ارجاع‌دهی دقیق به منابع علمی یکی از مهم‌ترین اصول در نگارش مقالات پژوهشی است. یکی از ابزارهای کلیدی در این زمینه، DOI است. در این مطلب، مفهوم DOI، مزایای آن و نحوه ارجاع‌دهی به مقالات دارای DOI در سبک‌های مختلف رفرنس‌دهی را بررسی خواهیم کرد.
در دنیای پژوهش‌های علمی، ارجاع‌دهی دقیق و معتبر به منابع یکی از الزامات اساسی برای افزایش اعتبار مقالات است. امروزه، با گسترش منابع دیجیتال، استفاده از DOI (Digital Object Identifier) یا شناسه دیجیتال شیء به یک استاندارد جهانی برای شناسایی و استناد به مقالات علمی تبدیل شده است.
DOI یک کد منحصر‌به‌فرد است که به هر مقاله علمی، کتاب یا منبع دیجیتال اختصاص داده می‌شود و امکان دسترسی پایدار به آن را فراهم می‌کند. این شناسه علاوه بر جلوگیری از خطاهای ارجاعی، باعث افزایش دقت در استناد به منابع و بهبود شاخص‌های استنادی مانند Impact Factor و h-index می‌شود.
در این مطلب، مفهوم DOI، نحوه ارجاع‌دهی به مقالات دارای DOI در سبک‌های مختلف رفرنس‌نویسی و روش‌های یافتن DOI برای مقالات منتشرشده بررسی می‌شود. همچنین، تأثیر این شناسه بر شاخص‌های علم‌سنجی و میزان استناد به مقالات علمی مورد بحث قرار خواهد گرفت.
DOI یا Digital Object Identifier یک شناسه دیجیتال منحصر به فرد است که برای شناسایی مقالات علمی و دیگر منابع دیجیتال استفاده می‌شود. این شناسه مانند اثر انگشت دیجیتال برای هر مقاله علمی عمل می‌کند و امکان دسترسی پایدار و همیشگی به منابع علمی را فراهم می‌آورد.
DOI معمولاً در فرمت زیر ارائه می‌شود:
https://doi.org/10.xxxx/xxxxxبه عنوان مثال:
https://doi.org/10.1086/679716این شناسه برای اولین بار در سال 2000 توسط بنیاد بین‌المللی DOI معرفی شد و امروزه به عنوان یکی از استانداردهای اصلی در مقالات علمی به شمار می‌آید. هدف از ایجاد DOI، افزایش دقت در ارجاع‌دهی علمی و جلوگیری از خطاهای ناشی از تغییر URL مقالات است.
استفاده از DOI در مقالات علمی مزایای متعددی دارد، از جمله:
شناسه دائمی و پایدار: برخلاف URLهای معمولی که ممکن است در طول زمان تغییر کنند، DOI همواره ثابت و پایدار می‌ماند.
افزایش اعتبار مقالات: مقالاتی که دارای DOI هستند، معتبرتر محسوب می‌شوند و بیشتر مورد استناد قرار می‌گیرند.
دسترسی آسان به منابع: با استفاده از DOI، پژوهشگران می‌توانند به راحتی به مقالات علمی مرتبط دسترسی پیدا کنند.
کاهش خطاهای ارجاع‌دهی: DOI امکان ارجاع دقیق و بدون خطا به مقالات علمی را فراهم می‌کند.
محاسبه دقیق استنادات: با استفاده از DOI، تعداد ارجاعات به یک مقاله علمی قابل اندازه‌گیری است و این امر بر محاسبه ضریب تأثیر (Impact Factor) نشریات علمی تأثیرگذار است.
خیر، تمامی مقالات علمی دارای DOI نیستند. در حالی که بسیاری از نشریات معتبر علمی برای مقالات خود DOI اختصاص می‌دهند، برخی مقالات قدیمی‌تر یا مقالاتی که در نشریات خاص منتشر می‌شوند، ممکن است فاقد DOI باشند. همچنین، برخی از مجلات دسترسی آزاد (Open Access) یا ناشران کوچک ممکن است از سیستم DOI استفاده نکنند.
