یکی از چالش‌های مهم در مسیر چاپ مقاله، آشنایی با اصطلاحات مقاله‌نویسی است. این اصطلاحات نه‌تنها در مکاتبات رسمی با سردبیران و داوران مورد استفاده قرار می‌گیرند، بلکه درک درست آنها می‌تواند از اشتباهات پرهزینه جلوگیری کند و مسیر انتشار را هموارتر نماید. در این مطلب به بررسی پرکاربردترین این اصطلاحات خواهیم پرداخت.
در دنیای علمی امروز، مقاله‌نویسی به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین ابزارهای انتقال دانش و نتایج پژوهشی، نقشی اساسی در توسعه علمی و ارتقای جایگاه پژوهشگران دارد. انتشار مقاله در ژورنالهای معتبر داخلی و خارجی، نه تنها فرصتی برای معرفی دستاوردهای علمی فراهم می‌کند، بلکه یکی از مهم‌ترین معیارهای ارزیابی در پذیرش دانشگاهی، ارتقاء شغلی و اخذ پروژه‌های تحقیقاتی محسوب می‌شود.
اما ورود به دنیای مقاله‌نویسی، صرفاً به مهارت نگارش ختم نمی‌شود؛ بلکه آشنایی با اصطلاحات تخصصی این حوزه، پیش‌نیاز اصلی برای موفقیت در مسیر ارسال و چاپ مقاله است. از لحظه نگارش پیش‌نویس (Manuscript) تا دریافت پذیرش (Accept) و چاپ نهایی، واژگان و عباراتی تخصصی در ایمیل‌ها، پنل‌های ژورنال و دستورالعمل‌ها دیده می‌شوند که درک صحیح آنها برای هر پژوهشگری ضروری است.
اصطلاحاتی مانند Submit، Under Review، Revise، Proof و Reject تنها چند نمونه از واژگانی هستند که در فرآیند انتشار مقاله با آنها مواجه می‌شویم. عدم آشنایی با مفاهیم دقیق این واژگان، گاهی موجب سردرگمی، تأخیر در پاسخ‌دهی به ژورنال یا حتی رد شدن مقاله می‌شود.
در این مطلب، به‌طور کامل و نظام‌مند، به معرفی و شرح پرکاربردترین اصطلاحات مقاله‌نویسی می‌پردازیم. هدف آن است که پژوهشگران، دانشجویان تحصیلات تکمیلی، و نویسندگان علمی، با تسلط بر این مفاهیم، مسیر انتشار مقاله خود را با آگاهی، دقت و اعتماد به‌نفس بیشتری طی کنند.
اگر قصد دارید مقاله خود را در ژورنالی معتبر منتشر کنید، یا به‌دنبال درک عمیق‌تری از زبان مقاله‌نویسی بین‌المللی هستید، این مطلب راهنمای جامع و کاربردی شما خواهد بود.
Journal به مجلات علمی معتبری گفته می‌شود که در زمینه خاصی از علوم فعالیت می‌کنند. این ژورنال‌ها ممکن است:
سالانه یا دوسالانه (Annual)
فصلنامه (Quarterly)
ماهنامه (Monthly)
یا حتی هفتگی (Weekly)
منتشر شوند. اعتبار هر ژورنال بر اساس معیارهایی چون ضریب تأثیر (Impact Factor)، رتبه‌بندی Scopus و ISI و همچنین رعایت اصول داوری علمی مشخص می‌شود.
ژورنالهای با داوری سخت‌گیرانه‌تر، معمولاً سطح علمی بالاتری دارند و پذیرش در آنها دستاوردی بزرگ محسوب می‌شود.
Submit در دنیای مقاله‌نویسی، یعنی ارسال مقاله برای بررسی اولیه توسط ژورنال. این کار معمولاً از دو طریق انجام می‌شود:
ارسال از طریق پنل اختصاصی وبسایت ژورنال
ارسال مستقیم از طریق ایمیل (در برخی ژورنالهای کوچک‌تر)
نکات مهم قبل از Submit:
بررسی فرمت مقاله و تطبیق آن با فرمت مورد نظر ژورنال
رعایت اخلاق پژوهشی و جلوگیری از سرقت علمی (Plagiarism)
ارسال نامه پوششی (Cover Letter)
ارسال مقاله لزوماً به معنای پذیرش آن نیست؛ بلکه تنها آغاز فرآیند بررسی و داوری علمی است.
تا زمانی که مقاله شما چاپ نشده باشد، به آن Manuscript یا نسخه خطی گفته می‌شود. این پیش‌نویس می‌تواند بارها بازبینی شود و مراحل مختلفی را طی کند تا به شکل نهایی چاپ شود. تفاوت کلیدی میان Manuscript و Article در این است که دومی نسخه چاپ شده و تأیید شده مقاله است.
