استخراج مقاله از رساله یا پایاننامه، بهویژه در مقطع دکتری، نهتنها گامی ضروری برای آمادگی جهت پیشدفاع و دفاع نهایی است، بلکه نقش مهمی در افزایش اعتبار علمی دانشجو دارد. در این مطلب با تمرکز بر فرآیند استخراج مقاله از رساله دکتری، به بررسی اصول، مراحل، راهکارها و چالشهای مرتبط خواهیم پرداخت.
رساله دکتری نمادی از پژوهش عمیق، سیستماتیک و تخصصی در یک حوزه علمی خاص است. اما صرف نگارش یک رساله بلندمرتبه، برای تثبیت جایگاه علمی کافی نیست. در بسیاری از دانشگاهها، ارائه حداقل یک مقاله مستخرج از رساله پیش از مرحله دفاع نهایی، الزامی است. ازاینرو، استخراج مقاله از رساله برای پیشدفاع دکتری به عنوان یک الزام دانشگاهی و در عین حال ابزاری برای نمایش توانمندی علمی دانشجو مطرح میشود.
مقاله مستخرج از رساله باید واجد ویژگیهای خاصی باشد: ساختارمند، منسجم، مختصر اما غنی، و دارای نوآوری علمی. در این راستا، چالشهایی مانند حجم بالای رساله، تطبیق مطالب با ساختار مقاله، انتخاب بخشهای مناسب برای تمرکز، و رعایت استانداردهای علمی و اخلاقی در انتشار وجود دارد.
مقاله علمی رایجترین و معتبرترین قالب برای انتشار دانش نوین است. برخلاف رساله که گسترده و مفصل است، مقاله نیازمند تمرکز، ایجاز، و شفافیت در بیان یافتههاست. در بسیاری از برنامههای دکتری، حداقل یک مقاله مستخرج از رساله باید پیش از پیشدفاع ارائه شود تا کمیته داوران امکان ارزیابی کیفیت علمی پژوهش را داشته باشند.
تسهیل فرآیند پیشدفاع و دفاع نهایی
ارائه مقاله مستخرج، نشاندهنده آمادگی دانشجو برای ارائه علمی یافتههاست.
افزایش رزومه علمی و پژوهشی
مقاله مستخرج میتواند نخستین گام دانشجو در مسیر انتشار علمی باشد.
جلب توجه داوران و اساتید
وجود مقاله مستخرج به معنای جدی بودن پژوهش و خروجی علمی آن است.
آشنایی با فرآیند داوری و انتشار
دانشجو در این فرآیند تجربه ارزشمندی در تعامل با مجلات، ویراستاران و داوران کسب میکند.
مراحل استخراج مقاله از رساله دکتری یک فرآیند ساختارمند و چندمرحلهای است که باید با دقت و آگاهی علمی انجام شود. در ادامه، مراحل این فرآیند بهصورت گامبهگام ارائه میشود:
بر اساس محتوای رساله و نوع پژوهش، نوع مقاله استخراجی را مشخص کنید:
مقاله پژوهشی اصیل (Original Article) – بر پایه یافتههای جدید رساله
مقاله مروری (Review Article) – اگر رساله بر مرور ادبیات متمرکز است
مقاله نظری یا مفهومی – در صورت توسعه مدل یا نظریه
مقاله روششناختی – در صورت نوآوری در روش تحقیق
رساله معمولاً چند سؤال پژوهشی دارد، ولی مقاله باید بر یک سؤال یا موضوع متمرکز باشد.
✅ راهکار:
سوال اصلی را مشخص کنید.
بخشهایی از رساله را انتخاب کنید که مرتبط با همان سوال باشد.
روی یک فرضیه یا یک یافته کلیدی تمرکز کنید.
بهجای کپیبرداری، هر بخش را بازنویسی و خلاصه کنید:
بخش مقاله | مأخذ آن در رساله |
---|---|
عنوان مقاله | عنوان رساله (با خلاصهسازی و بازنویسی) |
چکیده | چکیده رساله (با کاهش حجم و تمرکز بر یافتهها) |
مقدمه | فصل اول رساله |
پیشینه نظری | فصل دوم |
روششناسی | فصل سوم |
یافتهها | بخش نتایج در فصل چهارم یا پنجم |
بحث و نتیجهگیری | فصل پایانی |
مقاله باید ایجاز داشته باشد و از حشو، تکرار و نقلقولهای طولانی پرهیز شود.
✅ پیشنهاد:
از جملات کوتاهتر و مستقیم استفاده کنید.
