بسیاری از دانشجویان تحصیلات تکمیلی، اساتید دانشگاه و پژوهشگران برای ارتقاء علمی، دفاع از پایان‌نامه یا حتی جذب در هیئت علمی ناگزیر به چاپ مقاله در مجلات علمی- پژوهشی داخلی هستند. در ادامه این مطلب، به بررسی فرآیند چاپ مقاله و نکات کلیدی برای افزایش شانس پذیرش در مجلات علمی- پژوهشی داخلی خواهیم پرداخت.
مجلات علمی- پژوهشی نشریاتی هستند که با هدف انتشار یافته‌های نوین علمی و پژوهشی منتشر می‌شوند. مقالات چاپ‌شده در این مجلات باید واجد شرایطی چون نوآوری، اصالت، روش تحقیق دقیق، تحلیل علمی معتبر و نتیجه‌گیری کاربردی باشند. هدف اصلی این مجلات صرفاً انتشار مطالب علمی نیست، بلکه ایجاد بستری برای توسعه علم، تبادل دانش میان پژوهشگران و ارائه دستاوردهای علمی به جامعه دانشگاهی است.
در واقع، هر مقاله‌ای که در یک مجله علمی- پژوهشی چاپ می‌شود، باید یک ادعای علمی نوین داشته باشد و بتواند مرزهای دانش را حتی در حد جزئی جابه‌جا کند.
بسیاری از پژوهشگران جوان، تفاوت این دو نوع مجله را نمی‌دانند. در حالی که:
مقالات علمی- پژوهشی: بر اصالت تحقیق، نوآوری و ابداع تمرکز دارند. این مقالات معمولاً شامل روش تحقیق، یافته‌ها، بحث و نتیجه‌گیری علمی هستند و برای کسب امتیازات دانشگاهی و ارتقاء علمی اعتبار بالایی دارند.
مقالات علمی- ترویجی: بیشتر به انتقال و ساده‌سازی دانش موجود برای مخاطبان عام می‌پردازند. در این مقالات معمولاً نوآوری وجود ندارد و هدف، اشاعه علم است.
بنابراین، برای مصاحبه دکتری، دفاع پایان‌نامه و ارتقاء اعضای هیئت علمی، تنها مقالات علمی- پژوهشی امتیازآور هستند.
یکی از مهم‌ترین معیارها برای تشخیص اعتبار یک مجله در ایران، قرار گرفتن آن در لیست کمیسیون نشریات وزارت علوم یا وزارت بهداشت است.
وزارت علوم: بیشتر مجلات حوزه علوم انسانی، علوم پایه و فنی مهندسی را تحت پوشش دارد.
وزارت بهداشت: مجلات حوزه علوم پزشکی، داروسازی، پرستاری و بهداشت را ارزیابی می‌کند.
هر پژوهشگری باید پیش از ارسال مقاله، لیست مجلات مورد تأیید این وزارتخانه‌ها را بررسی کند؛ زیرا چاپ مقاله در مجلات خارج از این فهرست، امتیازی در نظام آموزشی و پژوهشی کشور ندارد.
اصلی‌ترین ویژگی مقالات چاپ‌شده در این مجلات، جدید بودن موضوع و یافته‌ها است. اگر مقاله‌ای صرفاً تکرار تحقیقات گذشته باشد، امکان پذیرش آن تقریباً صفر خواهد بود. داوران به‌دقت بررسی می‌کنند که آیا مقاله نوآوری دارد یا خیر.
فرآیند داوری در مجلات علمی- پژوهشی بسیار دقیق و زمان‌بر است. داوران به جنبه‌های زیر توجه می‌کنند:
شفافیت در روش تحقیق
اعتبار داده‌ها و منابع
استدلال علمی منسجم
رعایت ساختار مقاله (چکیده، مقدمه، روش، نتایج، بحث، نتیجه‌گیری)
مجلات معتبر علاوه بر داوری دقیق، معمولاً در پایگاه‌هایی مانند Google Scholar، EBSCO یا ISC نمایه می‌شوند. نمایه‌سازی به معنای دیده شدن مقالات و افزایش میزان استناد به آن‌ها است.
این دسته از مجلات، بیشتر حوزه‌های علوم انسانی، علوم پایه، کشاورزی، فنی و مهندسی را پوشش می‌دهند. چاپ مقاله در این مجلات برای دانشجویان دکتری و اعضای هیئت علمی الزامی است.
