در مسیر چاپ مقاله، مرحله داوری یکی از مهم‌ترین مراحل به شمار می‌آید. هیچ مقاله‌ای بدون عبور از این مرحله امکان چاپ ندارد، و تمام آثار علمی پیش از پذیرش نهایی، نیازمند اعمال اصلاحات درخواستی داوران هستند. در این مطلب، به بررسی انواع بازنگری‌های داوری، شیوه تفکیک و تحلیل نظرات و نحوه نگارش پاسخ مؤثر به داوران مجلات خارجی خواهیم پرداخت.
پژوهش و انتشار مقالات علمی، یکی از ارکان اصلی رشد و پویایی علم در جهان امروز است. هر پژوهشگر، پس از ماه‌ها تلاش برای طراحی، اجرا و نگارش یک تحقیق علمی، در نهایت با چالش مهمی به نام فرآیند داوری (Peer Review) روبه‌رو می‌شود. این مرحله، آزمونی برای سنجش کیفیت، اصالت و اعتبار علمی اثر است. تقریباً هیچ مقاله‌ای در اولین ارسال خود بدون اصلاحات و بازنگری از سوی داوران مورد پذیرش قرار نمی‌گیرد؛ بنابراین، پذیرش مقاله با اصلاح طبق کامنت داوران یک فرآیند طبیعی، اجتناب‌ناپذیر و حتی سازنده در مسیر چاپ علمی محسوب می‌شود.
داوران علمی، به عنوان ناظران بی‌طرف، وظیفه دارند محتوای مقاله را از جنبه‌های مختلف از جمله نوآوری علمی، دقت روش‌شناسی، کیفیت نگارش و انطباق با استانداردهای مجله ارزیابی کنند. پس از این بررسی‌ها، بازخوردهایی تحت عنوان کامنت داوران (Reviewer Comments) به نویسنده ارسال می‌شود. نحوه برخورد نویسنده با این نظرات و میزان دقت در پاسخ‌گویی، نقش تعیین‌کننده‌ای در سرنوشت نهایی مقاله دارد.
از سوی دیگر، بسیاری از پژوهشگران ایرانی برای افزایش اعتبار علمی و ارتقای رزومه خود، مقالات خود را به مجلات بین‌المللی و خارجی ارسال می‌کنند. در این حالت، چالش جدیدی به وجود می‌آید: کامنت داوران به زبان انگلیسی ارسال می‌شود. درک دقیق این نظرات و نگارش پاسخ علمی به زبان انگلیسی، برای پژوهشگرانی که تسلط کافی بر این زبان ندارند، می‌تواند بسیار دشوار و زمان‌بر باشد. هرگونه سوءتفاهم در ترجمه یا پاسخ اشتباه به یک کامنت علمی، ممکن است منجر به رد مقاله شود یا روند داوری را طولانی کند.
در نتیجه، پذیرش مقاله در ژورنال‌های معتبر تنها وابسته به کیفیت علمی پژوهش نیست، بلکه توانایی نویسنده در مدیریت فرآیند اصلاحات داوری و تعامل مؤثر با داوران نیز عامل کلیدی موفقیت محسوب می‌شود. اصلاح دقیق طبق نظرات داوران، نشانه‌ای از بلوغ علمی و حرفه‌ای پژوهشگر است و می‌تواند کیفیت نهایی مقاله را به شکل چشمگیری ارتقا دهد. در این مطلب، به‌صورت گام‌به‌گام به بررسی انواع بازنگری‌ها، نحوه تحلیل کامنت‌ها، نگارش پاسخ مؤثر، اشتباهات رایج و نیز نقش مؤسسه اشراق در حمایت از پژوهشگران در این مسیر خواهیم پرداخت.
داوران پس از بررسی مقاله از نظر علمی، ساختاری و نگارشی، معمولاً یکی از سه نوع تصمیم زیر را صادر می‌کنند:
اصلاحات جزئی معمولاً شامل تغییراتی کوچک و ساده هستند که نیازی به بازنگری محتوایی گسترده ندارند. این نوع بازنگری، تمرکز خود را بر بهبود نگارش، اصلاح اشتباهات املایی، تنظیم قالب‌ها و شفاف‌سازی بخش‌هایی از متن معطوف می‌کند.
نکته مهم: مقالاتی که با نظر «اصلاح جزئی» روبه‌رو می‌شوند، شانس بسیار بالایی برای پذیرش نهایی دارند؛ معمولاً حدود 90 درصد این مقالات در دور دوم داوری پذیرفته می‌شوند.
