هر آن‌چیزی که داوطلبان و دانشجویان مقطع دکتری باید بدانند!

گروه دانشگاه خبرگزاری فارس_ در یکی از روز‌های خردادماه با هماهنگی‌های پی‌در‌پی با امیدعلی مسعودی رئیس دانشکده فرهنگ و ارتباطات سوره به دفتر وی در طبقه دوم ساختمان دانشکده فرهنگ و ارتباطات رفتم و در یکی از کلاس‌های دانشکده درباره منابع دکتری و نحوه معرفی آن به دانشجو، به گفت‌و‌گو پرداختیم.

متن این گفت‌و‌گو را در زیر می‌خوانید:

مسعودی: این موضوع به دو قسمت تقسیم می‌شود، در قسمت اول ما باید به گونه‌ای عمل کنیم که دانشجویان ما تصور نکنند با خواندن چند کتاب و جزوه می‌توانند در آزمون دکتری شرکت کنند. به عنوان مثال در حوزه ارتباطات دروسی که امتحان گرفته می‌شود مشخص است و دانشجویان در طول تحصیل خود اطلاع دارند که منابع چیست و چگونه باید مطالعه کنند. در زمان امروز منابع بسیار و دسترسی راحت‌تر شده است. من به یاد دارم در دوره کارشناسی در رشته جامعه‌شناسی که تحصیل می‌کردم،کتابی درباره نظریه جامعه‌شناسی در دسترس نبود. در گذشت مدت زمان حسین ادیبی کتابی را ترجمه کردند و تنها منبع، کتاب مبانی جامعه‌شناسی بود.

مسعودی: در حوزه ارتباطات در مبانی نظری کتاب‌های بسیاری ترجمه و چاپ شده است و اساسا تحولاتی که در حوزه ارتباطات و جامه‌شناسی به وجود آمده است، ما در سال‌های گذشته روی اینترنت اشیا تمرکز داشتیم و بعد سراغ متاورس رفتیم و اثرات را بررسی کردیم، حالا به هوش مصنوعی رسیده‌ایم و به تحول و رشد رسیده‌ایم.

مسعودی: سرفصل‌ها معرفی می‌شود.

مسعودی: استاد نباید معرفی کند، تمام سرفصل‌ها از دوره کارشناسی تا دکتری در سایت وزرات علوم است. رشته کارشناسی ارشد روابط عمومی را در سایت وزارت علوم، سرچ کنید و می‌بییند برای هر درسی منابع گذاشتند، کاملا مشخص است. قاعدتا باید سرفصل‌ها را ارائه دهند و طراحی سوالات بر اساس سرفصل‌ها است و خارج از این سرفصل‌ها سوال طراحی نمی‌شود و اگر خارج از سرفصل‌ها باشد داوری قبول نمی‌کند.

آزمون جامع، جامعیت دارد و سؤالات از مطالب دوره کارشناسی تا دوره دکتری طرح می‌شود.

مسعودی: بله. معمولا دانشجویانی که به ما مراجعه می‌کنند، ما به آن‌ها سرفصل‌ها و کتاب‌هایی که بر اساس مصوبه وزارت علوم است را معرفی می‌کنیم.

البته در بعضی از رشته ها سرفصل‌ها تغییر می‌کند و سرفصل های جدیدی معرفی می‌شود که آن‌ها را بروز می‌کنیم. من در یاد دارم سرفصل مدیریت رسانه در کارشناسی ارشد تغییر کرد و در همین حالا در دانشگاه تهران سرفصل‌ها را با توجه به تحولات اخیر، سرفصل‌ها را باتوجه به هماهنگی با دانشگاه‌های خارج از کشور فراهم کنند و دانشگاه‌های ما نمی‌توانند از دانشگاه‌های برتر دنیا عقب باشند.

مسعودی: خیر. بعضی از درس‌ها وجود دارند که سرفصل‌ آن‌ها اصلا تغییری نمی‌کند. در یادم هست که رشته‌ای چندین سال است که تغییری نداشته است و این جز مسائل پایه است و تغییری نمی‌کند.