برای ارجاع به یک مقاله علمی، ابتدا باید DOI آن را پیدا کنید. روش‌های مختلفی برای جستجوی DOI یک مقاله وجود دارد که در ادامه بررسی می‌شوند.
معمولاً مجلات علمی DOI مقالات را در صفحه اول مقاله، کنار عنوان یا در پایین صفحه، درج می‌کنند. برخی از مجلات نیز DOI را در قسمت ارجاعات یا پانوشت مقاله قرار می‌دهند.
اگر DOI مقاله در خود فایل PDF درج نشده باشد، می‌توان از پایگاه‌های علمی زیر برای جستجوی آن استفاده کرد:
🔹 CrossRef
این پایگاه، پایگاه اصلی اختصاص DOI است. می‌توان با جستجوی عنوان مقاله یا نام نویسنده، DOI را پیدا کرد.
🔹 Google Scholar
با جستجوی نام مقاله در Google Scholar، معمولاً در صفحه جزئیات مقاله، DOI نمایش داده می‌شود.
🔹 PubMed
مقالات مرتبط با علوم پزشکی معمولاً در PubMed ثبت شده‌اند و DOI در صفحه مقاله درج می‌شود.
🔹 ResearchGate
این شبکه اجتماعی پژوهشی امکان جستجوی مقالات علمی و دسترسی به DOI آن‌ها را فراهم می‌کند.
برخی از ابزارهای آنلاین و افزونه‌های مرورگر امکان استخراج DOI از مقالات را دارند. به عنوان مثال:
DOI Resolver (doi.org): با وارد کردن DOI در این سایت، می‌توان به مقاله اصلی دسترسی پیدا کرد.
RefMe & EndNote: ابزارهای مدیریت مراجع که DOI مقالات را نمایش می‌دهند.
اگر عنوان و نویسنده مقاله را در اختیار دارید اما DOI آن مشخص نیست، می‌توانید از ابزار CrossRef Metadata Search در سایت CrossRef استفاده کنید. با وارد کردن اطلاعات مقاله، این پایگاه داده می‌تواند DOI مقاله را پیدا کند.
📌 مثال: جستجوی DOI برای مقاله با عنوان:
"The Role of Artificial Intelligence in Modern Healthcare"
در CrossRef یا Google Scholar می‌تواند لینک DOI را نمایش دهد.
ارجاع‌دهی به مقالات علمی که دارای DOI هستند، به یکی از روش‌های استاندارد انجام می‌شود. معمولاً DOI در پایان رفرنس مقاله به صورت لینک Hyperlink درج می‌شود.
نام نویسنده/نویسندگان (سال). عنوان مقاله. نام مجله، شماره جلد(شماره شماره): شماره صفحه‌ها. https://doi.org/10.xxxx/xxxxxSmith, J., & Doe, A. (2020). The impact of climate change on urban planning. Environmental Studies Journal, 34(2), 123-134. https://doi.org/10.1016/j.esj.2020.01.001اجزای این ارجاع‌دهی شامل:
نویسنده‌ها: نام نویسندگان مقاله
سال انتشار: سال انتشار مقاله
عنوان مقاله: عنوان کامل مقاله
نام مجله: نام نشریه علمی که مقاله در آن چاپ شده است
شماره جلد و شماره شماره: شماره مجله و جلدی که مقاله در آن منتشر شده است
شماره صفحات: بازه صفحات مقاله
DOI: شناسه دیجیتال مقاله که در قالب لینک اینترنتی آورده می‌شود
در مقالات علمی، شیوه‌های مختلفی برای ارجاع‌دهی به DOI وجود دارد که بر اساس استانداردهای رایج علمی تعیین می‌شود. در ادامه، نحوه استناددهی در چند سبک معروف بررسی می‌شود:
سبک APA بیشتر در علوم اجتماعی و روان‌شناسی استفاده می‌شود. در این سبک، DOI در انتهای منبع به صورت لینک کامل آورده می‌شود.