دادهها را در قالب جدول یا نمودار فشردهسازی کنید.
فقط نتایج مرتبط با محور مقاله را بیاورید.
ساختار رایج مقاله علمی:
عنوان (Title)
چکیده (Abstract) + کلیدواژهها
مقدمه (Introduction)
ادبیات نظری / پیشینه تحقیق (Literature Review)
روش تحقیق (Methodology)
یافتهها (Results)
بحث و تفسیر (Discussion)
نتیجهگیری (Conclusion)
مراجع (References)
مجلهای انتخاب کنید که با موضوع و سطح مقاله شما هماهنگ باشد.
🎯 ملاکها:
زبان مجله (فارسی / انگلیسی)
نمایه (ISC، Scopus، WOS، علمی-پژوهشی)
حوزه تخصصی
مدت زمان داوری و پذیرش
از انتشار همزمان در چند مجله پرهیز کنید.
برای استفاده از دادهها یا متون دیگران، بهدرستی استناد دهید.
نویسندگان مقاله را بهدرستی درج کنید (استاد راهنما، مشاور و خودتان).
بر اساس راهنمای نویسندگان مجله انتخابی، موارد زیر را تنظیم کنید:
فرمت رفرنسدهی (APA, MLA, Chicago و...)
فونت، فاصله خطوط، اندازه نمودارها
تطبیق چکیده با استاندارد (ساختارمند / غیرساختارمند)
قبل از ارسال مقاله، آن را بازبینی کنید:
✅ پیشنهاد:
از استاد راهنما یا همتیمی بخواهید مقاله را مطالعه کند.
ویرایش نگارشی و علمی انجام دهید.
استفاده از ویراستاران حرفهای زبان (مخصوصاً برای مقالات انگلیسی) مفید است.
حوزه تخصصی مجله: با موضوع مقاله همخوانی داشته باشد.
نوع نمایه: ISC، Scopus، Web of Science، علمی-پژوهشی، علمی-ترویجی، مجلات دانشگاهی داخلی.
زبان مجله: فارسی یا انگلیسی؟
ضریب تأثیر (IF) و اعتبار مجله
مدت زمان داوری و چاپ (برخی مجلات فرآیند طولانی دارند)
هزینه چاپ: رایگان، هزینهبر، یا دارای گزینه چاپ فوری (Fast Track)
✅ ابزار مفید:
Journal Finder از Elsevier
Scimago Journal Ranking (SJR)
پایگاه نشریات علمی وزارت علوم (نشریات علمی کشور)
در سایت مجله، بخش "راهنمای نویسندگان" (Author Guidelines) را دقیق بخوانید. مواردی مانند:
ساختار مقاله
نحوه رفرنسدهی
تعداد کلمات
فرمت چکیده و کلیدواژهها
نحوه ارسال مقاله
فایلهای مورد نیاز همراه مقاله (فرم نویسندگان، تعهدنامه و...)
ثبتنام در سایت مجله (معمولاً سامانه مدیریت مجلات علمی ایران یا ScholarOne برای مجلات بینالمللی)
ارسال فایلها:
فایل مقاله (Word و گاهی PDF)
فایل چکیده جداگانه
فرم تعهد اصالت مقاله
فرم نویسندگان و سهم مشارکت
Cover Letter (برای مجلات خارجی)
انتخاب نوع مقاله (پژوهشی، مروری و...)
دریافت کد رهگیری مقاله
سردبیر ابتدا بررسی میکند:
آیا مقاله در حوزه مجله هست؟
آیا ساختار مقاله مطابق دستورالعمل هست؟
آیا نویسندگان فرمها را کامل کردهاند؟
بررسی سرقت علمی (با نرمافزار مشابهیاب مثل iThenticate یا سمیم نور)
✅ در این مرحله ممکن است مقاله رد (Desk Reject) شود اگر:
ساختار و نگارش ضعیف باشد.
موضوع با حوزه مجله همخوان نباشد.
مشابهت بیش از حد با منابع یا رساله باشد.
Double-blind: هم داور و هم نویسنده ناشناساند.
Single-blind: داور میداند نویسنده کیست.
Open peer review: داور و نویسنده هر دو مشخصاند (کمتر رایج).