این مجلات حوزه پزشکی، پرستاری، داروسازی، علوم آزمایشگاهی و بهداشت عمومی را شامل می‌شوند. کیفیت مقالات چاپ‌شده در این مجلات معمولاً بسیار بالا است.
دانشگاه آزاد اسلامی نیز مجلات علمی- پژوهشی خود را منتشر می‌کند. هرچند بسیاری از آن‌ها در فهرست وزارت علوم نیز وجود دارند، اما برای دانشجویان دانشگاه‌های دولتی، لیست وزارت علوم و بهداشت معیار اصلی است.
مجلات علمی- پژوهشی: دارای اعتبار رسمی و امتیاز پژوهشی.
مجلات علمی- تخصصی: عموماً فاقد امتیاز در ارتقاء علمی، اما برای افزایش استناد و دیده شدن مقاله مفید هستند.
داشتن مقاله علمی- پژوهشی یکی از مهم‌ترین معیارهای موفقیت در مصاحبه دکتری است. هرچه مقاله معتبرتر باشد، احتمال پذیرش در دوره دکتری بیشتر می‌شود.
بسیاری از دانشگاه‌ها شرط دفاع از پایان‌نامه کارشناسی ارشد یا دکتری را داشتن حداقل یک مقاله علمی- پژوهشی می‌دانند.
اساتید دانشگاه برای ارتقاء از مرتبه مربی به استادیار یا استادیار به دانشیار نیاز به مقالات علمی- پژوهشی دارند.
چاپ مقاله در این مجلات باعث افزایش اعتبار علمی پژوهشگر و همچنین افزایش تعداد استنادات به آثار او می‌شود.
یکی از بزرگ‌ترین مشکلات، طولانی بودن فرآیند داوری است. برخی مجلات برای بررسی و داوری یک مقاله، بین 6 ماه تا 2 سال زمان نیاز دارند.
به دلیل افزایش تعداد دانشجویان تحصیلات تکمیلی، تعداد مقالات ارسالی بسیار بیشتر از ظرفیت چاپ مجلات است. این موضوع باعث افزایش احتمال ریجکت شدن مقالات می‌شود.
مقالات زیادی به دلیل عدم نوآوری، ضعف در روش تحقیق یا نگارش نامناسب توسط داوران رد می‌شوند.
یکی از اساسی‌ترین مراحل چاپ مقاله در مجلات علمی- پژوهشی، فرآیند ارسال و پذیرش یا همان سابمیت (Submit) است. این فرآیند اگرچه ممکن است در ظاهر ساده به نظر برسد، اما در عمل پرجزئیات و زمان‌بر است.
اولین گام، آماده‌سازی متن کامل مقاله بر اساس راهنمای نویسندگان (Guide for Authors) مجله است. بیشتر مجلات دارای دستورالعمل مشخصی درباره قالب‌بندی مقاله، تعداد کلمات، نحوه ارجاع‌دهی و ترتیب بخش‌ها هستند. هرگونه بی‌توجهی به این نکات می‌تواند منجر به ریجکت اداری مقاله شود، حتی پیش از ورود به مرحله داوری.
چکیده مقاله باید به زبان فارسی و انگلیسی نوشته شود. چکیده‌ای که شفاف، مختصر و حاوی کلیدواژه‌های اصلی پژوهش باشد، شانس پذیرش مقاله را افزایش می‌دهد.
کاور لتر یا نامه همراه مقاله یکی از بخش‌های مهم فرآیند سابمیت است. در این نامه، نویسنده به سردبیر مجله توضیح می‌دهد:
موضوع مقاله چیست؟
چرا این مقاله ارزش چاپ در آن مجله را دارد؟
چه نوآوری‌هایی در پژوهش وجود دارد؟
یک کاور لتر حرفه‌ای می‌تواند نظر سردبیر را جلب کرده و مقاله را وارد مرحله داوری کند.
بیشتر مجلات علمی- پژوهشی داخلی دارای سیستم آنلاین سابمیت هستند که از طریق وب‌سایت رسمی مجله انجام می‌شود. با این حال، برخی مجلات هنوز از روش سنتی ارسال مقاله از طریق ایمیل استفاده می‌کنند.
