در دنیای امروز، پژوهش‌های علمی جایگاه مهمی در پیشرفت دانش و فناوری دارند و نمایه‌های استنادی معتبر مانند ISI و SCOPUS نقش مهمی در رتبه‌بندی مجلات و پژوهشگران ایفا می‌کنند و انتخاب بین آن‌ها بسته به نیازهای محققان می‌تواند متفاوت باشد. هدف این مطلب بررسی تفاوت‌های اصلی بین این دو نمایه و تحلیل مزایا و معایب هرکدام است.
در جهان امروز، پیشرفت دانش و علم به عنوان یکی از ستون‌های اساسی توسعه پایدار جوامع شناخته می‌شود. پژوهشگران و محققان به عنوان پایه‌گذاران این پیشرفت‌ها، همواره در جستجوی منابع قابل اعتماد برای مطالعه، تحلیل و استناد هستند. نمایه‌های استنادی به عنوان ابزاری کلیدی در این مسیر، نقشی حیاتی در ساماندهی و ارزیابی منابع علمی ایفا می‌کنند. از میان نمایه‌های استنادی موجود، دو پایگاه ISI و SCOPUS به عنوان شناخته‌شده‌ترین و معتبرترین ابزارها، مورد توجه ویژه محققان، دانشگاه‌ها و مراکز علمی قرار گرفته‌اند.
نمایه‌های ISI و SCOPUS نه تنها به پژوهشگران کمک می‌کنند تا مقالات معتبر و مرتبط را بیابند، بلکه نقش مهمی در ارزیابی کیفیت علمی مجلات و پژوهش‌ها دارند. این نمایه‌ها به پژوهشگران امکان می‌دهند که مقالات منتشرشده در سراسر جهان را بر اساس معیارهای خاصی مانند ضریب تأثیر (Impact Factor) یا شاخص SJR رتبه‌بندی کرده و بهترین منابع را برای مطالعات خود انتخاب کنند. همچنین، این پایگاه‌ها بستری فراهم می‌کنند که پژوهشگران یافته‌های خود را به مخاطبان بین‌المللی عرضه کرده و از تأثیرگذاری علمی آن‌ها آگاه شوند.
با این حال، انتخاب بین این دو نمایه معتبر به دلیل تفاوت‌های ساختاری و محتوایی آن‌ها، چالشی مهم برای پژوهشگران به شمار می‌آید. هر یک از این نمایه‌ها، ویژگی‌ها، معیارها و ابزارهای خاص خود را دارند که می‌توانند بر تصمیم‌گیری پژوهشگران تأثیر بگذارند. برای مثال، ISI به دلیل تاریخچه طولانی و استانداردهای سخت‌گیرانه خود، اغلب به عنوان نماد اعتبار علمی شناخته می‌شود. از سوی دیگر، SCOPUS با پوشش گسترده‌تر موضوعات و رویکرد کاربرپسندتر، به ابزاری محبوب برای پژوهشگران و کاربران جدید تبدیل شده است.
مؤسسه اطلاعات علمی (Institute for Scientific Information) که به اختصار ISI نامیده می‌شود، یکی از قدیمی‌ترین و معتبرترین پایگاه‌های استنادی جهان است. این نمایه تحت نظارت کمپانی تامسون رویترز (Thomson Reuters) فعالیت کرده و اکنون با نام وب آو ساینس (Web of Science) شناخته می‌شود. ISI از سال 1960 شروع به کار کرد و به دلیل استانداردهای بالا، به یکی از معتبرترین پایگاه‌های استنادی جهان تبدیل شده است.
یکی از معیارهای اصلی ISI برای ارزیابی کیفیت مجلات، شاخص ضریب تأثیرگذاری (Impact Factor یا IF) است. این شاخص میانگین تعداد استنادهای مقالات منتشرشده در یک مجله را طی دو سال محاسبه می‌کند. به همین دلیل، ضریب تأثیر یکی از معیارهای کلیدی برای سنجش اعتبار علمی مجلات به شمار می‌رود. مجلاتی که استانداردهای لازم را رعایت نکنند، ممکن است از لیست ISI خارج شوند.