پس از Submit مقاله، ژورنال یک شماره اختصاصی به مقاله شما اختصاص می‌دهد که به آن Manuscript Number یا Manuscript ID گفته می‌شود. این شناسه در مکاتبات بعدی با ادیتور و سیستم رهگیری وضعیت مقاله، اهمیت زیادی دارد.
Editor یا سردبیر، فردی است که مسئول بررسی اولیه مقاله، انتخاب داوران و تصمیم‌گیری نهایی درباره پذیرش یا رد مقاله است. وی ممکن است:
مقاله را بدون ارسال به داور Reject کند.
آن را برای داوری علمی به متخصصان ارسال نماید.
در صورت نیاز، اصلاحاتی پیشنهاد دهد.
در هر مرحله، ارتباط نویسنده با Editor اهمیت بالایی دارد.
اصطلاح With Editor نشان می‌دهد که مقاله در حال حاضر در اختیار ادیتور است و وی مشغول بررسی اولیه مقاله یا انتخاب داوران مناسب برای آن است. این مرحله گاهی ممکن است چند هفته به طول انجامد، بسته به ژورنال و موضوع مقاله.
زمانی که مقاله به مرحله Under Review می‌رسد، یعنی برای داوران ارسال شده و در حال بررسی دقیق از لحاظ علمی، نگارشی و ساختاری است. این داوران معمولاً از میان پژوهشگران متخصص در همان حوزه انتخاب می‌شوند و نظرات آنها مبنای تصمیم‌گیری ژورنال خواهد بود.
برخی ژورنال‌ها از اصطلاح Refereeing به جای Reviewing استفاده می‌کنند که معنای مشابهی دارد: بررسی، تحلیل و داوری دقیق مقاله توسط یک یا چند متخصص. این فرآیند ممکن است به صورت دو سو ناشناس (Double-blind) باشد تا از هرگونه تعصب جلوگیری شود.
اگر مقاله نیاز به بازنگری داشته باشد، اصطلاح Revise استفاده می‌شود. این بازنگری می‌تواند:
Minor Revise: اصلاحات جزئی مانند نگارشی یا منابع
Major Revise: اصلاحات اساسی در روش تحقیق یا یافته‌ها
در هر دو حالت، نویسنده موظف است اصلاحات خواسته شده را اعمال کرده و با مستندات، پاسخ دهد.
اگر داوران تصمیم بگیرند مقاله باید از پایه بازنویسی شود، آن‌گاه اصطلاح Resubmit به کار می‌رود. این مرحله اغلب نشانه‌ای از اصلاحات گسترده است. در چنین شرایطی، برخی نویسندگان تصمیم می‌گیرند مقاله را به ژورنال دیگری ارسال کنند.
آرزوی هر پژوهشگر! زمانی که مقاله شما به طور رسمی توسط ژورنال پذیرفته می‌شود، اصطلاح Accept نمایش داده می‌شود. معمولاً پس از آن باید نسخه نهایی را آماده کرده و مدارک لازم برای چاپ را ارسال نمایید.
در مرحله Proof، نسخه نهایی مقاله برای بررسی به نویسنده ارسال می‌شود تا هر گونه اشتباه احتمالی اصلاح شده و تأیید نهایی قبل از چاپ دریافت شود. این مرحله از اهمیت بالایی برخوردار است.
هیچ نویسنده‌ای دوست ندارد این واژه را ببیند: Reject. اما باید پذیرفت که رد شدن مقاله بخشی طبیعی از فرآیند علمی است. رد شدن مقاله به معنای بی‌ارزشی آن نیست. بلکه ممکن است به دلایل زیر رخ دهد:
عدم تطابق با اهداف ژورنال
ضعف در روش تحقیق
عدم نوآوری کافی
در بسیاری موارد، همین مقاله ممکن است پس از بازنویسی، در ژورنالی دیگر پذیرفته شود.
در ظاهر، تفاوت کمی میان این دو واژه دیده می‌شود، اما از دیدگاه حرفه‌ای:
ویژگی | Research Article | Research Paper |
|---|---|---|
نویسنده | پژوهشگر، متخصص | دانشجویان دانشگاهی |
محتوا | کشفیات جدید، روش‌های نوین | مرور ادبیات، تحلیل موضوعات |
چاپ | در ژورنالهای معتبر | الزاماً چاپ نمی‌شود |
هدف | توسعه مرزهای دانش | تمرین و یادگیری روش تحقیق |
در کنار واژگان رایج و مراحلی که در مسیر ارسال و داوری مقاله با آنها مواجه می‌شویم، برخی اصطلاحات تخصصی دیگر نیز وجود دارند که درک دقیق آنها برای هر نویسنده علمی و پژوهشگر ضروری است. این اصطلاحات در ارزیابی اعتبار مقاله، انتخاب ژورنال مناسب، رعایت اخلاق پژوهشی و نیز افزایش میزان دیده‌شدن مقاله در فضای علمی بین‌المللی، نقش اساسی ایفا می‌کنند.
