شابک و فیپا دو مسئله مهم در فرایند چاپ و نشر کتاب می‌باشند که اغلب افراد سوالاتی راجع به تفاوت این دو مورد در ذهن دارند. ازآنجایی‌که دریافت کد شابک و فیپا پیش از چاپ کتاب ضروری است، در این مطلب به تعریف و بررسی این دو مورد خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
فرایند چاپ و نشر کتاب یکی از پیچیده‌ترین مراحل تولید محتوای علمی، ادبی و فرهنگی است که به دلیل اهمیت بالای آن، نیازمند رعایت اصول و قواعد خاصی است. در این میان، دو مفهوم کلیدی به نام‌های "شابک" و "فیپا" به‌عنوان ارکان اصلی در این فرایند نقش‌آفرینی می‌کنند. این دو شناسه‌ی مهم، نه تنها به عنوان یک هویت‌بخش برای کتاب‌ها عمل می‌کنند، بلکه زمینه‌ای را فراهم می‌آورند تا کتاب‌ها در سطح ملی و بین‌المللی به‌صورت استاندارد و سازمان‌دهی‌شده منتشر شوند. در این مقاله به بررسی جامع این دو مفهوم، کاربردها، تفاوت‌ها و نحوه دریافت آن‌ها پرداخته می‌شود.
شابک، که مخفف عبارت "شماره استاندارد بین‌المللی کتاب" (International Standard Book Number) است، یک کد سیزده‌رقمی است که برای شناسایی منحصر به فرد هر کتاب در سطح جهانی استفاده می‌شود. این شناسه به‌عنوان یک پاسپورت دیجیتالی برای کتاب‌ها عمل می‌کند که اطلاعات کلیدی مربوط به کتاب، ناشر، و منطقه جغرافیایی انتشار را در خود جای داده است. کد شابک از چند بخش تشکیل شده است:
شناسه منطقه جغرافیایی و زبانی: این بخش از کد شابک نشان‌دهنده منطقه‌ای است که کتاب در آن منتشر شده است. برای مثال، کتاب‌هایی که در ایران منتشر می‌شوند، با کد "964" شروع می‌شوند که شناسه ملی ایران است.
شناسه ناشر: این بخش از کد شابک به ناشر کتاب اختصاص دارد و به شناسایی ناشری که کتاب را منتشر کرده است، کمک می‌کند.
شناسه کتاب: این بخش کد کتاب خاصی را که توسط ناشر منتشر شده است، شناسایی می‌کند.
رقم کنترل: این بخش آخرین رقم شابک است که به‌منظور صحت‌سنجی و جلوگیری از بروز خطاهای احتمالی در هنگام وارد کردن یا استفاده از کد شابک استفاده می‌شود.
شابک کاربردهای گسترده‌ای در صنعت نشر دارد که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
ثبت کتاب در کتابخانه‌های بین‌المللی: با استفاده از شابک، کتاب‌ها می‌توانند در کتابخانه‌ها و سیستم‌های ثبت بین‌المللی شناسایی و دسته‌بندی شوند.
مدیریت موجودی و فروش: شابک به فروشگاه‌ها و سیستم‌های انبارداری کمک می‌کند تا موجودی کتاب‌ها را به‌صورت دقیق و خودکار کنترل کنند.
حقوق مادی و معنوی: شابک به‌عنوان یک سند مالکیت دیجیتالی برای نویسنده و ناشر عمل می‌کند و حقوق مادی و معنوی آن‌ها را تضمین می‌کند.
فیپا مخفف عبارت "فهرست‌نویسی پیش از انتشار" (Cataloging in Publication) است. این مفهوم برای اولین بار در سال 1343 توسط دانشگاه تهران برای کتاب‌هایی که توسط این دانشگاه منتشر می‌شد، به‌کار گرفته شد. فیپا شامل اطلاعات کتاب‌شناسی کتاب است که قبل از چاپ نهایی، توسط کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران تهیه می‌شود و به‌عنوان شناسنامه کتاب در صفحات ابتدایی آن چاپ می‌شود.
