نوشتن و ارائه پایان‌نامه از مهم‌ترین مراحل تحصیل هر دانشجو محسوب می‌شود و معمولاً با دغدغه و استرس زیادی همراه است. این مطلب به بررسی نکات کلیدی و کاربردی برای ساخت پاورپوینت جلسه دفاع پایان‌نامه می‌پردازد و راهنمایی‌هایی جهت ارائه‌ای مؤثر و حرفه‌ای در اختیار دانشجویان قرار می‌دهد.
پایان‌نامه مرحله مهمی است که شما جهت اخذ مدرک فوق‌لیسانس و فارغ‌التحصیل شدن از مقطع کارشناسی ارشد مستلزم به نوشتن آن هستید. معمولاً توصیه می‌شود از همان ابتدا بخش‌های مختلف پایان‌نامه را اصولی و باکیفیت قابل‌قبول آماده کنید زیرا ممکن است بعدها از آن برای امور مختلف مانند استخراج مقاله از پایان‌نامه جهت پذیرش و چاپ آن در مجلات معتبر علمی برای تقویت رزومه تحصیلی و شغلی خود بهره ببرید. به‌طورکلی پایان‌نامه از 5 فصل مهم و اصلی تشکیل می‌شود که به‌طور خلاصه در زیر توضیح داده می‌شود:
علیرغم این‌که فصل اول پایان‌نامه در ابتدا می‌آید اما مرحله نگارش آن پس از اتمام بقیه فصول پایان‌نامه است. در فصل اول ابتدا به مقدمه پرداخته می‌شود و خود مقدمه نیز از سه بخش مختلف مانند: معرفی مسئله مورد بررسی، پیشینه پژوهش (مرور ادبیات و تحقیقات مرتبط با موضوع شما که قبلاً انجام شده است) و بیان اهمیت تحقیق و ضرورت آن تشکیل می‌شود.
در فصل دوم به روش‌شناسی و متدلوژی تحقیق پرداخته می‌شود و درواقع شما با ارائه این بخش راه‌های رسیدن به نتایج تحقیق خود را بیان می‌کنید در گردآوری این بخش باید نهایت دقت خود را انجام دهید زیرا باید مخاطبان دیگر نیز با انجام روش‌های شما به نتایج یکسانی دست پیدا کنند. این روش‌ها می‌تواند در قالب آزمایش‌های انجام‌گرفته مختلف، معادلات ریاضی، تحقیقات میدانی و... باشد.
در فصل سوم از پایان‌نامه به ارائه مدل‌ها و ایده‌های تحقیق پرداخته می‌شود. شما در این بخش به معرفی متغیر خود در پایان‌نامه می‌پردازید و خصوصیات و حالت‌های مورد اندازه‌گیری آن را بیان می‌کنید. مدل تحقیق به ما کمک می‌کند که به متن و درون پدیده‌هایی که نمی‌توانیم مستقیماً آن‌ها را ببینیم هدایت شویم. مدل‌سازی یا درواقع طرح و برنامه‌ریزی تحقیق بسیار مهم است زیرا متغیرهای انتخاب‌شده با اهداف تحقیق ارتباط خواهند داشت.
طبیعی است که بعد از معرفی متغیر موردبحث در تحقیق به یافته‌ها و نتایجی که از آن استخراج شده است بپردازیم بنابراین فصل چهارم پایان‌نامه به این بخش اختصاص داده شده است. برای تبیین یافته‌های تحقیق می‌توانیم از جداول، نمودارها و تصاویر استفاده کنیم. می‌توانید این نتایج را با پیش‌بینی‌های مدل خود مقایسه کنید و نتایج کلیدی را به‌صورت خلاصه‌وار نشان دهید. همچنین می‌توانید نتایج ردکننده فرضیات تحقیق و پژوهش را نیز مانند نتایج تأییدکننده فرضیات آن بیان کنید.
آخرین فصل از پایان‌نامه و شاید گفت مشکل‌ترین بخش آن قسمت نتیجه‌گیری است. زیرا پژوهشگران فکر می‌کنند برای این قسمت مطلبی باقی نمانده است و مطالبی که در مقدمه و چکیده گفته‌اند مجدداً تکرار می‌کنند. اما باید گفت درواقع مهم‌ترین قسمت تحقیق شما همین‌جاست. در این قسمت بایستی به اهمیت و مهم بودن تحقیق خود اشاره کرده و با ارتباط دادن آن با تحقیقات پیشین می‌توانید به محدودیت‌هایی که در انجام این تحقیق با آن‌ها مواجه بوده‌اید اشاره‌کنید و همچنین پیشنهادات خود را برای انجام پژوهش‌های آینده مطرح کنید. برای ارائه بهتر این بخش سعی کنید از دید مخاطبان فکر کنید تا بتوانید به‌درستی به نگارش و جمع‌آوری آن بپردازید.
