یکی از شاخص‌های مهم که برای ارزیابی مجلات علمی به‌کار می‌رود، نمره Quartile (Q) یا چارک است که به خصوص در پایگاه Scimago برای نشریات تحت پوشش Scopus استفاده میشود. در این مطلب قرار است به بررسی دقیق این شاخص، نحوه محاسبه و اهمیت آن در رتبه‌بندی نشریات علمی بپردازیم.
علم‌سنجی به مطالعه و ارزیابی علم و فناوری از طریق تحلیل آماری داده‌های علمی می‌پردازد. این حوزه با تحلیل شاخص‌هایی مانند استناد، تأثیر و دسترسی مقالات علمی، به سیاست‌گذاری علمی و تصمیم‌گیری‌های تحقیقاتی کمک می‌کند. علم‌سنجی همچنین ابزاری برای نهادهای آموزشی و پژوهشی است تا عملکرد علمی خود را سنجیده و بهبود ببخشند.
شاخص‌های متنوعی در علم‌سنجی برای ارزیابی مجلات و مقالات استفاده میشود:
ضریب تاثیر (Impact Factor یا IF): شاخصی برای اندازه‌گیری استناد به یک مجله خاص در طول یک سال. بیشتر در نمایه ISI استفاده میشود.
شاخص اچ (h-index): عددی است که نشان‌دهنده تعداد مقالاتی است که تعداد استنادهایشان برابر یا بیشتر از عدد h است.
شاخص SJR (Scientific Journal Rank): بر اساس تعداد استنادات و اعتبار آن‌ها، توسط Scimago برای سنجش کیفیت مجلات در پایگاه Scopus طراحی شده است.
نمره Quartile (Q): معیاری است که مجلات را به چهار گروه از نظر کیفیت و تأثیر تقسیم می‌کند.
هر کدام از این شاخص‌ها دارای مزایا و معایبی هستند و انتخاب مناسب آن‌ها به اهداف ارزیابی بستگی دارد.
نمایه ISI یکی از شناخته‌شده‌ترین ابزارهای استنادی است که توسط مؤسسه Clarivate Analytics مدیریت میشود. شاخص ضریب تأثیر (Impact factor) در این نمایه، میزان استناد به مقالات مجلات را نشان می‌دهد و برای ارزیابی مجلات معتبر کاربرد دارد.
پایگاه اسکوپوس یکی از بزرگ‌ترین پایگاه‌های داده علمی است که توسط Elsevier اداره میشود و اطلاعات گسترده‌ای درباره مقالات و مجلات علمی ارائه می‌دهد. شاخص SJR در این پایگاه، به ارزیابی علمی مجلات کمک می‌کند و پایه‌ای برای تعیین رتبه‌بندی Quartile است.
گوگل اسکولار به‌عنوان یک پایگاه رایگان، امکان دسترسی به مقالات علمی و ارزیابی استنادی را برای عموم فراهم کرده است. با این حال، این پایگاه فاقد شاخص‌های علم‌سنجی استاندارد مانند ضریب تاثیر است و به همین دلیل برای ارزیابی دقیق‌تر، بهتر است از پایگاه‌های جامع‌تر استفاده شود.
یکی از شاخص‌های برجسته در علم‌سنجی که به‌ویژه در پایگاه Scimago و برای نشریات تحت پوشش Scopus استفاده میشود، Quartile (Q) یا چارک است.
کلمه "Quartile" به معنای تقسیم یک مجموعه به چهار بخش مساوی است. در سیستم چارک‌بندی مجلات علمی، هر حوزه تخصصی به چهار گروه Q1 تا Q4 تقسیم میشود. این رتبه‌بندی براساس شاخص SJR انجام میشود که بیانگر نفوذ علمی یک ژورنال در مقایسه با سایر ژورنال‌ها در همان حوزه است.
Q1: نشان‌دهنده‌ی مجلاتی است که در 25 درصد برتر حوزه تخصصی خود قرار دارند.
Q2: مجلاتی که در دسته میانی (25 تا 50 درصد) قرار دارند.
Q3: مجلاتی که بین 50 تا 75 درصد قرار گرفته‌اند.
Q4: شامل مجلاتی است که در 25 درصد انتهایی یک حوزه تخصصی قرار می‌گیرند.
اگرچه نمره Q و ضریب تأثیر هر دو شاخص‌هایی برای ارزیابی مجلات هستند، تفاوت‌های مهمی میان این دو وجود دارد. ضریب تاثیر یک عدد پیوسته است که ممکن است از 0.001 تا اعداد بزرگ مانند 30 متغیر باشد، در حالی که نمره Q تنها از 1 تا 4 متغیر است. نمره Q عملکرد نسبی هر مجله در گروه موضوعی خود را نشان می‌دهد و از این نظر یک معیار ساده و مؤثر برای تعیین کیفیت مجلات است.