اصلاح ساختار جملات مبهم یا طولانی.
بازبینی در نحوه ارجاع‌دهی و استناد منابع.
تنظیم مجدد قالب جداول و نمودارها.
افزودن توضیح مختصر برای روش تحقیق.
به‌روزرسانی بخش «تشکر و قدردانی».
در مواردی که داوران متوجه اشکالات اساسی در ساختار علمی یا محتوایی مقاله می‌شوند، درخواست «اصلاحات عمده» صادر می‌شود. این اصلاحات نیازمند بازنویسی یا بازنگری اساسی در بخش‌هایی مانند فرضیه‌ها، روش تحقیق، یا نتایج است.
اجرای مجدد تحلیل آماری یا افزودن آزمون جدید.
بازنویسی کامل بخش «بحث و نتیجه‌گیری».
افزودن متغیرهای جدید در مدل تحقیق.
توضیح دقیق‌تر در مورد روش‌شناسی و ابزار گردآوری داده‌ها.
مقایسه نتایج با پژوهش‌های پیشین.
هرچند این مرحله زمان‌بر است، اما در بسیاری از موارد، مقالاتی که اصلاحات عمده را با دقت انجام می‌دهند، در نهایت پذیرفته می‌شوند.
گاهی داوران تصمیم به رد مقاله می‌گیرند. این تصمیم معمولاً ناشی از ضعف بنیادی در طرح پژوهش، تحلیل داده‌ها یا تناسب نداشتن مقاله با اهداف مجله است.
اما رد مقاله پایان راه نیست. اگر نویسنده به‌صورت حرفه‌ای نظرات داوران را بررسی کرده و اصلاحات لازم را انجام دهد، می‌تواند مقاله را به مجله‌ای دیگر ارسال کند. بسیاری از پژوهش‌های موفق، پس از چندین بار بازنگری و ارسال مجدد، به چاپ رسیده‌اند.
نظرات داوران را می‌توان در سه دسته کلی طبقه‌بندی کرد:
این نوع نظرات بیشترین تأثیر را بر پذیرش یا رد مقاله دارند. داوران معمولاً درباره طراحی پژوهش، روش آماری، یا استدلال‌های نظری مقاله نظر می‌دهند.
مثال‌هایی از این نظرات:
«روش نمونه‌گیری نیاز به توضیح بیشتری دارد.»
«فرضیه دوم از پشتیبانی آماری کافی برخوردار نیست.»
«منابع مورد استفاده قدیمی هستند.»
نحوه پاسخ‌گویی مناسب:
ابتدا نظر داور را به‌طور کامل درک کنید.
اگر درست است، اصلاحات لازم را انجام داده و در پاسخ ذکر کنید.
اگر مخالفید، با استناد علمی و محترمانه دلیل خود را توضیح دهید.
این نظرات مربوط به کیفیت زبان، وضوح بیان و انسجام ساختار جملات است.
نمونه‌ها:
استفاده از اصطلاحات غیرعلمی یا عامیانه.
جملات طولانی و سنگین.
ابهام در بیان یافته‌ها.
اصلاح این بخش ساده‌تر است، اما تأثیر زیادی بر خوانایی مقاله دارد.
گاهی ایرادات تنها به ظاهر و قالب مقاله مربوط است.
مانند:
ناهماهنگی در سبک ارجاع‌دهی.
ترتیب اشتباه بخش‌ها.
کیفیت پایین تصاویر و نمودارها.
اصلاح این موارد معمولاً ساده است، ولی بی‌توجهی به آن‌ها می‌تواند تأثیر منفی بر داور بگذارد.
پاسخ‌دهی صحیح به کامنت داوران، مهارتی ضروری برای هر پژوهشگر است. رعایت نکات زیر، احتمال پذیرش مقاله را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد:
پیش از پاسخ‌دهی، باید هر کامنت داور را با دقت بخوانید و از مفهوم دقیق آن اطمینان حاصل کنید. در صورت ابهام، می‌توانید از همکاران مسلط به زبان علمی یا متخصصان سابمیت مقاله کمک بگیرید.
پاسخ‌ها باید کاملاً علمی و محترمانه باشند. حتی در موارد اختلاف نظر، از بیان‌های تند یا احساسی پرهیز کنید.