کسانی که با نرم‌افزار پاورپوینت آشنایی نسبی دارند، می‌دانند که این نرم‌افزار مخصوص ارائه مطلب در کنفرانس‌ها و یا جلسات است. وظیفه اصلی نرم‌افزار پاورپوینت این است که سرفصل مطالب و یا یکسری از نکات کوتاهی که مهم هستند را به همراه تصاویر مرتبط آن‌ها در خود جای می‌دهد تا به شخصی که می‌خواهد مطالب را ارائه دهد در این خصوص کمک کند. در جلسات دفاع از پایان‌نامه نیز به دلیل طولانی بودن فصول و بخش‌های مختلف پایان‌نامه، شما نمی‌توانید محتوای آن را عیناً در جلسه دفاع، انتقال دهید بنابراین نیازمند یک خلاصه‌نویسی یا به‌اصطلاح نرم‌افزاری که قابلیت نت‌برداری داشته باشد را دارید. پس درواقع به این معناست که دانشجو نباید مطالب پایان‌نامه خود را در پاورپوینت کپی پیست کرده و هنگام ارائه از روی آن بخواند. بلکه باید با خلاقیت و نوآوری خود مطالبی را جهت ارائه آماده کنند که علاوه بر داشتن محتوای غنی، تصویرسازی‌های باکیفیتی را نیز جهت جلب نظر اساتید داشته باشد. معمولاً دانشجویان پس از فارغ شدن از نوشتن پایان‌نامه، برای این بخش مدت‌زمان کمتری را صرف می‌کنند اما دقت داشته باشید که فایل پاورپوینت شما درواقع محصول نهایی مدت‌ها تحقیق و پژوهشتان خواهد بود پس در گردآوری آن نهایت تلاش و خلاقیت خود را به خرج دهید.
آخرین مرحله قبل از انجام جلسه دفاع، آماده‌سازی پاورپوینت است. برای این‌که بتوانید اسلایدهای خوب و باکیفیتی ارائه دهید بایستی به متن پایان‌نامه و اجزای مختلف آن تسلط کامل داشته باشید تا در خلاصه‌برداری موارد مهم و جمع‌آوری آن‌ها به مشکل برنخورید و عملکرد خوبی داشته باشید. توصیه می‌شود مراحل زیر را جهت تهیه پاورپوینت انجام دهید:
بهتر است قبل از این‌که مطالب خود را در پاورپوینت طراحی کنید ابتدا روی کاغذ محتوای خود را به دو دسته تقسیم کنید و بنویسید: 1) مطالبی که قرار است خودتان در جلسه بیان کنید
2) مطالبی که قرار است در فایل پاورپوینت آورده شود
دقت داشته باشید این دو مطالب را یکسان تلقی نکنید. پس از آن که موارد قابل‌ارائه را از هم تفکیک کردید قبل از ساخت پاورپوینت با گرفتن زمان یک‌بار مطالب خود را ارائه دهید و تمرین کنید و با توجه به مدت‌زمان معین اگر نیاز به حذف یا اضافه داشته باشند انجام دهید. معمولاً ویرایش روی کاغذ راحت‌تر از ویرایش فایل پاورپوینت است.
درست است که انتخاب پیش‌زمینه برای اسلایدهای پاورپوینت یک امر سلیقه‌ای است اما به یاد داشته باشید که جلسه دفاع از پایان‌نامه، یک جلسه نسبتاً رسمی محسوب می‌شود و شما قرار است در حضور اساتید این فایل را ارائه دهید بنابراین از انتخاب پیش‌زمینه‌های شلوغ و پرزرق‌وبرق با رنگ‌های تیره خودداری کنید. در پیش‌زمینه پاورپوینت باید از رنگ‌های روشن استفاده شود و اگر می‌خواهید از تصاویر و یا اشکال خاصی استفاده کنید سعی کنید از میان اشکال ساده انتخاب کنید. همچنین به نحوه تنظیم عنوان، تیتر و متن اصلی هم دقت کنید و همه موارد را در جای درست استفاده کنید.
