کد اخلاق یک گام اساسی در تضمین سلامت، حقوق و رفاه آزمودنی‌ها است. دریافت کد اخلاق به معنای رعایت استانداردهای علمی و اخلاقی در پژوهش‌ها است و این فرآیند، پژوهشگر را متعهد می‌سازد تا در تحقیقات خود حقوق شرکت‌کنندگان را مدنظر قرار دهد. در این مقاله، مراحل، مستندات لازم و نکات کلیدی برای دریافت کد اخلاق را به طور جامع بررسی خواهیم کرد.
برخی مجلات در زمان سابمیت مقاله درخواست کد اخلاق می‌کنند و پژوهشگر ملزم به تهیه و ارسال این کد است. در ادامه به علل اهمیت دریافت این کد می‌پردازیم:
کد اخلاق به پژوهشگر این امکان را می‌دهد تا از حقوق شرکت‌کنندگان محافظت کند. دریافت این کد تضمین می‌کند که پژوهش به صورت اخلاقی و بدون آسیب به آزمودنی‌ها انجام می‌شود. همچنین، باید رضایت‌نامه‌های آگاهانه تهیه شود تا شرکت‌کنندگان از موضوع، روش و پیامدهای احتمالی تحقیق مطلع باشند.
وجود کد اخلاق بر اعتبار تحقیق افزوده و نشان‌دهنده تعهد پژوهشگر به اصول علمی و اخلاقی است. این اعتبار در انتشار مقالات در ژورنال‌های معتبر، دریافت حمایت مالی، و ارتقای علمی پژوهشگر تاثیرگذار است. در بسیاری از مجامع علمی و دانشگاه‌های بین‌المللی، پژوهش‌هایی که فاقد کد اخلاق باشند، پذیرفته نمی‌شوند و امکان انتشار ندارند.
اولین گام در فرآیند دریافت کد اخلاق، تدوین یک پروپوزال دقیق و کامل است. پروپوزال باید شامل جزئیات دقیق درباره اهداف تحقیق، روش‌ها، ابزارهای تحقیقاتی و نحوه اجرای آن باشد. نکات کلیدی در تدوین پروپوزال عبارتند از:
توضیحات درباره رضایت‌نامه آگاهانه: نحوه دریافت رضایت‌نامه آگاهانه از آزمودنی‌ها باید مشخص باشد تا شرکت‌کنندگان در تحقیق به‌صورت داوطلبانه و با اطلاعات کافی شرکت کنند.
حفاظت از داده‌های شرکت‌کنندگان: پروپوزال باید توضیح دهد که چگونه از داده‌ها و اطلاعات شخصی آزمودنی‌ها محافظت می‌شود و حریم خصوصی آنها حفظ می‌شود.
روش‌های تحقیقاتی و تحلیل داده‌ها: در پروپوزال، باید روش‌های تحقیقاتی، ابزارهای اندازه‌گیری، و روش‌های تحلیل داده‌ها به صورت دقیق بیان شود تا کمیته اخلاق بتواند تصمیم‌گیری درستی انجام دهد.
پس از تدوین پروپوزال، پژوهشگران باید در سامانه‌های مرتبط با کمیته اخلاق ثبت‌نام کنند. در ایران، سامانه ملی کد اخلاق (به آدرس ethics.research.ac.ir) این امکان را فراهم کرده است. پژوهشگر می‌تواند با ثبت‌نام و ارسال اطلاعات پروپوزال خود، درخواست بررسی اخلاقی تحقیق خود را ثبت کند.
پروپوزال تحقیقاتی و سایر مستندات باید به کمیته اخلاق پژوهشی ارائه شود. این کمیته وظیفه دارد پروپوزال‌ها را از نظر رعایت اصول اخلاقی و حفظ حقوق آزمودنی‌ها بررسی کند. مستندات لازم شامل موارد زیر است:
پروپوزال تحقیقاتی: شامل تمام جزئیات لازم از قبیل اهداف، فرضیه‌ها، و روش‌های پژوهشی.
