ترین نرم افزارهایی رفرنس دهی می باشد که در سال های اخیر به علت رایگان بودن تمامی امکانات یکی از بهترین گزینه های موجود می باشد. با استفاده از این نرم افزار می توانید به ۱۶۰۰ نوع مختلف رفرنس دهی کنید.همچنین سازگار بودن این نرم افزار با سیستم عامل های ویندوز، مک، اندروید و آی او اس بر محبوبیت این نرم افزار افزوده است. برای آشنایی بیشتر با نرم افزار مندلی اینجا کلیک کنید.

Endnote: معروف ترین نرم افزاری که اغلب دانشجویان با اسم آن آشنا هستند نرم افزار اندنوت می باشد.این نرم افزار از قدیمی ترین نرم افزارهای موجود رفرنس دهی می باشد و شهرت خود را مدیون سابقه طولانی خود می داند.برای استفاده از نرم افزار اندنوت باید هزینه ای معادل ۲۵۰ دلار پرداخت کنید، اما با توجه به هزینه ی بالا این نرم افزار، استفاده ی قانونی در ایران مرسوم و مقرون به صرفه نمی باشد و اغلب از نسخه ی کرک شده استفاده می شود. با توجه به قدمت این نرم افزار و جامع بودن آن، سایت های معروفی همانند گوگل اسکالر این نرم افزار را مورد استفاده قرار می دهند. برای آشنایی بیشتر بانحوه رفرنس نویسی با استفاده از نرم افزار Endnote اینجا کلیک کنید.

Zotero: این نرم افزار نیز همانند مندلی یک نرم افزار رایگان برای رفرنس دهی مقالات و اسناد علمی می باشد. این نرم افزار قابلیت رفرنس دهی به فایل های صوتی و تصویری و هر چیز دیگری که قابل رفرنس دهی باشد را دارد.