فیپا نقشی بسیار حیاتی در فرایند نشر کتاب ایفا می‌کند:
دسته‌بندی و سازمان‌دهی کتاب‌ها: فیپا به کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعاتی کمک می‌کند تا کتاب‌ها را به‌صورت دقیق و منظم دسته‌بندی و فهرست کنند.
شناسه‌یابی سریع کتاب‌ها: با استفاده از فیپا، کتاب‌ها به‌راحتی قابل شناسایی و دسترسی در سیستم‌های مختلف اطلاعاتی می‌شوند.
اطلاعات کتاب‌شناسی دقیق: فیپا حاوی اطلاعات کاملی درباره نویسنده، مترجم، ناشر، سال انتشار و سایر اطلاعات مرتبط با کتاب است که به افزایش دقت و صحت اطلاعات منتشر شده کمک می‌کند.
شابک و فیپا هر دو نقش کلیدی در فرایند چاپ و نشر کتاب ایفا می‌کنند، اما هر کدام دارای وظایف و کاربردهای خاص خود هستند.
ماهیت و هدف: شابک یک شناسه بین‌المللی است که کتاب‌ها را در سطح جهانی شناسایی می‌کند، در حالی که فیپا به‌عنوان یک سیستم فهرست‌نویسی پیش از انتشار در سطح ملی عمل می‌کند.
کاربرد: شابک برای مدیریت حقوق مادی و معنوی، ثبت در کتابخانه‌های بین‌المللی و کنترل موجودی کتاب‌ها استفاده می‌شود. در مقابل، فیپا بیشتر برای فهرست‌نویسی، دسته‌بندی و سازمان‌دهی کتاب‌ها در سیستم‌های کتابخانه‌ای به‌کار می‌رود.
زمان دریافت: شابک معمولاً قبل از چاپ نهایی کتاب و پس از تکمیل مراحل اولیه مانند ویرایش و صفحه‌آرایی دریافت می‌شود، در حالی که فیپا بعد از دریافت شابک و قبل از چاپ نهایی به‌دست می‌آید.
برای دریافت شابک و فیپا، نویسندگان و ناشران باید مدارک خاصی را تهیه و به مراجع مربوطه ارائه کنند.
فرم درخواست شابک: این فرم شامل اطلاعاتی مانند عنوان کتاب، نام نویسنده، ناشر، ویرایشگر و مترجم است.
کپی مدارک شناسایی: ارائه کپی کارت ملی یا شناسنامه نویسنده و ناشر برای دریافت شابک الزامی است.
نسخه نهایی کتاب: نسخه‌ای از کتاب که تمامی مراحل ویرایش و صفحه‌آرایی آن به اتمام رسیده است.
نسخه نهایی کتاب با صفحه‌آرایی کامل: کتاب باید به‌صورت کامل صفحه‌آرایی شده باشد و نسخه‌ای از آن به‌همراه درخواست فیپا به کتابخانه ملی ارائه شود.
کپی کارت ملی یا شناسنامه: این مدارک برای تأیید هویت نویسنده و ناشر لازم است.
مشخصات کتاب: اطلاعات کاملی مانند سال چاپ، تعداد صفحات، قطع کتاب و کد شابک باید ارائه شود.
اسکن از صفحه اول کتاب اصلی (در صورت ترجمه بودن): در صورتی که کتاب ترجمه باشد، باید اسکن صفحه اول کتاب اصلی نیز ارائه شود.
دریافت شابک و فیپا به ترتیب خاصی انجام می‌شود که در زیر به تفصیل توضیح داده شده است:
بعد از اینکه مراحل ویرایش و صفحه‌آرایی به پایان رسید، نوبت به دریافت شابک می‌رسد. برای این منظور، باید فرم درخواست شابک تکمیل و به اداره شابک ارسال شود. پس از بررسی مدارک و اطلاعات، کد سیزده‌رقمی شابک به کتاب اختصاص داده می‌شود.