فرم رضایت‌نامه آگاهانه: که باید شامل اطلاعات کامل برای شرکت‌کنندگان در مورد تحقیق و مخاطرات احتمالی باشد.
اطلاعات حفاظت از داده‌ها و حریم خصوصی: این بخش نشان می‌دهد که چگونه از داده‌های شخصی شرکت‌کنندگان محافظت می‌شود.
کمیته اخلاق پس از دریافت مستندات، پروژه تحقیقاتی را از جنبه‌های مختلف مورد ارزیابی قرار می‌دهد. در این مرحله، امکان درخواست اصلاحات از پژوهشگر وجود دارد. اگر طرح پژوهش نیاز به تغییرات داشته باشد، پژوهشگر باید موارد لازم را به روز کند. این فرآیند ممکن است چند هفته تا چند ماه طول بکشد.
پس از تایید نهایی کمیته اخلاق، پژوهشگر کد اخلاق مخصوص تحقیق خود را دریافت می‌کند. این کد باید در تمامی مستندات پژوهشی، مقالات، و گزارش‌های مرتبط با تحقیق درج شود.
رضایت‌نامه آگاهانه یکی از بخش‌های کلیدی در دریافت کد اخلاق است. این فرم به شرکت‌کنندگان توضیح می‌دهد که تحقیق در چه موضوعی است، چه خطرات و پیامدهایی ممکن است داشته باشد، و چگونه اطلاعات آنها مورد استفاده قرار می‌گیرد. پژوهشگر باید این اطمینان را به آزمودنی‌ها بدهد که اطلاعاتشان به‌صورت محرمانه باقی خواهد ماند.
یکی از مباحث اصلی در کد اخلاق، حفاظت از داده‌های حساس است. پژوهشگر باید در پروپوزال خود روش‌های محافظت از اطلاعات شخصی شرکت‌کنندگان و اقدامات لازم برای جلوگیری از افشای آنها را توضیح دهد. حفاظت از داده‌ها شامل ایجاد رمزگذاری، استفاده از پروتکل‌های امنیتی، و محدود کردن دسترسی به اطلاعات است.
پژوهشگران موظفند اصول اخلاقی بین‌المللی را در تحقیقات خود رعایت کنند. این اصول شامل احترام به حقوق شرکت‌کنندگان، حفظ حریم خصوصی، جلوگیری از آسیب، و اطمینان از داوطلبانه بودن شرکت افراد در تحقیق است. این استانداردها توسط سازمان‌های علمی و دانشگاه‌های بین‌المللی تعیین شده و بسیاری از ژورنال‌های معتبر به‌ویژه در حوزه پزشکی و علوم اجتماعی، تنها مقالاتی را می‌پذیرند که این اصول در آنها رعایت شده باشد.
در پژوهش‌های علمی، استقلال پژوهشگر به عنوان یکی از حقوق اساسی شناخته می‌شود. پژوهشگران باید قادر باشند بدون وابستگی به منابع مالی و سیاسی، آزادانه به تحقیق و نوآوری بپردازند. این امر شامل بررسی دقیق مفاد قراردادهای مالی پژوهش، پیشگیری از هرگونه شرایطی است که آزادی آنها را در انتشار یا اجرای تحقیق محدود کند. از این‌رو، افشای منابع مالی و کنترل شفاف بر تامین بودجه از تعهدات اساسی پژوهشگران محسوب می‌شود.
پژوهش‌های انسانی باید با توجه به اصول بیواتیک، از جمله استقلال شخصی، اصل سودمندی، اصل عدم آسیب‌رسانی و عدالت انجام شوند. این اصول بر کرامت انسانی و ارزش ذاتی افراد تاکید دارند و به‌خصوص در پژوهش‌هایی که شامل افراد آسیب‌پذیر مانند کودکان، سالمندان یا بیماران هستند، اهمیت ویژه‌ای می‌یابند. در ضمن، برای دریافت رضایت‌نامه آگاهانه، پژوهشگر باید شرکت‌کنندگان را از اهداف و خطرات احتمالی پژوهش به‌طور کامل آگاه سازد. این کار باعث می‌شود که شرکت‌کنندگان با شناخت کافی و بدون فشار وارد پژوهش شوند.