تمرکز اصلی ISI بر کیفیت علمی و اصالت تحقیقات است.
این پایگاه داده گسترده‌ای از مجلات در علوم انسانی، علوم پایه و علوم کاربردی ارائه می‌دهد.
ISI پوشش تاریخی گسترده‌ای از مقالات از سال 1945 به بعد دارد.
شاخص ضریب تأثیر به عنوان یکی از معتبرترین ابزارهای سنجش اعتبار علمی در دنیا شناخته می‌شود.
SCOPUS یک نمایه علمی و استنادی جدیدتر است که توسط شرکت الزویر (Elsevier) ایجاد شده است. این پایگاه با پوشش وسیع‌تر موضوعات علمی و سهولت استفاده، توانسته است جایگاه ویژه‌ای در میان پژوهشگران و دانشجویان کسب کند و ابزاری جامع برای ارزیابی و جستجوی مقالات علمی باشد.
SCOPUS از شاخص SJR (SCImago Journal Rank) برای ارزیابی کیفیت مجلات استفاده می‌کند. این شاخص علاوه بر تعداد استنادها، کیفیت و نوع استنادها را نیز در نظر می‌گیرد. همچنین شاخص H نیز در این پایگاه برای اندازه‌گیری بهره‌وری و تأثیرگذاری علمی پژوهشگران استفاده می‌شود.
سهولت استفاده از SCOPUS، حتی برای کاربران تازه‌کار، از ویژگی‌های مهم این پایگاه است.
این نمایه به دلیل به‌روزرسانی سریع و جامع، اطلاعات پژوهشی جدیدتری نسبت به ISI ارائه می‌دهد.
SCOPUS گستره بیشتری از موضوعات علمی و بین‌رشته‌ای را پوشش می‌دهد.
در این بخش، این دو نمایه از جهات مختلف مانند موضوعات تحت پوشش، پوشش تاریخی، شاخص‌های ارزیابی و سهولت استفاده مقایسه می‌شوند. این مقایسه به پژوهشگران کمک می‌کند تا نمایه مناسب‌تری را برای نیازهای خود انتخاب کنند.
ISI در حوزه‌های علوم انسانی، اجتماعی و هنر دارای برتری است، در حالی که SCOPUS به دلیل پوشش وسیع موضوعات فنی و مدیریتی شناخته می‌شود. همچنین SCOPUS حدود 20 درصد موضوعات بیشتری نسبت به ISI پوشش می‌دهد.
یکی از تفاوت‌های مهم بین این دو نمایه، پوشش تاریخی آن‌هاست. ISI از سال 1945 فعالیت دارد و مقالات علمی این دوره را نیز شامل می‌شود، در حالی که SCOPUS تنها از سال 1995 به بعد را پوشش می‌دهد.
کار با SCOPUS برای کاربران آسان‌تر است و رابط کاربری ساده‌ای دارد. در مقابل، ISI به دلیل پیچیدگی‌های بیشتری که دارد، بیشتر مناسب پژوهشگران حرفه‌ای و متخصصان است.
ISI بیشتر به ضریب تأثیر (Impact Factor) تکیه دارد، در حالی که SCOPUS از شاخص SJR استفاده می‌کند که ارزیابی جامع‌تری از کیفیت استنادها ارائه می‌دهد.
شاخص Q یکی از ابزارهای کلیدی در ارزیابی کیفیت و جایگاه مجلات علمی در هر دو نمایه ISI و SCOPUS است. این رتبه‌بندی با تقسیم مجلات به چهار گروه (Q1 تا Q4) بر اساس شاخص‌های مختلف استنادی، اطلاعات ارزشمندی را در اختیار پژوهشگران و مؤسسات علمی قرار می‌دهد. با این حال، مفهوم و کاربرد رتبه‌بندی Q در این دو نمایه، تفاوت‌هایی دارد که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.