در انتخاب رنگ فونت متن دقت داشته باشید تا با رنگ پیش‌زمینه متضاد باشد و به‌راحتی قابل‌خواندن باشد. لزومی ندارد که برای تمامی اسلایدها از یک رنگ مشابه استفاده کنید می‌توانید در مواقعی که به‌طور مثال نیاز به تأکید دارد می‌توانید از سایر رنگ‌ها هم بهره ببرید. همچنین بایستی از فونت‌های رسمی مانند B NAZANIN، B MITRA ،ARIAL استفاده شود. در خصوص انتخاب سایز فونت نیز باید سالن جلسه دفاع را مدنظر داشته باشید اگر سالن دانشگاه خیلی بزرگ است پس بهتر است برای سهولت خواندن از فونت‌های کوچک‌تری استفاده نکنید. همچنین فاصله سطرها و پاراگراف‌ها را هم رعایت کنید. میزان فواصل استاندارد بین سطرها 1.5 سانتیمتر است.
در انتخاب نوع تصاویر باید دو مورد را مدنظر داشته باشید. مورد اول این‌که اگر تصویر موردنظر صرفاً به دلیل ارتباط با محتوا و برای زیبایی قرار داده شده است سعی کنید آن را به‌صورت کمرنگ و در گوشه اسلاید قرار دهید زیرا نباید توجه مخاطبین بیشتر به تصویر جلب شود. مورد دوم این است که اگر محتوای تصویر قرار است تا در جلسه ارائه داده شود، بایستی به‌صورت بزرگ و پررنگ آورده شود تا نظر مخاطبان به آن جلب شود. همچنین در انتخاب تصاویر نباید از تصاویر کارتونی و غیررسمی استفاده شود. در خصوص جداول نیز اگر می‌خواهید آمار و ارقامی توسط جدول نشان داده شود، سعی کنید از جداول با رنگ‌آمیزی ملایم‌تر و روشن‌تر استفاده کنید تا اعداد و ارقام آن مشخص باشد.
در برخی از دانشگاه‌ها، یک فرمت خاصی را برای پاورپوینت در نظر می‌گیرند که دانشجو بایستی طبق آن پیش رود ولی در برخی از دانشگاه‌ها نیز بر عهده خود دانشجو می‌گذارند تا طبق سلیقه و مطالب پایان‌نامه‌اش، فایل ارائه را نیز بر طبق آن گردآوری کند. اما اگر بخواهیم به‌طورکلی اجزای یک پاورپوینت استاندارد را جهت ارائه ذکر کنیم می‌توانیم به قسمت‌های زیر اشاره کنیم:
معمولاً بعد از صفحه بسم‌الله، اسلاید عنوان قرار می‌گیرد به این صفحه اصطلاحاً شناسنامه تحقیق گفته می‌شود زیرا شامل مشخصاتی همچون: عنوان پایان‌نامه، اسامی استاد راهنما و استاد مشاور، نام و نام خانوادگی دانشجو، رشته تحصیلی او، نام دانشکده و تاریخ دفاع از پایان‌نامه قید می‌گردد.
می‌توان گفت اولین اسلایدی که در خصوص محتوای پایان‌نامه مشاهده می‌شود مقدمه است. سعی کنید به‌طور خلاصه و صرفاً با ذکر نکات کلیدی این اسلاید را بسازید.
در این اسلاید می‌توانید کمی خلاقیت به خرج دهید و مطالبی را به غیر از مطالب پایان‌نامه بیاورید و با بیان مزایا و محدودیت‌های پژوهش آن را گردآوری کنید.
در این اسلاید باید اهمیت و نقش تحقیق خود را به‌صورت خلاصه بیان کنید. می‌توانید با ذکر یک احساس نیاز سهم تحقیق خود را در رفع آن نیاز بیان کنید.
برای نوشتن این اسلاید می‌توانید از فصل یک پایان‌نامه کمک بگیرید و نهایتاً در یک الی دو اسلاید ارائه دهید.
برای این قسمت نیازی به ارائه مطالب زیادی نیست. می‌توانید به‌صورت خیلی خلاصه و مختصر در یک جدول گردآوری کرده و در یک اسلاید نمایش دهید.
روش تحقیق خود را به کمک جداول و نمودارها و به‌صورت کامل باید شرح دهید. در این قسمت سعی نکنید که به‌صورت مختصر و خلاصه بنویسید زیرا اغلب سؤال‌های داوران از مدل و روش تحقیق خواهد بود بنابراین سعی کنید تمامی سؤالات احتمالی را قبل از پرسش، خودتان توضیح دهید.
در این قسمت نیز می‌توانید نظرات و اعتقادات خود را در رابطه با موضوع موردنظر خود ارائه دهید و راه را برای تحقیقات بعدی هموار سازید.
چند اسلاید پیشنهادی نیز در ادامه برایتان آورده‌ایم که نوشتن آن‌ها اختیاری است و بستگی به نظر دانشجو و استاد راهنما دارد که اگر مورد تائید بود می‌توانید تهیه کنید تا فایل پاورپوینت کامل‌تر شود:
برای این‌که میزان تسلط خود را به اساتید نشان دهید می‌توانید پیشنهاد‌ها سازنده‌ای برای انجام پژوهش‌های آتی ارائه دهید.