پس از ارسال، مقاله وارد فرآیند داوری می‌شود که معمولاً شامل مراحل زیر است:
بررسی اولیه توسط سردبیر: تطابق مقاله با حوزه موضوعی و ساختار مجله.
ارسال به داوران متخصص: معمولاً 2 یا 3 داور علمی مقاله را بررسی می‌کنند.
دریافت نظرات داوران: این نظرات می‌تواند شامل پذیرش، نیاز به اصلاحات جزئی، اصلاحات عمده یا ریجکت باشد.
اصلاحات و ارسال مجدد: پژوهشگر موظف است نظرات داوران را اعمال کند. این فرآیند ممکن است چندین بار تکرار شود.
پذیرش نهایی و چاپ: پس از پذیرش، مقاله در نوبت چاپ قرار می‌گیرد که معمولاً چند ماه تا یک سال زمان می‌برد.
هر دو دسته مجلات دارای فرآیند داوری دقیق هستند.
مقالات علمی- پژوهشی داخلی در برخی موارد از نظر کیفیت علمی حتی با مجلات ISI برابری می‌کنند.
تفاوت اصلی در نمایه‌سازی بین‌المللی و میزان استناد جهانی است.
داوری در مجلات داخلی معمولاً زمان‌برتر است، اما دقت علمی بالایی دارد. در مقابل، مجلات بین‌المللی علاوه بر دقت علمی، روی زبان انگلیسی روان و استانداردهای بین‌المللی نیز بسیار حساس هستند.
چاپ مقاله در مجلات علمی- پژوهشی داخلی برای امتیازات آموزشی و پژوهشی داخل کشور اهمیت دارد.
چاپ مقاله در مجلات ISI و Scopus برای اعتبار بین‌المللی و همکاری‌های جهانی ارزشمند است.
چاپ مقاله در مجلات علمی- پژوهشی کاری زمان‌بر و دشوار است، اما با رعایت چند نکته می‌توان شانس پذیرش را افزایش داد:
انتخاب مجله مرتبط با حوزه پژوهش اولین قدم موفقیت است. ارسال مقاله به مجله‌ای با موضوع غیرمرتبط تقریباً مساوی با ریجکت شدن است.
هر مجله قالب‌بندی و فرمت مخصوص خود را دارد. رعایت نکردن این فرمت‌ها حتی می‌تواند باعث ریجکت مقاله پیش از ورود به داوری شود.
برخی موسسات پژوهشی خدماتی مانند ویرایش مقاله، تنظیم فرمت، مکاتبه با مجله و پیگیری داوری را ارائه می‌دهند که می‌تواند فرآیند پذیرش را از یک سال به چند ماه کاهش دهد.
پژوهشگران باید تمام نظرات داوران را با دقت بررسی کرده و اصلاحات را اعمال کنند. پاسخ‌های قانع‌کننده و مستند به داوران نقش کلیدی در پذیرش مقاله دارند.
یکی از رایج‌ترین اشتباهات، ارسال مقاله با فرمت اشتباه است. این موضوع باعث ریجکت سریع مقاله می‌شود.
برخی پژوهشگران به دلیل عجله در چاپ مقاله، آن را به مجلاتی ارسال می‌کنند که در لیست وزارت علوم یا وزارت بهداشت قرار ندارند و در نهایت مقاله هیچ امتیازی برایشان نخواهد داشت.
حتی اگر موضوع پژوهش ارزشمند باشد، نگارش ضعیف می‌تواند باعث رد شدن مقاله شود. یک مقاله علمی باید دارای ساختار، استدلال و استناد دقیق باشد.
نمایه‌سازی باعث افزایش دیده شدن و استناد به مقالات می‌شود. برخی از مهم‌ترین پایگاه‌ها عبارتند از:
Google Scholar: موتور جستجوی علمی رایگان برای نمایه‌سازی مقالات.
EBSCO: پایگاه داده معتبر بین‌المللی.
ISC (پایگاه استنادی علوم جهان اسلام): مهم‌ترین پایگاه نمایه‌سازی مجلات فارسی.
سامانه نشریات وزارت علوم: لیست رسمی مجلات علمی- پژوهشی معتبر.