اصالت و نوآوری مقاله
صحت روش تحقیق
تحلیل دقیق دادهها
ارتباط منطقی یافتهها با بحث و نتیجهگیری
رعایت اصول نگارشی و اخلاق پژوهش
⏳ مدت داوری: معمولاً بین 1 تا 6 ماه بسته به مجله
پس از داوری، یکی از این نتایج اعلام میشود:
نتیجه | شرح |
---|---|
پذیرش بدون اصلاح | بسیار نادر |
پذیرش با اصلاح جزئی (Minor Revision) | تغییرات کوچک مورد نیاز است |
پذیرش مشروط به اصلاحات اساسی (Major Revision) | باید بخشهایی بازنویسی یا اصلاح شود |
رد مقاله (Reject) | مقاله برای چاپ مناسب نیست |
📌 اگر اصلاحات خواسته شده باشد، باید در زمان تعیینشده (معمولاً 2 هفته تا 2 ماه) مقاله اصلاحشده به همراه پاسخ به داوران (Response to reviewers) ارسال شود.
پس از تأیید اصلاحات توسط داور یا سردبیر:
نامه پذیرش (Acceptance Letter) صادر میشود.
مقاله وارد نوبت چاپ میشود (در انتظار انتشار).
در مجلات برخی کشورها، DOI به مقاله اختصاص مییابد.
نرمافزارهایی مانند EndNote، Zotero یا Mendeley به نظمدهی منابع و فرمتبندی استنادها کمک شایانی میکنند.
رساله ممکن است 100 تا 300 صفحه داشته باشد، اما مقاله نباید از 7000 تا 8000 کلمه تجاوز کند. برای این منظور:
از تکرار پرهیز کنید.
به جای نقل قولهای طولانی، خلاصهسازی کنید.
به بیان نتایج کلیدی بپردازید، نه تمام جزئیات.
خودسرانه چند مقاله از یک رساله استخراج نکنید (Self-plagiarism)
به اساتید راهنما و مشاور در نویسندگی مقاله اعتبار بدهید.
از مقالات دیگر به صورت دقیق و با استناد استفاده کنید.
پیش از ارسال مقاله، راهنمای نویسندگان مجله مورد نظر را با دقت مطالعه کرده و مقاله را بر همان اساس قالببندی کنید.
حداقل چند هفته قبل از پیشدفاع، مقاله باید تهیه و به تأیید استاد راهنما برسد. ارسال مقاله به مجله (حتی اگر هنوز پذیرش نشده باشد) مزیتی مهم در فرآیند پیشدفاع محسوب میشود.
دانشجو باید توانایی ارائه خلاصه مقاله، دفاع از روش تحقیق، و پاسخ به انتقادات علمی را داشته باشد. تهیه یک پاورپوینت ساده اما حرفهای با تکیه بر مقاله، نقش مهمی در موفقیت دارد.
ممکن است داوران، پیشنهاداتی برای بهبود مقاله ارائه دهند. انعطافپذیری و آمادگی برای بازنویسی، نشان از پختگی علمی دانشجو است.
چالش | راهکار پیشنهادی |
---|---|
تطبیق محتوای گسترده با محدودیتهای مقاله | تمرکز بر یک سوال و حذف مطالب فرعی |
ناتوانی در خلاصهسازی یافتهها | استفاده از جداول و نمودارها برای فشردهسازی دادهها |
تضاد در نظرات استاد راهنما و مشاور | برگزاری جلسه هماهنگی پیش از تدوین مقاله |
انتخاب مجله مناسب | بررسی پایگاههایی مانند Scopus، DOAJ یا ISC |
نگرانی از رد مقاله | انتخاب مجلات معتبر با پذیرش سریعتر (Fast Track) در ابتدا |
حق مؤلفین (Authorship): باید دقیقاً مشخص شود چه کسانی در تدوین مقاله مشارکت داشتهاند.
اجتناب از تکرار نشر: ارسال یک مقاله به چند مجله همزمان، خلاف اخلاق پژوهش است.
نقل قول و استناد دقیق: مطالب دیگران باید با ذکر منبع آورده شوند.
شفافسازی تعارض منافع: در صورت وجود هر نوع رابطه مالی یا علمی تأثیرگذار، ذکر آن الزامی است.
استخراج مقاله از رساله دکتری نهتنها یک وظیفه دانشگاهی است، بلکه فرصتی برای تثبیت و نمایش شایستگی علمی دانشجو محسوب میشود. این فرآیند نیازمند درک درست از اصول مقالهنویسی، شناخت ساختار مناسب، توانایی ایجاز و گزینش محتوا، و رعایت اصول اخلاق پژوهش است. دانشجویانی که در این مسیر با دقت و نظم عمل میکنند، نهتنها گامی مهم به سوی دفاع موفق برمیدارند، بلکه جایگاه علمی خود را در عرصه پژوهش نیز تثبیت مینمایند.