برای پژوهشگران، نمره Q به عنوان یک معیار راهنما برای انتخاب مجلات معتبر و با کیفیت به شمار می‌رود. مجلات با نمره Q1 معمولاً اعتبار بالایی دارند و انتشار مقاله در این مجلات به دیده شدن پژوهش‌ها و افزایش احتمال استناد به آن‌ها کمک می‌کند.
در بسیاری از دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی، انتشار مقاله در مجلات Q1 یا Q2 به عنوان معیاری برای ارتقای شغلی و دریافت بودجه‌های تحقیقاتی در نظر گرفته میشود. این شاخص‌ها به بهبود رتبه پژوهشی پژوهشگران و همچنین اعتبار علمی آن‌ها کمک می‌کند.
برای یافتن رتبه Quartile مجلات، کاربران می‌توانند به سایت Scimago مراجعه کنند و با وارد کردن نام مجله یا ISSN آن، به اطلاعات مربوطه دسترسی پیدا کنند. این مراحل به شرح زیر است:
به سایت www.scimagojr.com مراجعه کنید.
نام مجله یا ISSN آن را در قسمت جستجو وارد کنید.
در صورت جستجو با نام، لیستی از مجلات مشابه نمایش داده میشود.
با وارد کردن ISSN، مجله مورد نظر به‌طور دقیق‌تر شناسایی میشود.
این اطلاعات شامل SJR، رتبه چارک (Q1 تا Q4)، و دیگر شاخص‌های استنادی است که به پژوهشگران کمک می‌کند تا تصمیمات بهتری در خصوص انتشار مقالات خود بگیرند.
شاخص SJR به عنوان مبنای رتبه‌بندی Quartile ممکن است در موارد خاص، مانند مجلات تخصصی کوچک یا جدید، به درستی نتواند کیفیت مجله را منعکس کند. تعداد محدود استنادات و تخصصی بودن محتوا می‌تواند موجب کاهش رتبه مجله شود.
رتبه‌بندی Quartile به‌طور کامل به داده‌های پایگاه Scopus وابسته است و این امر ممکن است موجب افزایش اعتبار برخی مجلات وابسته به ناشر Elsevier شود. این وابستگی می‌تواند موجب محدودیت‌هایی در رتبه‌بندی صحیح و شفاف برخی مجلات شود.
علاوه بر شاخص‌های کمی، ارزیابی کیفی مجلات نیز دارای اهمیت است. مرور همتایان، ارزیابی محتوا و سطح نوآوری می‌تواند به دقت بیشتری در ارزیابی کیفیت مجلات کمک کند.
دانشگاه‌ها و مؤسسات مختلف در سراسر جهان، سیستم‌های متفاوتی برای ارزیابی مجلات استفاده میکنند. برخی دانشگاه‌ها معیارهای خاص خود را برای پذیرش مقالات علمی دارند و از رتبه‌بندی‌های بین‌المللی تنها به عنوان یکی از معیارها استفاده میکنند.
دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی با انتشار مقالات در مجلات Q1 و Q2 می‌توانند به بهبود جایگاه علمی خود در رتبه‌بندی جهانی کمک کنند. این امر به جذب دانشجویان و اساتید بین‌المللی و همچنین بهبود اعتبار علمی آن‌ها منجر میشود.
رتبه‌بندی Quartile به دانشگاه‌ها و مؤسسات کمک می‌کند که از طریق انتشار مقالات در مجلات معتبر، اعتبار علمی خود را افزایش دهند. این امر در جذب دانشجویان و اساتید بین‌المللی نیز تأثیر مثبتی دارد.
شاخص Quartile به پژوهشگران امکان می‌دهد تا با بررسی مجلات برتر در یک حوزه خاص، روندهای علمی آینده را پیش‌بینی کنند. این تحلیل‌ها می‌تواند به دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی در برنامه‌ریزی و تنظیم اولویت‌های پژوهشی کمک کند.
شاخص Quartile (Q) یکی از شاخص‌های مهم علم‌سنجی است که به پژوهشگران و نهادهای علمی امکان می‌دهد که مجلات علمی را براساس کیفیت و تأثیرگذاری رتبه‌بندی کنند. این شاخص با تقسیم‌بندی مجلات به چهار گروه Q1 تا Q4، به پژوهشگران کمک می‌کند که مقالات خود را در مجلات با اعتبار بالا منتشر کنند و در نتیجه به افزایش دیده‌شدن پژوهش‌های خود کمک کنند. با توجه به اهمیت روزافزون این شاخص در فرآیندهای ارزیابی و ارتقای شغلی، آشنایی دقیق با آن برای تمام پژوهشگران و مؤسسات علمی ضروری است.