پژوهش‌های حیوانی باید طبق اصول اخلاقی و مقررات ویژه‌ای که استفاده از حیوانات را محدود و تنظیم می‌کنند، اجرا شوند. طبق اصول سه‌گانه‌ی جایگزینی، کاهش و اصلاح، پژوهشگران باید تا حد ممکن از روش‌های جایگزین استفاده کنند و تعداد حیوانات مورد استفاده را کاهش دهند. همچنین، باید شرایطی فراهم آورند که از رنج و درد حیوانات جلوگیری کند.
کمیته‌های اخلاق پژوهشی وظیفه دارند تا تضمین کنند که پژوهش‌ها با رعایت اصول اخلاقی و احترام به حقوق افراد و محیط زیست انجام می‌شوند. این کمیته‌ها معمولاً از متخصصان اخلاق و بیواتیک تشکیل می‌شوند و پژوهشگران ملزم هستند مستندات خود را برای بررسی و تایید به این کمیته‌ها ارائه دهند. در موسسات معتبر مانند FORTH، تصمیمات این کمیته‌ها الزام‌آور بوده و در صورت مشاهده هرگونه تخطی، اقدامات لازم صورت می‌گیرد.
حفاظت از حریم خصوصی و اطلاعات شخصی افراد، به‌ویژه با در نظر گرفتن قوانین حفاظت از داده‌ها مانند مقررات عمومی حفاظت از داده‌های اتحادیه اروپا (GDPR)، یکی از وظایف مهم پژوهشگران است. در تمامی مراحل پژوهش، داده‌های شرکت‌کنندگان باید به‌صورت ایمن و محرمانه نگهداری شوند و تنها برای اهداف مورد تایید استفاده شوند. بهره‌گیری از ابزارهایی مانند کدگذاری و استفاده از روش‌های ناشناس‌سازی می‌تواند به حفاظت بیشتر از داده‌ها کمک کند.
پژوهش‌هایی که شامل منابع طبیعی و محیط زیست می‌شوند، باید با رعایت اصول مسئولیت محیط‌زیستی و با هدف حفاظت از تنوع زیستی و جلوگیری از تخریب محیط‌زیست انجام شوند. موسسات پژوهشی به پژوهشگرانی که از منابع زیستی استفاده می‌کنند، توصیه می‌کنند که از قوانین ملی و معاهدات بین‌المللی مربوط به حفاظت محیط زیست پیروی کنند و تنها با اخذ مجوزهای لازم فعالیت خود را آغاز کنند.
یکی از مشکلاتی که پژوهشگران ممکن است با آن روبرو شوند، طولانی بودن فرآیند دریافت کد اخلاق است. بسته به حجم کاری کمیته‌های اخلاق و نوع تحقیق، این فرآیند می‌تواند از چند هفته تا چند ماه به طول بینجامد.
تهیه مستندات لازم، مانند رضایت‌نامه آگاهانه و توضیحات دقیق درباره حفاظت از داده‌ها، برای برخی پژوهشگران ممکن است چالش‌برانگیز باشد. برای مثال، پژوهشگرانی که تجربه کافی در تدوین پروپوزال ندارند، ممکن است نیاز به مشاوره و کمک داشته باشند.
استانداردها و مقررات مربوط به کد اخلاق در کشورهای مختلف ممکن است متفاوت باشد و پژوهشگران باید آگاه باشند که در برخی کشورها یا مؤسسات، قوانین خاصی ممکن است اعمال شود که نیازمند مستندات بیشتری است.
کد اخلاق به عنوان یک ابزار مهم در بهبود کیفیت پژوهش‌های علمی و ترویج فرهنگ مسئولیت‌پذیری علمی محسوب می‌شود. دریافت کد اخلاق برای پژوهش‌های علمی، به‌ویژه آن‌هایی که شامل آزمودنی‌های انسانی یا حیوانی هستند، یک ضرورت انکارناپذیر است. این کد نه تنها از حقوق و رفاه شرکت‌کنندگان محافظت می‌کند بلکه اعتبار علمی و بین‌المللی تحقیق را نیز تضمین می‌کند. پژوهشگران با طی کردن مراحل درست، تدوین پروپوزالی دقیق، و رعایت نکات کلیدی می‌توانند این کد را دریافت کرده و تحقیق خود را به صورت قانونی و اخلاقی انجام دهند.