مجلات علمی- پژوهشی داخلی نقش بی‌بدیلی در ارتقاء جایگاه علمی کشور دارند. چاپ مقاله در این مجلات اگرچه دشوار و زمان‌بر است، اما ارزش علمی و پژوهشی بالایی دارد. دانشجویان تحصیلات تکمیلی، اساتید و پژوهشگران باید با آگاهی کامل از فرآیندها، معیارها و نکات کلیدی، مسیر چاپ مقاله را طی کنند.
با رعایت اصول علمی، انتخاب مجله مناسب و تلاش برای نوآوری در تحقیقات، می‌توان شانس پذیرش مقاله در این مجلات را افزایش داد و از مزایای علمی و آموزشی آن بهره‌مند شد.
فرآیند چاپ مقاله در مجلات علمی- پژوهشی داخلی همان‌طور که گفته شد، کاری پیچیده، زمان‌بر و حساس است. کوچک‌ترین خطا در فرمت‌بندی، نگارش کاور لتر، انتخاب مجله مناسب یا پاسخ به داوران می‌تواند باعث تأخیر طولانی یا حتی ریجکت شدن مقاله شود. به همین دلیل، بسیاری از پژوهشگران ترجیح می‌دهند از خدمات تخصصی موسساتی استفاده کنند که در این زمینه تجربه و مهارت کافی دارند. مؤسسه اشراق که سال‌هاست که در زمینه فرمت‌بندی، سابمیت و پیگیری مقالات تا زمان چاپ فعالیت می‌کند. خدمات این مؤسسه شامل موارد زیر است:
انتخاب مجله معتبر و مرتبط با رشته و موضوع پژوهش.
اصلاح و تنظیم مقاله بر اساس فرمت مورد نیاز مجله.
نگارش و ویرایش کاور لتر حرفه‌ای برای ارسال به سردبیر.
سابمیت مقاله از طریق سیستم آنلاین یا ایمیل رسمی مجله.
پیگیری وضعیت مقاله در مراحل مختلف داوری و مکاتبه با سردبیر تا زمان اعلام نتیجه.
اعمال اصلاحات طبق نظرات داوران و ارسال مجدد مقاله.
پشتیبانی تا زمان پذیرش و چاپ نهایی مقاله در مجله منتخب.
مزیت مهم استفاده از خدمات موسسه اشراق این است که پژوهشگر بدون اتلاف وقت و درگیری با جزئیات پیچیده، می‌تواند مسیر چاپ مقاله را با اطمینان بیشتری طی کند. علاوه بر این، تجربه بالای کارشناسان مؤسسه و آشنایی آن‌ها با استانداردهای وزارت علوم و وزارت بهداشت باعث می‌شود احتمال ریجکت شدن مقاله به شکل چشمگیری کاهش یابد.
بنابراین اگر در مسیر چاپ مقاله با مشکلاتی همچون فرمت‌بندی، انتخاب مجله یا طولانی بودن فرآیند داوری روبه‌رو هستید، استفاده از خدمات تخصصی مؤسسه اشراق می‌تواند بهترین گزینه برای رسیدن به نتیجه مطلوب باشد.
راه‌های ارتباطی با موسسه انتشاراتی اشراق
کارشناسان و مشاوران موسسه انتشاراتی اشراق به صورت تمام‌وقت حتی در روزهای تعطیل آماده ارائه خدمات حرفه‌ای و باکیفیت به مشتریان و کاربران خود هستند. برای دریافت مشاوره می‌توانید از طریق سایت به صورت آنلاین با مشاورین موسسه گفت‌وگو کنید و یا از طریق تماس تلفنی با شماره‌های زیر در ارتباط باشید:
eshragh_company
isi.eshragh@gmail.com
09149724933
041-33373424
مجلات علمی پژوهشی دارای نوآوری و اعتبار پژوهشی هستند، در حالی که مجلات علمی ترویجی بیشتر برای اشاعه دانش عمومی منتشر می‌شوند.
این فرآیند بسته به مجله بین 6 ماه تا 2 سال زمان می‌برد.
از نظر امتیازات داخلی بله، اما از نظر اعتبار بین‌المللی، مجلات JCR جایگاه بالاتری دارند.
انتخاب مجله مناسب، رعایت فرمت، نگارش دقیق و استفاده از خدمات موسسات معتبر می‌تواند روند پذیرش را تسریع کند.
از طریق پرتال نشریات علمی وزارت علوم می‌توان جدیدترین فهرست مجلات معتبر را مشاهده کرد.
اینستاگرام
تلگرام