مؤسسه انتشاراتی اشراق به‌عنوان یکی از پیشروترین مؤسسات در حوزه خدمات علمی و پژوهشی، با هدف ارتقای سطح علمی پژوهشگران و افزایش دسترسی آن‌ها به مجلات معتبر بین‌المللی، خدمات گسترده‌ای در زمینه معرفی مجلات علمی و چاپ مقاله ارائه می‌دهد. این مؤسسه با بهره‌گیری از تیمی مجرب از کارشناسان و پژوهشگران، به پژوهشگران کمک می‌کند تا با شناخت دقیق از مجلات دارای رتبه Quartile (Q) مناسب و دیگر شاخص‌های علم‌سنجی، بهترین انتخاب را برای انتشار مقاله خود داشته باشند.
خدمات مؤسسه اشراق شامل مشاوره تخصصی در انتخاب مجلات علمی مناسب با توجه به حوزه تحقیقاتی، ارزیابی و بررسی مجلات از نظر اعتبار و رتبه‌بندی، و همچنین آماده‌سازی و ویرایش مقاله مطابق با استانداردهای بین‌المللی است. این مؤسسه همچنین با ارائه راهنمایی‌های دقیق در فرآیند سابمیت مقاله و پیگیری مکاتبات، پژوهشگران را در تمام مراحل ارسال و چاپ مقاله در مجلات معتبر یاری می‌کند.
با توجه به اینکه انتشار مقالات در مجلات معتبر Q1 و Q2 می‌تواند تأثیر بسزایی در ارتقای علمی پژوهشگران، کسب امتیازات دانشگاهی و افزایش اعتبار علمی داشته باشد، خدمات جامع و حرفه‌ای مؤسسه اشراق در این زمینه، فرصتی ارزنده برای پژوهشگران فراهم می‌کند تا مسیر چاپ مقالات خود را با اطمینان و سهولت بیشتری طی کنند. این مؤسسه با ارائه راهکارهای نوین و تخصصی، همواره در تلاش است تا به پژوهشگران در دستیابی به موفقیت‌های علمی و اعتباری بیشتر کمک کند.
راه‌های ارتباطی با موسسه انتشاراتی اشراق
کارشناسان و مشاوران موسسه انتشاراتی اشراق به صورت تمام‌وقت حتی در روزهای تعطیل آماده ارائه خدمات حرفه‌ای و باکیفیت به مشتریان و کاربران خود هستند. برای دریافت مشاوره میتوانید از طریق سایت به صورت آنلاین با مشاورین موسسه گفت‌وگو کنید و یا از طریق تماس تلفنی با شماره‌های زیر در ارتباط باشید:
eshragh_company
isi.eshragh@gmail.com
09149724933
041-33373424
لطفاً جهت ارائه‌ی هر نوع پیشنهاد سازنده و انتقاد، از طریق ایمیل زیر با مدیریت اجرایی مجموعه به همراه ارسال مستندات و قرار دادن شماره تماس در ارتباط باشید که حداکثر ظرف کمتر از 48 ساعت کاری به دستورات شما رسیدگی شود.
در حالی که ضریب تاثیر نشان‌دهنده تعداد استنادها به مقالات یک مجله است، شاخص Q به رتبه نسبی مجله در بین مجلات هم‌حوزه اشاره دارد و مجلات را در چهار دسته کیفی قرار می‌دهد. ضریب تاثیر عددی پیوسته است و ممکن است از چند صدم تا بالاتر از 30 متغیر باشد، اما شاخص Q از عدد 1 تا 4 تشکیل شده است.
بله، شاخص Q مجلات به‌صورت سالانه به‌روزرسانی میشود. این رتبه‌بندی بر اساس داده‌های جدید استنادی هر سال محاسبه شده و جایگاه مجلات می‌تواند بر اساس عملکرد استنادی آن‌ها تغییر کند.
بله، مجلات Q3 و Q4 نیز منابع علمی قابل اعتمادی هستند، اما معمولاً از نظر اعتبار و استناد، کمتر از مجلات Q1 و Q2 قرار دارند.
مجلات Q1 جزء 25 درصد برتر در حوزه خود هستند و کیفیت بالاتری دارند، در حالی که مجلات Q4 در 25 درصد انتهایی قرار دارند و از نظر تأثیرگذاری و تعداد استنادها در سطح پایین‌تری قرار می‌گیرند.
برای یافتن شاخص Q، می‌توان به پایگاه Scimago (www.scimagojr.com) مراجعه کرد و با جستجوی نام مجله یا کد ISSN، اطلاعات مربوط به رتبه‌بندی Quartile و سایر شاخص‌ها را مشاهده کرد.
اینستاگرام
تلگرام