مؤسسه اشراق با ارائه خدمات تخصصی در زمینه سابمیت مقاله، توانسته است به یکی از موسسات معتبر و مورد اعتماد در حوزه پژوهش و چاپ مقالات علمی تبدیل شود. این مؤسسه با تکیه بر تیمی از متخصصان حرفه‌ای و آشنا به قواعد و استانداردهای علمی بین‌المللی، فرآیند پیچیده و زمان‌بر سابمیت مقاله را برای پژوهشگران آسان کرده و زمینه‌ای فراهم می‌کند تا آنها بتوانند به انتشار نتایج تحقیقات خود در ژورنال‌های معتبر داخلی و بین‌المللی بپردازند.
خدمات سابمیت مؤسسه اشراق شامل مشاوره در انتخاب مجله مناسب، ویرایش و آماده‌سازی مقاله مطابق با فرمت ژورنال، مکاتبه با داوران و سردبیران، و پیگیری فرآیند چاپ است. این خدمات باعث صرفه‌جویی در زمان و هزینه پژوهشگران می‌شود و به آنها کمک می‌کند تا بدون دغدغه‌های اداری و فنی، تمرکز بیشتری بر ارتقای کیفیت پژوهش‌های خود داشته باشند.
راه‌های ارتباطی با موسسه انتشاراتی اشراق
کارشناسان و مشاوران موسسه انتشاراتی اشراق به صورت تمام‌وقت حتی در روزهای تعطیل آماده ارائه خدمات حرفه‌ای و باکیفیت به مشتریان و کاربران خود هستند. برای دریافت مشاوره می‌توانید از طریق سایت به صورت آنلاین با مشاورین موسسه گفت‌وگو کنید و یا از طریق تماس تلفنی با شماره‌های زیر در ارتباط باشید:
eshragh_company
isi.eshragh@gmail.com
09149724933
041-33373424
لطفاً جهت ارائه‌ی هر نوع پیشنهاد سازنده و انتقاد، از طریق ایمیل زیر با مدیریت اجرایی مجموعه به همراه ارسال مستندات و قرار دادن شماره تماس در ارتباط باشید که حداکثر ظرف کمتر از 48 ساعت کاری به دستورات شما رسیدگی شود.
کد اخلاق پژوهشی، مجوزی است که نشان می‌دهد پژوهش مطابق با اصول اخلاقی و حقوقی اجرا می‌شود. این کد به‌ویژه در پژوهش‌هایی که شامل آزمودنی‌های انسانی یا حیوانی هستند، ضروری است و تضمین می‌کند که حقوق و رفاه شرکت‌کنندگان و محیط زیست حفظ می‌شود.
مراحل اصلی دریافت کد اخلاق شامل تدوین پروپوزال تحقیقاتی، ثبت‌نام در سامانه‌های مرتبط، ارائه مستندات به کمیته اخلاق، بررسی و تایید کمیته، و دریافت کد نهایی است.
رضایت‌نامه آگاهانه سندی است که به شرکت‌کنندگان در تحقیق اطلاعات کاملی درباره اهداف، روش‌ها و مخاطرات احتمالی پژوهش می‌دهد. این رضایت‌نامه باید به صورت شفاف و قابل درک نوشته شود و شرکت‌کنندگان با آگاهی کامل آن را امضا کنند.
خیر، کد اخلاق برای تمامی پژوهش‌هایی که شامل آزمودنی‌های انسانی، حیوانی و حتی محیط زیست هستند، ضروری است و باید اصول اخلاقی خاص هر نوع پژوهش رعایت شود.
مدت زمان دریافت کد اخلاق می‌تواند بسته به حجم کاری کمیته اخلاق و نوع پژوهش متفاوت باشد و ممکن است از چند هفته تا چند ماه طول بکشد.
اینستاگرام
تلگرام