مثلاً:
«با تشکر از داور محترم، نظر ایشان را به دقت بررسی کردیم و بر اساس منابع جدید، توضیحات لازم در بخش نتایج افزوده شد.»
تشکر از داوران و سردبیر.
شماره‌گذاری دقیق هر نظر و پاسخ مربوطه.
توضیح مستند برای هر تغییر.
ذکر محل دقیق اصلاح (صفحه، پاراگراف، خط).
پایان مؤدبانه.
نمونه انگلیسی:
Reviewer #2, Comment 3:
The discussion section is too general.
Response:
We have revised the discussion (pages 12–13) by adding a deeper comparison with previous studies and clarifying the theoretical implications.گاهی برخی اصلاحات نیاز به دانش تخصصی در آمار، روش‌شناسی یا زبان دارد. در این موارد، همکاری با متخصصان و ویراستاران علمی به بهبود کیفیت پاسخ‌ها کمک شایانی می‌کند.
زمانی که مقاله‌ای به مجلات بین‌المللی ارسال می‌شود، کامنت داوران به زبان انگلیسی ارسال خواهد شد. این موضوع برای بسیاری از پژوهشگران که درک تخصصی از زبان انگلیسی ندارند، چالشی بزرگ محسوب می‌شود. در چنین شرایطی، استفاده از خدمات تخصصی مؤسسات پژوهشی مانند مؤسسه اشراق می‌تواند مسیر سابمیت و اصلاح مقاله را تسهیل کند.
ترجمه دقیق و تخصصی نظرات داوران از انگلیسی به فارسی.
ارائه توضیحات کامل از درخواست‌های داوران به زبان ساده و قابل فهم برای نویسنده.
دریافت نسخه فارسی اصلاح‌شده از پژوهشگر.
ترجمه مجدد تغییرات اعمال‌شده به زبان انگلیسی.
ارسال نسخه نهایی و ویرایش‌شده مقاله به مجله.
پیگیری روند داوری و چاپ تا مرحله نهایی پذیرش.
به این ترتیب، پژوهشگر می‌تواند با تمرکز بر محتوای علمی کار خود، بدون دغدغه زبانی یا ارتباط مستقیم با مجله، از طریق اشراق فرآیند چاپ را با اطمینان بیشتری دنبال کند.
پس از ارسال مقاله به مجله و دریافت کامنت داوران (Reviewer Comments)، معمولاً سردبیر (Editor) همراه با نامه داوری، مهلت مشخصی برای ارسال نسخه اصلاح‌شده تعیین می‌کند. به این مهلت، اصطلاحاً ددلاین بازنگری (Revision Deadline) یا Deadline for Revision Submission گفته می‌شود.
این مهلت نشان‌دهنده زمان نهایی است که نویسنده باید تا پیش از آن، نسخه اصلاح‌شده مقاله و نامه پاسخ به داوران (Response Letter) را برای مجله ارسال کند.
ددلاین بسته به نوع بازنگری و سیاست مجله متفاوت است. در بیشتر موارد، زمان‌بندی به شکل زیر است:
نوع بازنگری | مدت‌زمان معمول برای ارسال اصلاحات |
|---|---|
اصلاحات جزئی (Minor Revision) | 1 تا 2 هفته |
اصلاحات عمده (Major Revision) | 4 تا 8 هفته |
بازنگری‌های بسیار گسترده یا چندمرحله‌ای | طبق توافق با سردبیر |
نکته: اگر در ایمیل مجله تاریخی ذکر شده باشد، آن تاریخ قطعی و غیرقابل تمدید تلقی می‌شود، مگر اینکه درخواست رسمی برای تمدید ارسال گردد.
اگر پژوهشگر به هر دلیل (مثل حجم زیاد اصلاحات، نیاز به انجام آزمایش‌های جدید، یا ترجمه تخصصی) نتواند تا پیش از ددلاین مقاله را آماده کند، باید:
پیش از پایان مهلت، ایمیلی محترمانه به سردبیر ارسال کند.
در آن، ضمن تشکر از داوران، علت تأخیر و مدت زمان اضافه مورد نیاز را توضیح دهد.
معمولاً درخواست تمدید 2 تا 3 هفته‌ای پذیرفته می‌شود.
نمونه متن ایمیل به انگلیسی:
Subject: Request for Extension of Revision Deadline
Dear Editor,
Thank you very much for the reviewers’ valuable comments on our manuscript. We are currently working on addressing them carefully. Due to the extensive nature of the revisions, we kindly request an additional two weeks to complete the updated version.