مسعودی: ما رشته‌ای با عنوان حقوق رسانه نداشتیم.

فارس: به تازگی ایجاد شده است؟

مسعودی: بله. رشته حقوق رسانه به تازگی تاسیس شده و در دانشگاه سوره هم عنوان درسی به اسم حقوق ارتباطات داریم و 3 سال است که در مقطع ارشد دانشجو می‌گیریم. در بعضی رشته‌ها در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد تغییر زیادی نمی‌کند، مگر در روش ان که شاهد روش های نو باشیم.

مسعودی: ببینید، باتوجه به اینکه سرفصل‌‌ها تغییر می‌کند، ضرایب و محتوا هم در چرخه تغییر می‌افتد و در دوسال اخیر این تحولات بیشتر هم شد.

مسعودی: بله. ولی با توجه به برنامه‌های سازمان سنجش ، یک ساز و کار جدیدی را ارائه می‌دهد. در سال گذشته داوطلبان از سوالات انتقاد داشتند و در حوزه نظریه‌ها بیشتر نظری‌ها مطرح شود نه اینکه سوال بر اینکه چه سالی این نظریه مطرح شده، باشد. این ها مهم نیست. مبنای ما این است که آن نظریه چه چیزی را مطرح می‌کند. در درس آمار به دنبال حفظ فرمول ها نیستیم، ما می‌خواهیم دانشجویان بدانند میانگین چه کاربردی دارد و چه ارزش‌افزوده‌ای دارد.

فلسفه ها مهم است. دانشجوی دکتری ما، دانشجوی ارشد ما، ارتباطات اجتماعی را باید تجزیه و تحلیل کند و اثرات پلتفرم‌های مختلف را در جامعه کشف کند. ما به دنبال اثرات تکنولوژی و آسیب‌ها هستیم. توانمندی هایی که یک تکنولوژی به ما می‌دهد را کشف و از آن‌ها استفاده کنیم و سوالات را در این قسمت‌ها متمرکز کنیم.

باتوجه به تماس‌هایی که سازمان سنجش با اساتید گرفته، در تدبیر‌ هستند تا از ساز و کار جدید‌تری استفاده کنند و سوالات دقیق تر طراحی شود و سازمان سنجش قصد دارد تا ساز و کار جدیدی را به وجود آورد و من فکر می‌کنم آزمون‌ها دقیق‌تر و منصفانه‌تر از دو سال اخیر طراحی شود.

مسعودی:‌ ما علاوه‌ بر اینکه همانند‌جویی داریم، تکنولوژی‌های دیگری هم وجود دارد و من در رساله دکتری هم آورده بودم که هر چقدر که شما اطلاعات در جامعه اطلاعاتی می گذارید، همان قدر هم باید نظارت کرد و به همان مقدار می‌شود نظارت را دور زد و ذات تکنولوژی است. ما در همین مبنا دو نظریه داریم، عنوان اول می‌گوید این تکنولوژی سوار کار می‌شود و جریان‌گرایی ایجاد می‌کند و در نظریه که ما داریم می‌گوییم، تکنولوژی را خودمان ایجاد می‌کنیم و باید مواظب اینکه تکنولوژی انتخاب شده، اثرات منفی را نداشته باشد.

مسعودی: بله، به نظر بنده باید در حوزه استاد راهنما دقت ویژه‌ای کنیم.

مسعودی:‌ باید از استاد تمام‌ها استفاده کنیم و این قضیه بسیار مهم است که از فردی که سال‌ها در دانشگاه بوده و استادیار بوده و به مرحله استاد تمام رسیده است را انتخاب کنیم، چرا که وجهه علمی خوبی دارد. و اگر این‌ها را رعایت کنیم، اساتید ما دقیق‌تر می‌شوند و به دنبال موضوعات بومی و مشکلات جامعه می‌روند. طبیعی است که سینما، صدا و سینما نقض‌های دارند که باید رفع شوند. چرا از روزنامه‌های ما استقبال نمی‌شود؟ نگوییم تکنولوژی آمده و در گوشی چک کنیم، مگر در کشور‌های دیگر این فناوری‌ها نیست؟