پس از دریافت شابک، کتاب باید به کتابخانه ملی ارسال شود تا اطلاعات فیپا برای آن تهیه شود. کتابخانه ملی پس از بررسی و تایید اطلاعات، فیپای کتاب را صادر می‌کند که به‌عنوان شناسنامه کتاب در صفحات ابتدایی آن چاپ می‌شود.
شابک و فیپا نقش حیاتی در حفاظت از حقوق مادی و معنوی نویسندگان و ناشران ایفا می‌کنند. شابک به‌عنوان یک شناسه بین‌المللی، تضمین می‌کند که حقوق نویسنده و ناشر در سطح جهانی به رسمیت شناخته شود. فیپا نیز با ارائه اطلاعات دقیق کتاب‌شناسی، به تضمین صحت و اصالت اطلاعات منتشر شده کمک می‌کند و از بروز تخلفات و سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری می‌کند.
موسسات نشر و چاپ کتاب، از جمله موسسه اشراق، خدمات مختلفی را ارائه می‌دهند که شامل تمامی مراحل از تولید محتوا تا چاپ نهایی کتاب است. در این فرآیند، دریافت شابک و فیپا از اهمیت بالایی برخوردار است و به عنوان بخشی از خدمات این موسسات به نویسندگان و ناشران ارائه می‌شود. این خدمات معمولاً شامل مراحل زیر است:
تولید محتوا: نویسنده یا مترجم محتوای کتاب را آماده و تایپ می‌کند.
ویرایش: محتوای کتاب توسط ویراستاران حرفه‌ای بازبینی و اصلاح می‌شود.
صفحه‌آرایی: کتاب با استفاده از نرم‌افزارهای تخصصی صفحه‌آرایی می‌شود.
دریافت شابک: پس از تکمیل صفحه‌آرایی، شابک برای کتاب دریافت می‌شود.
دریافت فیپا: کتاب به کتابخانه ملی ارسال شده و فیپا برای آن تهیه می‌شود.
طراحی جلد: جلد کتاب بر اساس محتوای آن طراحی می‌شود.
چاپ و صحافی: کتاب پس از دریافت مجوزهای لازم به چاپخانه ارسال شده و فرآیند چاپ و صحافی آغاز می‌شود.
دریافت شابک و فیپا اگرچه فرآیندی استاندارد و مشخص دارد، اما می‌تواند با چالش‌هایی نیز همراه باشد. برخی از این چالش‌ها عبارتند از:
در برخی موارد، فرآیند دریافت شابک و فیپا ممکن است زمان‌بر باشد و به‌خصوص در صورت وجود نقص در مدارک، ممکن است تأخیرهایی رخ دهد.
نویسندگانی که برای اولین بار اقدام به چاپ کتاب می‌کنند، ممکن است با فرآیندهای دریافت شابک و فیپا آشنایی نداشته باشند و نیاز به راهنمایی و مشاوره داشته باشند.
برخی مراحل جانبی مانند هزینه‌های اداری یا هزینه‌های مربوط به ارسال مدارک ممکن است حدود 500 هزار تومان هزینه داشته باشد.
شابک و فیپا به‌عنوان دو شناسه کلیدی در فرآیند چاپ و نشر کتاب، نقش مهمی در شناسایی و حفاظت از حقوق کتاب‌ها ایفا می‌کنند. درک درست این دو مفهوم و انجام صحیح مراحل دریافت آن‌ها، به نویسندگان و ناشران کمک می‌کند تا کتاب‌های خود را به‌صورت قانونی و استاندارد منتشر کنند و از مزایای آن‌ها در سطح ملی و بین‌المللی بهره‌مند شوند. با توجه به اهمیت شابک و فیپا، توصیه می‌شود که نویسندگان و ناشران با دقت و آگاهی کامل اقدام به دریافت این شناسه‌ها کنند و از خدمات مشاوره‌ای موسسات نشر معتبر بهره ببرند تا از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری کنند.
مؤسسه اشراق با افتخار خدمات چاپ کتاب را با بهترین کیفیت و مناسب‌ترین قیمت به مشتریان گرامی ارائه می‌دهد. این مؤسسه با بهره‌گیری از تجربه و تخصص در صنعت نشر، تمامی مراحل چاپ کتاب را به‌صورت جامع و کامل برای شما انجام می‌دهد.