در ادامه، به تشریح مهم‌ترین این واژگان می‌پردازیم:
DOI یک رشته منحصربه‌فرد و دائمی است که به هر مقاله علمی منتشرشده در فضای دیجیتال اختصاص داده می‌شود. این شناسه مانند یک کد شناسایی دائمی عمل می‌کند که حتی اگر محل نگهداری مقاله (مثلاً آدرس وبسایت ژورنال) تغییر کند، از طریق DOI همیشه قابل دسترسی خواهد بود.
مثال:
DOI: 10.1016/j.jclepro.2023.137905مزایا:
دسترسی سریع و دقیق به مقاله در هر زمان
افزایش اعتبار و قابلیت استناد مقاله
استانداردسازی در ارجاع‌دهی (Citation)
امروزه، بیشتر ژورنالهای معتبر بین‌المللی به‌طور خودکار پس از چاپ مقاله، یک DOI برای آن صادر می‌کنند.
Citation به معنای استناد به یک مقاله در مقاله‌ای دیگر است. وقتی پژوهشگری در نوشته خود به نتایج یا محتوای یک مقاله اشاره می‌کند، آن را به‌عنوان منبع ذکر می‌کند و این عمل، یک Citation به‌حساب می‌آید.
Citation نقش کلیدی در اندازه‌گیری تأثیرگذاری علمی یک مقاله دارد. هرچه تعداد ارجاع‌ها به مقاله‌ای بیشتر باشد، نشان‌دهنده اهمیت و تأثیر آن مقاله در جامعه علمی است.
انواع استناد:
مستقیم (محتوای اصلی مقاله ذکر می‌شود)
غیرمستقیم (به مفاهیم یا ایده‌ها اشاره می‌شود)
Citationها همچنین در رتبه‌بندی نویسنده، دانشگاه یا ژورنال تأثیرگذار هستند و مبنای ابزارهایی مثل Google Scholar و Scopus قرار می‌گیرند.
Plagiarism یا سرقت علمی یکی از جدی‌ترین تخلفات در حوزه پژوهش است. این اصطلاح به حالتی اطلاق می‌شود که نویسنده‌ای بخشی از کار یا ایده‌ی دیگران را بدون ذکر منبع و به‌نام خود ارائه دهد. این رفتار، مغایر با اصول اخلاق پژوهشی بوده و در صورت شناسایی، عواقب جدی مانند ریجکت مقاله، محرومیت از ارسال مجدد، و حتی پیگرد دانشگاهی را در پی دارد.
اشکال رایج سرقت علمی:
کپی‌برداری مستقیم بدون منبع
بازنویسی جزئی مطالب دیگران بدون ارجاع
ارسال همزمان یک مقاله به چند ژورنال
استفاده از داده‌های بدون اجازه
برای جلوگیری از Plagiarism، استفاده از ابزارهای بررسی مشابهت (مانند iThenticate یا Turnitin) و ذکر کامل منابع در پایان مقاله بسیار حیاتی است.
Impact Factor (IF) یکی از مهم‌ترین شاخص‌ها برای ارزیابی اعتبار و کیفیت ژورنال‌هاست. این عدد توسط مؤسسه Clarivate Analytics و از طریق پایگاه داده Journal Citation Reports (JCR) منتشر می‌شود.
Impact Factor بیانگر میانگین تعداد دفعاتی است که مقالات منتشرشده در یک ژورنال خاص، طی دو سال گذشته توسط دیگر مقالات استناد شده‌اند.
فرمول محاسبه:
IF = تعداد استنادها به مقالات دو سال گذشته / تعداد مقالات منتشرشده در همان دو سالمثال: اگر ژورنالی در سال 2023 دارای IF = 5.2 باشد، به این معناست که به‌طور متوسط هر مقاله منتشرشده در آن ژورنال طی سال‌های 2021 و 2022، 5.2 بار مورد استناد قرار گرفته است.
نکته مهم:
ژورنال‌هایی با Impact Factor بالا معمولاً دارای فرآیند داوری دقیق‌تری هستند و انتشار مقاله در آنها نیازمند پژوهشی نوآورانه، معتبر و با کیفیت بالا است.