فرمت:
Author, A. A., & Author, B. B. (Year). Title of article. Title of Journal, Volume(Issue), Page range. https://doi.org/10.xxxx/xxxxxمثال:
Morey, C. C., Cong, Y., Zheng, Y., Price, M., & Morey, R. D. (2015). The color-sharing bonus. Archives of Scientific Psychology, 3, 18–29. https://doi.org/10.1037/arc0000014این سبک در مقالات پزشکی رایج است و تفاوت آن با APA در این است که پیشوند "https://" حذف می‌شود.
فرمت:
Author(s). Title of article. Title of Journal. Year; Volume(Issue): Page range. doi:10.xxxx/xxxxxمثال:
Alonso, Alvaro, and Julio A. Camargo. "Toxicity of Nitrite to Three Species of Freshwater Invertebrates." Environmental Toxicology, vol. 21, no. 1, 2006, pp. 90-94. doi:10.1002/tox.20155.در صورتی که مقاله‌ای DOI نداشته باشد، می‌توان از URL مقاله برای ارجاع استفاده کرد.
فرمت (APA):
Author, A. A., & Author, B. B. (Year). Title of article. Title of Journal, Volume(Issue). Retrieved from http://www.journalhomepage.com/full/url/مثال:
Smith, J. A., & Lee, M. (2018). The impact of social media on adolescents. Journal of Social Research, 45(2). Retrieved from http://www.journalhomepage.com/full/url/DOI نقش مهمی در افزایش میزان ارجاعات علمی و بهبود شاخص‌های علم‌سنجی دارد. پژوهشگران و نویسندگان مقالات علمی برای ارتقای جایگاه علمی خود، به تعداد ارجاعاتی که مقالاتشان دریافت می‌کند، توجه ویژه‌ای دارند. در ادامه، تأثیر DOI بر شاخص‌های مختلف بررسی می‌شود:
ضریب تأثیر (Impact Factor - IF) یک شاخص مهم برای تعیین کیفیت و اعتبار مجلات علمی است. این شاخص نشان می‌دهد که یک مقاله چه تعداد ارجاع دریافت کرده است. مقالاتی که دارای DOI هستند، بیشتر توسط پایگاه‌های علمی نمایه می‌شوند و بنابراین احتمال استناد به آن‌ها بیشتر خواهد بود. این امر در نهایت باعث افزایش Impact Factor مجله‌ای می‌شود که مقاله در آن منتشر شده است.
شاخص h-index نشان‌دهنده میزان تأثیرگذاری مقالات یک پژوهشگر است و از تعداد مقالاتی که حداقل h بار مورد استناد قرار گرفته‌اند، محاسبه می‌شود. اگر مقالات دارای DOI باشند، ارجاع‌دهی به آن‌ها آسان‌تر می‌شود و احتمال افزایش تعداد استنادات و در نتیجه افزایش h-index نویسنده بالا می‌رود.
یکی از مزایای DOI این است که می‌توان با استفاده از پایگاه‌های علمی، تعداد استنادهای دریافت‌شده توسط یک مقاله را به‌صورت دقیق بررسی کرد. برخی از مهم‌ترین پایگاه‌هایی که استنادات مقالات دارای DOI را رهگیری می‌کنند عبارتند از:
Google Scholar: یکی از بزرگ‌ترین موتورهای جستجوی علمی که ارجاعات را نمایش می‌دهد.
Web of Science (WOS): پایگاه استنادی معتبر که مقالات دارای DOI را پیگیری می‌کند.
Scopus: پایگاه داده‌ای که مقالات منتشرشده در مجلات نمایه‌شده را دنبال می‌کند.