اگر به دنبال تجربه‌ای حرفه‌ای و بدون دردسر در فرآیند چاپ کتاب هستید، مؤسسه اشراق انتخابی مطمئن برای شما خواهد بود. هدف ما رضایت شماست و تا زمانی که کتاب‌های چاپ‌شده به دستتان نرسد، کنار شما خواهیم بود.
راه‌های ارتباطی با موسسه انتشاراتی اشراق
کارشناسان و مشاوران موسسه انتشاراتی اشراق به صورت تمام‌وقت حتی در روزهای تعطیل آماده ارائه خدمات حرفه‌ای و باکیفیت به مشتریان و کاربران خود هستند. برای دریافت مشاوره می‌توانید از طریق سایت به صورت آنلاین با مشاورین موسسه گفت‌وگو کنید و یا از طریق تماس تلفنی با شماره‌های زیر در ارتباط باشید:
eshragh_company
isi.eshragh@gmail.com
09149724933
041-33373424
لطفاً جهت ارائه‌ی هر نوع پیشنهاد سازنده و انتقاد، از طریق ایمیل زیر با مدیریت اجرایی مجموعه به همراه ارسال مستندات و قرار دادن شماره تماس در ارتباط باشید که حداکثر ظرف کمتر از 48 ساعت کاری به دستورات شما رسیدگی شود.
بله، افزایش تعداد تیراژ معمولاً هزینه چاپ هر نسخه از کتاب را کاهش می‌دهد. زیرا هزینه‌های ثابت چاپ مانند طراحی و آماده‌سازی فرم‌های چاپ، بر روی تعداد بیشتری از نسخه‌ها تقسیم می‌شود، که باعث کاهش هزینه‌های واحد می‌شود.
زمان مورد نیاز برای چاپ یک کتاب به عوامل متعددی مانند حجم کتاب، پیچیدگی طراحی و آماده‌سازی، تیراژ و همچنین فرآیند اخذ مجوزها بستگی دارد. به‌طور متوسط، فرآیند چاپ یک کتاب 30 الی 45 روز زمان خواهد برد.
بله، چاپ کتاب می‌تواند در مصاحبه دکتری امتیاز قابل توجهی داشته باشد. در فرآیند مصاحبه دکتری، معیارهای متعددی برای ارزیابی داوطلبان در نظر گرفته می‌شود که یکی از آن‌ها فعالیت‌های پژوهشی و علمی است. چاپ کتاب به‌عنوان یکی از دستاوردهای پژوهشی، می‌تواند نشان‌دهنده توانمندی‌های علمی و پژوهشی شما باشد و به شما امتیاز بیشتری در مصاحبه دکتری بدهد.
مدت زمان دریافت مجوزهای لازم برای چاپ کتاب ممکن است بسته به نوع و محتوای کتاب متفاوت باشد. به طور کلی، مراحل اخذ مجوزها به شرح زیر است: شابک (شماره استاندارد بین‌المللی کتاب): معمولاً در چند روز کاری می‌توان این شماره را از خانه کتاب دریافت کرد. فیپا (فهرست‌نویسی پیش از انتشار): این مجوز که توسط کتابخانه ملی ایران صادر می‌شود، حدود 2 تا 3 هفته زمان می‌برد. مجوز قبل از چاپ (وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی): این مرحله بسته به موضوع و محتوای کتاب ممکن است 1 هفته تا 1 ماه یا حتی بیشتر زمان ببرد. برخی کتاب‌ها که دارای محتوای حساس‌تری هستند، ممکن است زمان بیشتری برای بررسی و تایید نیاز داشته باشند.
خیر، کتاب‌های بدون مجوز معمولاً در محافل علمی و دانشگاهی مورد پذیرش قرار نمی‌گیرند و نمی‌توانند امتیازات پژوهشی یا دانشگاهی را کسب کنند. داشتن مجوزهای قانونی از نهادهای مربوطه برای اعتبار کتاب ضروری است.
اینستاگرام
تلگرام