روش‌شناسی یا روش تحقیق چیست؟

تعیین نوع تحقیق

اولین مرحله در روش‌شناسی، انتخاب نوع تحقیق است. این انتخاب به موضوع، سؤال تحقیق و فرضیه‌های پژوهش بستگی دارد. به طور کلی، تحقیقات به دو دسته کیفی و کمی تقسیم می‌شوند:

• تحقیقات کمی: در این نوع تحقیقات، از داده‌های عددی برای تحلیل و بررسی استفاده می‌شود.

• تحقیقات کیفی: بیشتر بر تحلیل و تفسیر عمیق تجربیات و داده‌های متنی تمرکز دارد.

پژوهشگر باید نوع تحقیق خود را به درستی انتخاب کند، زیرا نوع تحقیق تعیین‌کننده روش‌ها و ابزارهای بعدی است.

جامعه آماری و نمونه‌گیری

یکی از مسائل اساسی در روش‌شناسی، انتخاب جامعه آماری و نمونه‌گیری است. جامعه آماری به گروهی از افراد یا پدیده‌هایی اطلاق می‌شود که پژوهشگر قصد بررسی آن‌ها را دارد.

• جامعه آماری: به کل گروهی اطلاق می‌شود که پژوهشگر قصد مطالعه آن‌ها را دارد.

• نمونه آماری: وقتی جامعه آماری بسیار بزرگ باشد و امکان بررسی تمام آن وجود نداشته باشد، از نمونه آماری استفاده می‌شود. نمونه‌گیری باید به گونه‌ای باشد که نماینده‌ای واقعی از جامعه آماری باشد تا نتایج به دست آمده قابل تعمیم به کل جامعه باشند.

ابزارهای اندازه‌گیری

ابزارهای اندازه‌گیری و گردآوری اطلاعات بخش مهمی از هر پژوهش به شمار می‌آیند. ابزارهای پژوهشی می‌توانند شامل پرسش‌نامه‌ها، مصاحبه‌ها، آزمون‌ها و سایر تکنیک‌های گردآوری داده باشند. انتخاب صحیح ابزار اندازه‌گیری به پژوهشگر امکان می‌دهد تا اطلاعات دقیقی را جمع‌آوری کند.

• قابلیت اعتماد: ابزار باید دارای پایایی و دقت بالا باشد.

• اعتبار: ابزار باید از اعتبار علمی و ارتباط لازم با موضوع پژوهش برخوردار باشد.

مقیاس‌های اندازه‌گیری

مقیاس‌های اندازه‌گیری داده‌ها ابزارهایی هستند که پژوهشگر با کمک آن‌ها داده‌های خود را ارزیابی و طبقه‌بندی می‌کند. چهار نوع مقیاس اصلی وجود دارد:

• مقیاس اسمی: این مقیاس‌ها، داده‌ها را به دو یا چند دسته تقسیم می‌کنند، مانند جنسیت یا ملیت.

• مقیاس ترتیبی: این مقیاس علاوه بر دسته‌بندی داده‌ها، شدت و ضعف آن‌ها را نیز اندازه‌گیری می‌کند.

• مقیاس فاصله‌ای: این مقیاس‌ها علاوه بر دسته‌بندی و سنجش شدت، فاصله میان نمرات را نیز مشخص می‌کنند.

• مقیاس نسبی: این مقیاس دارای نقطه صفر مطلق است و بیشتر در اندازه‌گیری‌های فیزیکی به کار می‌رود، مانند وزن و طول.

روش تجزیه و تحلیل داده‌ها

آخرین بخش در روش‌شناسی، انتخاب روش‌های تجزیه و تحلیل داده‌ها است. داده‌ها پس از گردآوری و دسته‌بندی، باید مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند تا نتایج پژوهش به‌دست آید. روش‌های تحلیل داده بسته به نوع تحقیق و ابزار اندازه‌گیری می‌تواند متفاوت باشد. در این مرحله از روش‌های آماری و نرم‌افزارهای مختلف مانند SPSS، R و MATLAB نیز برای تحلیل داده‌ها استفاده می‌شود.