CrossRef Cited-by: سرویس ارائه‌شده توسط CrossRef که استنادها به مقالات دارای DOI را نمایش می‌دهد.
بنابراین، استفاده از DOI نه‌تنها دسترسی به مقاله را ساده‌تر می‌کند، بلکه در تحلیل شاخص‌های علم‌سنجی نیز نقش مهمی ایفا می‌کند.
DOI یک ابزار مهم برای شناسایی و ارجاع دقیق به مقالات علمی است. استفاده از DOI نه تنها دقت و اعتبار ارجاع‌دهی را افزایش می‌دهد، بلکه امکان دسترسی پایدار به مقالات را فراهم می‌کند. رعایت اصول صحیح ارجاع‌دهی در سبک‌های مختلف رفرنس‌نویسی، به اعتبار علمی مقالات افزوده و موجب بهبود شاخص‌های علم‌سنجی پژوهشگران می‌شود.
یکی از دغدغه‌های مهم پژوهشگران و دانشجویان، چاپ مقالات علمی در مجلات معتبر بین‌المللی و دریافت کد DOI برای مقاله است. مؤسسه اشراق با ارائه خدمات تخصصی در زمینه ویرایش، ترجمه، فرمت‌بندی، سابمیت و پذیرش مقالات علمی، به محققان کمک می‌کند تا مقالات خود را در ژورنال‌های معتبر به چاپ برسانند.
از مهم‌ترین مزایای چاپ مقاله از طریق مؤسسه اشراق، اختصاص کد DOI توسط مجلات معتبر است که طی کمتر از یک هفته پس از چاپ و نمایه‌سازی در سایت ژورنال انجام می‌شود. دریافت DOI برای مقاله، اعتبار علمی آن را افزایش داده و امکان استناد به مقاله را در سطح بین‌المللی فراهم می‌کند.
اگر به دنبال چاپ سریع و تضمینی مقالات خود در مجلات معتبر ISI، اسکوپوس، پابمد و علمی-پژوهشی هستید، با کلیک بر روی لینک زیر می‌توانید از خدمات حرفه‌ای مؤسسه اشراق بهره ببرید و مسیر پیشرفت علمی خود را هموارتر کنید.
راه‌های ارتباطی با موسسه انتشاراتی اشراق
کارشناسان و مشاوران موسسه انتشاراتی اشراق به صورت تمام‌وقت حتی در روزهای تعطیل آماده ارائه خدمات حرفه‌ای و باکیفیت به مشتریان و کاربران خود هستند. برای دریافت مشاوره می‌توانید از طریق سایت به صورت آنلاین با مشاورین موسسه گفت‌وگو کنید و یا از طریق تماس تلفنی با شماره‌های زیر در ارتباط باشید:
eshragh_company
isi.eshragh@gmail.com
09149724933
041-33373424
خیر، برخی مقالات، به‌ویژه مقالات قدیمی یا منتشرشده در نشریات خاص، ممکن است DOI نداشته باشند. معمولاً مجلات معتبر بین‌المللی برای مقالات خود DOI اختصاص می‌دهند.
در این حالت، می‌توان لینک مستقیم مقاله را در ارجاع ذکر کرد. در برخی سبک‌ها مانند APA، به‌جای DOI، از عبارت "Retrieved from" به همراه لینک مقاله استفاده می‌شود.
خیر، DOI یک شناسه دائمی و ثابت است و حتی اگر محل نگهداری مقاله در سرورهای مجله تغییر کند، DOI همواره به نسخه اصلی مقاله اشاره خواهد کرد.
بسیاری از مجلات علمی معتبر استفاده از DOI در فهرست منابع را الزامی می‌دانند، اما در صورت نبود DOI، می‌توان از لینک مستقیم مقاله یا اطلاعات چاپی آن استفاده کرد.
برای بررسی صحت DOI، می‌توان آن را در سایت doi.org وارد کرده و به صفحه مقاله مربوطه هدایت شد.
اینستاگرام
تلگرام