دقت داشته باشید اگر می‌خواهید اسلاید جداگانه‌ای برای بخش منابع ارائه دهید منابعی را انتخاب کنید که در فایل پاورپوینت از آن‌ها استفاده کرده‌اید.
همان‌طور که می‌دانید 2 نمره از پایان‌نامه مختص چاپ مقاله در مجلات معتبر است که اگر توانسته‌اید این کار را انجام دهید یا حداقل از پایان‌نامه موجود، مقاله استخراج کرده‌اید می‌توانید آن را در فایل پاورپوینت قرار دهید.
تا به اینجای کار با کلیات ساخت پاورپوینت برای جلسه دفاع آشنا شدید و یک تصویر کلی در ذهنتان شکل گرفته است. در آخرین بخش از این محتوا می‌خواهیم به اشتباهاتی که اکثر دانشجویان مرتکب آن می‌شوند اشاره کنیم تا شما با خواندن آن‌ها دچار این اشتباهات نشوید. به یاد داشته باشید حتی اگر پایان‌نامه‌تان از کیفیت لازم برخوردار باشد اما نتوانید یک ارائه صحیح انجام دهید، موفق به جلب نظرات نخواهید شد.
سعی کنید در تمامی اسلایدها یک مقدار فاصله از حاشیه‌ها را داشته باشید تا احیاناً اگر در جلسه پروژکتور در جای صحیحی قرار نداشت، اسلایدهایتان را تحت تأثیر قرار ندهد.
همان‌طور که در ادامه مطلب نیز اشاره شد، فایل پاورپوینت به معنای ارائه مطالب است پس درنتیجه از پر کردن اسلایدها با نوشته‌های طولانی جدا خودداری کنید.
سعی کنید در تمامی اسلایدها شماره صفحات را نیز قرار دهید تا هم خودتان راحت‌تر ارائه دهید و هم اگر از اساتید سؤال خاصی داشتند به‌راحتی صفحه اسلاید را پیدا کنند.
تعادل را در تعداد اسلایدها رعایت کنید. به یاد داشته باشید حداکثر زمان ارائه شما 20 الی 45 دقیقه خواهد بود پس درنتیجه باید این زمان‌بندی را مدنظر داشته باشید.
مطالب ارائه‌شده در این مقاله صرفاً با هدف آموزشی و ارتقای مهارت دانشجویان در تهیه پاورپوینت جلسه دفاع پایان‌نامه نگارش شده‌اند. لازم به تأکید است که مؤسسه اشراق هیچ‌گونه خدماتی در زمینه نگارش پایان‌نامه، تهیه پاورپوینت پایان‌نامه یا انجام پروژه‌های مشابه ارائه نمی‌دهد. هدف ما صرفاً آموزش اصول صحیح و حرفه‌ای‌سازی محتوای علمی برای ارائه بهتر در جلسات دانشگاهی است.
در نهایت، برای درست کردن پاورپوینت جلسه دفاع بهتر است خلاقیت منحصر به فردی داشته باشید و فایلی بسازید که کاملا مختص خودتان باشد اما جهت ایده گرفتن می‌توانید قالب‌های زیر را که قابل ویرایش هم هستند بررسی کنید:
تعداد اسلایدها باید متناسب با زمان ارائه باشد. معمولاً برای ارائه‌ای که 25 تا 30 دقیقه زمان دارد، بین 25 تا 40 اسلاید کافی است. هر اسلاید باید حاوی نکات خلاصه و کلیدی باشد.
قالب پاورپوینت باید ساده، حرفه‌ای و مرتبط با موضوع تحقیق باشد. استفاده از رنگ‌های ملایم، فونت‌های خوانا، و گرافیک‌های مناسب توصیه می‌شود.
پیش از جلسه دفاع، تجهیزات لازم (مانند رایانه و پروژکتور) را بررسی کنید. همچنین نسخه‌ای از پاورپوینت خود را در چند قالب (PPT و PDF) و روی حافظه‌های مختلف ذخیره کنید تا از مشکلات احتمالی جلوگیری شود.
خیر، متن کامل مباحث نباید در اسلایدها باشد. اسلایدها باید به نکات کلیدی و خلاصه‌های مهم محدود شوند و توضیحات کامل به‌صورت شفاهی ارائه شوند.
قالب ساده: استفاده از طراحی ساده و خوانا. متن مختصر: از جملات کوتاه و کلیدواژه‌ها استفاده کنید. تصاویر و نمودارها: استفاده از تصاویر و نمودارها برای توضیحات بهتر.
اینستاگرام
تلگرام