We appreciate your understanding and consideration.
Best regards,
[Your Name]
برای جلوگیری از تأخیر یا رد مقاله، باید از اشتباهات زیر پرهیز کرد:
نادیده گرفتن نظرات: حتی جزئی‌ترین بازخوردها باید پاسخ داده شوند.
پاسخ‌های کلی و مبهم: عباراتی مانند «اصلاح شد» کافی نیست. باید محل دقیق تغییر مشخص شود.
عدم هماهنگی بین پاسخ و متن مقاله: تغییرات ادعایی باید در نسخه اصلی اعمال شده باشند.
لحن غیرمحترمانه یا احساسی: رفتار حرفه‌ای در مکاتبات علمی اهمیت بالایی دارد.
بررسی دقیق تمام ارجاعات و منابع.
اطمینان از هم‌خوانی عنوان، چکیده و نتایج.
ارسال مجدد در مهلت تعیین‌شده.
در صورت استفاده از خدمات سابمیت، پیگیری دقیق از طریق مؤسسه مربوطه.
اصلاحات داوری را باید فرصتی برای رشد علمی دانست، نه مانعی در مسیر چاپ.
پاسخ‌گویی مؤدبانه، علمی و مستند به داوران، همراه با پشتیبانی متخصصان و مؤسساتی مانند اشراق، می‌تواند مسیر پذیرش مقاله را هموار کند.
در نهایت، هر پژوهشگری که فرآیند داوری را به‌درستی مدیریت کند، نه‌تنها مقاله‌ای با کیفیت‌تر خواهد داشت، بلکه اعتبار بیشتری در جامعه علمی کسب می‌کند.
فرآیند اصلاح مقاله طبق کامنت داوران، هرچند یکی از حساس‌ترین مراحل چاپ علمی است، اما با همراهی یک تیم متخصص، می‌تواند به فرصتی برای ارتقای کیفیت پژوهش تبدیل شود. اگر مقاله خود را به مجلات خارجی ارسال کرده‌اید و با کامنت‌های انگلیسی داوران مواجه شده‌اید، نگران نباشید؛ مؤسسه اشراق در تمام مراحل کنار شماست.
کارشناسان اشراق با سال‌ها تجربه در زمینه سابمیت، ترجمه، و پاسخ‌دهی به داوران، کامنت‌های دریافتی شما را به‌صورت دقیق ترجمه کرده و راهنمایی‌تان می‌کنند تا اصلاحات لازم را در نسخه فارسی مقاله انجام دهید. سپس، همان بخش‌های ویرایش‌شده را به‌صورت حرفه‌ای به انگلیسی بازگردانی کرده و نسخه نهایی را برای مجله ارسال می‌کنند. از لحظه دریافت کامنت‌ها تا زمان پذیرش نهایی مقاله، تیم اشراق پیگیر و همراه شماست.
اگر می‌خواهید مسیر چاپ مقاله‌تان در ژورنال‌های معتبر بین‌المللی سریع‌تر، مطمئن‌تر و بدون استرس طی شود، کافی است همین امروز سفارشتان را ثبت کنید:
راه‌های ارتباطی با موسسه انتشاراتی اشراق
کارشناسان و مشاوران موسسه انتشاراتی اشراق به صورت تمام‌وقت حتی در روزهای تعطیل آماده ارائه خدمات حرفه‌ای و باکیفیت به مشتریان و کاربران خود هستند. برای دریافت مشاوره می‌توانید از طریق سایت به صورت آنلاین با مشاورین موسسه گفت‌وگو کنید و یا از طریق تماس تلفنی با شماره‌های زیر در ارتباط باشید:
eshragh_company
isi.eshragh@gmail.com
09149724933
041-33373424
خیر، در موارد اختلاف علمی می‌توان با استدلال منطقی مخالفت کرد.
پاسخ باید به زبان انگلیسی علمی و حرفه‌ای باشد.
معمولاً دو تا سه بار بازنگری تا پذیرش نهایی انجام می‌شود.
اگر به‌درستی و مطابق نظر داوران انجام شود، احتمال پذیرش بسیار بالا خواهد بود.
بله، زیرا پاسخ‌ها به‌صورت دقیق و حرفه‌ای تنظیم می‌شوند و ارتباط با مجله بدون خطای زبانی انجام می‌گیرد.
اینستاگرام
تلگرام