شناخت دقیق اصطلاحات مقاله‌نویسی، نه‌تنها در نگارش و ارسال مقاله مؤثر است، بلکه به پژوهشگر کمک می‌کند تا با اعتماد به نفس، فرآیند ارسال، داوری و پذیرش مقاله را طی کرده و از سردرگمی در برابر واژگان تخصصی رهایی یابد.
توصیه پایانی: پیش از ارسال مقاله، حتماً تجربه افراد موفق را بخوانید، مقاله‌های چاپ‌شده را تحلیل کنید و با ادبیات مقاله‌نویسی بین‌المللی آشنا شوید.
در مسیر پر پیچ‌وخم نگارش، ارسال و چاپ مقاله علمی، بهره‌گیری از خدمات تخصصی مؤسسات معتبر، می‌تواند بسیار راهگشا باشد. مؤسسه اشراق با سال‌ها تجربه در زمینه مقاله‌نویسی، ترجمه تخصصی، سابمیت مقاله و پیگیری مراحل داوری و چاپ، بستری مطمئن برای پژوهشگران فراهم کرده است تا بدون دغدغه‌های فنی و اجرایی، تمرکز خود را بر محتوای علمی بگذارند.
در اشراق، خدمات Submit مقاله در ژورنالهای معتبر بین‌المللی، با رعایت کامل فرمت و استانداردهای نشریه هدف انجام می‌شود. پس از ارسال، کارشناسان مؤسسه، روند پیگیری وضعیت مقاله را تا مرحله نهایی (Reject یا Accept) به صورت حرفه‌ای و مستمر دنبال می‌کنند.
مزایای استفاده از خدمات اشراق عبارتند از:
تضمین ارسال صحیح مقاله مطابق با فرمت ژورنال
ارتباط مؤثر با ادیتور ژورنال برای دریافت نظرات و اعمال اصلاحات لازم
راهنمایی در انتخاب ژورنال مناسب بر اساس موضوع مقاله و ضریب تأثیر
پیگیری وضعیت مقاله در تمام مراحل: With Editor، Under Review، Revise، Resubmit و Accept
پشتیبانی در آماده‌سازی فایل Proof و مکاتبات نهایی برای چاپ
اگر در روند سابمیت مقاله با مشکل مواجه هستید یا زمان کافی برای پیگیری مراحل ندارید، خدمات تخصصی مؤسسه اشراق می‌تواند انتخابی مطمئن برای تسریع در مسیر انتشار علمی شما باشد.
راه‌های ارتباطی با موسسه انتشاراتی اشراق
کارشناسان و مشاوران موسسه انتشاراتی اشراق به صورت تمام‌وقت حتی در روزهای تعطیل آماده ارائه خدمات حرفه‌ای و باکیفیت به مشتریان و کاربران خود هستند. برای دریافت مشاوره می‌توانید از طریق سایت به صورت آنلاین با مشاورین موسسه گفت‌وگو کنید و یا از طریق تماس تلفنی با شماره‌های زیر در ارتباط باشید:
eshragh_company
isi.eshragh@gmail.com
09149724933
041-33373424
رد شدن مقاله پایان راه نیست. ابتدا باید دلایل ریجکت را به‌دقت بررسی کنید. گاهی اوقات با اصلاحات مناسب می‌توانید مقاله را به مجله دیگری ارسال کنید. حتی در برخی موارد، همان مجله امکان ریسابمیت پس از اصلاحات را فراهم می‌کند.
بسته به مجله، موضوع مقاله، نوع داوری و تعداد داوران، این زمان متفاوت است. به‌طور متوسط بین 1 تا 6 ماه متداول است، اما در برخی مجلات این روند کوتاه‌تر یا طولانی‌تر می‌شود.
خیر. استفاده از ایمیل یا سیستم مکانیزه سابمیت صرفاً به سیاست‌های مجله بستگی دارد. بسیاری از مجلات معتبر هنوز هم از ایمیل برای دریافت مقاله استفاده می‌کنند. آنچه مهم است، اعتبار علمی مجله و تطابق مقاله با آن است.
تا زمانی که مقاله شما با اصول علمی و اخلاق نشر همخوانی داشته باشد، محدودیتی برای ارسال مجدد آن به مجلات دیگر وجود ندارد.
اگر مقاله شما پذیرش قطعی (Accept) دریافت کرده باشد و نامه پذیرش رسمی در دست داشته باشید، می‌توانید از آن برای مصاحبه‌های علمی، دفاع پایان‌نامه، ارتقاء مرتبه دانشگاهی و موارد مشابه استفاده کنید.
اینستاگرام
تلگرام