استخراج مقاله از رساله دکتری، سابمیت و پیگیری فرآیند چاپ در مجلات علمی، فرایندی تخصصی، زمانبر و نیازمند تسلط بر اصول پژوهش، زبان علمی، ساختار مجلات و تعامل حرفهای با سامانههای داوری است. ازاینرو، بسیاری از دانشجویان تحصیلات تکمیلی ترجیح میدهند برای صرفهجویی در زمان و افزایش کیفیت خروجی، از خدمات تخصصی مؤسسه اشراق بهره بگیرند.
انتخاب محور مقاله بر اساس یافتههای اصلی رساله
تدوین مقاله در قالب ساختار علمی استاندارد
بازنویسی تخصصی برای جلوگیری از مشابهت علمی
تنظیم منابع و رفرنسدهی دقیق بر اساس فرمت مجله هدف
ویراستاری علمی و فنی
ویرایش زبان (فارسی یا انگلیسی آکادمیک)
کاهش سرقت علمی (Self-plagiarism)
ارتقاء نگارشی برای عبور از فیلتر داوری اولیه
مشاوره برای انتخاب مجله داخلی یا خارجی (با یا بدون هزینه چاپ)
بررسی همخوانی مقاله با اهداف و حوزه مجله
اطمینان از معتبر بودن مجله (پرهیز از مجلات جعلی یا بیاعتبار)
ثبتنام در سامانه مجله
ارسال مقاله و مدارک جانبی (نامه ارسال، فرم نویسندگان و...)
پیگیری وضعیت مقاله از داوری تا پذیرش
تهیه پاسخ به داوران و اعمال اصلاحات مورد نیاز
دریافت نامه پذیرش رسمی
پیگیری انتشار مقاله در شماره مشخص
اختصاص DOI (در مجلات بینالمللی)
راهنمایی برای درج مقاله در رزومه پژوهشی
مؤسسه اشراق با سالها تجربه در زمینه امور پژوهشی، استخراج مقاله، ترجمه تخصصی، چاپ مقالات ISI، Scopus، ISC و علمی-پژوهشی، توانسته اعتماد هزاران پژوهشگر و دانشجو را جلب کند.
ویژگیهای برجسته:
تیم متخصص از ویراستاران و داوران دانشگاهی
پشتیبانی پاسخگو و شفاف در طول فرآیند
رعایت اصول اخلاق پژوهش و حفظ مالکیت فکری
امکان خدمات فوری (Fast Track) در موارد ضروری
بنابراین، اگر در آستانه پیشدفاع رساله دکتری هستید و نیاز به استخراج مقاله یا چاپ آن دارید، کلیک بر روی لینکهای زیر میتواند فرآیند را برایتان آسانتر، سریعتر و با شانس موفقیت بالاتری رقم بزند:
راههای ارتباطی با موسسه انتشاراتی اشراق
کارشناسان و مشاوران موسسه انتشاراتی اشراق به صورت تماموقت حتی در روزهای تعطیل آماده ارائه خدمات حرفهای و باکیفیت به مشتریان و کاربران خود هستند. برای دریافت مشاوره میتوانید از طریق سایت به صورت آنلاین با مشاورین موسسه گفتوگو کنید و یا از طریق تماس تلفنی با شمارههای زیر در ارتباط باشید:
eshragh_company
isi.eshragh@gmail.com
09149724933
041-33373424
بله، البته پایاننامههایی با تحلیلهای عمیق و نتایج مفصل تر قابلیت استخراج تعداد بیشتری مقاله دارند.
انتخاب مجله مناسب، رعایت فرمت و دستورالعملهای نشریه، کیفیت بالای محتوای مقاله و ترجمه تخصصی (در صورت نیاز) از عوامل اصلی پذیرش مقاله هستند. لازم به ذکر است که پذیرش نهایی مقاله وابسته به محتوای علمی آن است و پذیرش تضمینی نخواهد داشت.
این زمان به حجم پایاننامه و پیچیدگی موضوع بستگی دارد، اما معمولاً استخراج و تنظیم مقاله زمان کمتری نسبت به نگارش یک مقاله جدید نیاز دارد.
بهتر است مقاله به شکلی تنظیم شود که کپی مستقیم از پایاننامه نباشد و دارای اصالت کافی باشد. در غیر این صورت مقاله نیاز به پارافریز خواهد داشت تتا درصد مشابهت ان با پایان نامه به زیر 10% برسد.
بله، اگر پایاننامه شامل چندین سؤال پژوهشی یا فرضیه باشد، میتوان از هر بخش یک مقاله مستقل استخراج کرد.