مسعودی: ما باید از طریق پایان‌نامه‌ها این مشکلات را حل کنیم و به این سمت ببریم و با استفاده از روش ها و ابزار‌ها مسائل را حل کنیم. به نظر بنده باید در همه رشته‌ها فلسفه روش تحقیق را داشته باشیم و اگر مسئله‌ای دارم با چه رویکردی به جهان هستی این مشکل را حل کنم. هستی‌شناسی من چیست؟ اگر با هستی‌شناسی مشخص شود، روش آن هم مشخص می‌شود.

در یکی از دانشگاه‌ها شاهد این بودم که همه یک روش داشتند و صدای من درآمد، که یک روش نمی‌شود و مسائل دانشجوی دکتری باید فرق کند ولی می‌خواهند سرهم کنند و توجهی نداشته باشند.

مسعودی: یک دانشجوی دکتری در اول باید به رشته خود علاقه داشته باشد و به عنوان یک محقق وارد دانشگاه شود و روی یک کار تمرکز کند. شرط اولی که داریم این است که در رشته دکتری تمام وقت باشد، شرط دوم اینکه، یک زبان زنده دنیا را مسلط باشد و بدانند در دنیا چه خبر است و از منبع آن‌ها استفاده کند و اگر این‌ها اتفاق افتد، زمینه های خوبی ایجاد می‌شود و بتوانند یک رساله دکتری خوب ارائه دهد و درد جامعه بخورد.

مسعودی:‌ پاورپوینت به معنای نقطه قوت است، من همیشه به دانشجویان می‌گویم شما یک مقاله یا رساله سیصد صفحه‌ای می‌نویسید که نمی‌شود در یک جلسه ارائه داد، در تمام دنیا استاندارد دفاع پانزده دقیقه است.

شما بزرگترین مقاله دنیا را بنویسید و در یک جلسه بین المللی بخواهید ارائه کنید به شما پانزده دقیقه وقت می‌دهند، پنج دقیقه داوری می‌کنند و در پانزده دقیقه باید نکات مهم را بگویید نه اینکه در قالب یک فایل ورد بنویسد و توضیح دهید، باید انقدر به رساله یا پایان نامه خود مسلط باشید،که درحال قدم زدن توضیح دهید.

موضوع را توضیح دهید و مسأله خود را بیان کنید و بعد از آن نکات مهم را قرار دهید و بقیه توضیحات رساله با خود فرد است و صرفاً از روی پاور پوینت خوانده نشود، پاور پوینت برای کسانی است که نشسته‌اند و برای نقطه تمرکز افراد است، اول موضوع است. دوم مسأله تحقیق و اهمیت، ضرورت و روش آن که باید در دو یا سه کلمه باشد.

در پاور پوینت نقطه قوت کجاست؟ چه کاری انجام دادی؟ تفاوت آن با کارهای دیگر چیست؟ چه نوآوری خلق کردی؟ دانشجو باید در پانزده دقیقه توضیحات خود را در باب این سوالات ارائه دهد. ولی متاسفانه معمولاً دانشجویان از روی رساله ورد رو می‌نویسند که غلط است و در دوره کارشناسی ارشد و دکتری نباید پاورپوینت بیشتر از پنج اسلاید باشد و دانشجو باید سیصد صفحه چکیده را در پاورپوینت بیاورد.

دانشجو باید این آمادگی را داشته باشد تا بتواند ابهامات را رفع کند و با توضیحات خود داور‌ها را قانع کند. متاسفانه ما در دفاع دکتری شاهد هستیم که دانشجو صحبت می‌کند و داور‌ها اشکال می‌گیرند و در همین حال استاد راهنما توضیح میدهد و می‌گوید که تمام مشکلات را پذیرفتم و بعضاً هم ابهامات رو برطرف نمی‌کند. این مسأله باعث می‌شود تا علم در جامعه رشد نکند، در صورتی که خود دانشجو باید بتواند توضیح دهد تا داوران را قانع کند.