در نمایه SCOPUS، رتبه‌بندی Q بر اساس شاخص SJR (SCImago Journal Rank) محاسبه می‌شود. این شاخص با توجه به کیفیت استنادها و تعداد ارجاعات مقالات در یک مجله، مجلات را ارزیابی و به چهار گروه زیر تقسیم می‌کند:
Q1: شامل 25 درصد بالایی مجلات در یک حوزه موضوعی خاص است. این مجلات از نظر کیفیت و تأثیرگذاری علمی در صدر قرار دارند.
Q2: شامل 25 درصد دوم مجلات است که کیفیت و تأثیرگذاری علمی خوبی دارند، اما نسبت به Q1 در جایگاه پایین‌تری قرار می‌گیرند.
Q3: شامل 25 درصد سوم مجلات است که تأثیرگذاری علمی متوسطی دارند.
Q4: شامل 25 درصد پایینی مجلات است و مجلاتی را در بر می‌گیرد که نسبت به دیگر گروه‌ها تأثیرگذاری کمتری دارند.
رتبه‌بندی Q در SCOPUS عمدتاً به پژوهشگران کمک می‌کند تا مجلات با کیفیت بالاتر را شناسایی کنند. همچنین، یکی از معیارهای اصلی برای انتخاب مجله مناسب جهت چاپ مقاله است.
در نمایه ISI، رتبه‌بندی Q بر اساس ضریب تأثیر (Impact Factor یا IF) محاسبه می‌شود. این ضریب بر پایه میانگین تعداد ارجاعاتی که مقالات یک مجله در دو سال گذشته دریافت کرده‌اند، محاسبه می‌گردد. در این نمایه نیز مجلات بر اساس حوزه موضوعی به چهار گروه Q1 تا Q4 تقسیم می‌شوند:
Q1: مجلاتی که در 25 درصد بالای رتبه‌بندی IF در یک حوزه خاص قرار دارند. این مجلات نمایانگر بالاترین سطح اعتبار و تأثیرگذاری علمی هستند.
Q2: شامل 25 درصد دوم مجلات است که کیفیت مطلوبی دارند ولی نسبت به Q1 پایین‌تر هستند.
Q3: مجلاتی که در 25 درصد سوم قرار می‌گیرند و کیفیت متوسطی دارند.
Q4: مجلات با پایین‌ترین ضریب تأثیر که معمولاً کمتر از سایر گروه‌ها مورد توجه قرار می‌گیرند.
در ISI، رتبه‌بندی Q نشان‌دهنده موقعیت مجله در مقایسه با سایر مجلات همان حوزه موضوعی است و از این طریق اعتبار مجله را برای پژوهشگران مشخص می‌کند.
معیار ارزیابی:
در ISI، معیار اصلی برای رتبه‌بندی Q، ضریب تأثیر (Impact Factor) است.
در SCOPUS، معیار اصلی شاخص SJR است که کیفیت و تعداد ارجاعات را همزمان در نظر می‌گیرد.
جامعیت:
SCOPUS به دلیل پوشش بیشتر مجلات، گستردگی بیشتری در رتبه‌بندی Q دارد.
ISI به دلیل استانداردهای سخت‌گیرانه‌تر، تعداد محدودتری از مجلات را رتبه‌بندی می‌کند.
پوشش موضوعات:
SCOPUS در حوزه‌های بین‌رشته‌ای و موضوعات نوظهور جامع‌تر عمل می‌کند.
ISI در علوم پایه و برخی رشته‌های خاص مانند پزشکی و علوم انسانی دقیق‌تر است.
دقت رتبه‌بندی:
شاخص SJR در SCOPUS علاوه بر تعداد ارجاعات، کیفیت استنادها را نیز لحاظ می‌کند، در حالی که IF در ISI بیشتر به تعداد استنادها وابسته است.
هر نمایه نقاط قوت و ضعفی دارد که باید در نظر گرفته شود. این بخش به طور خلاصه مزایا و معایب ISI و SCOPUS را بررسی می‌کند و دید جامعی از قابلیت‌ها و محدودیت‌های هر یک ارائه می‌دهد.
اعتبار بالای علمی و استانداردهای سخت‌گیرانه
تمرکز بر کیفیت و اصالت مقالات
پوشش تاریخی گسترده از سال 1945
پیچیدگی دسترسی و کاربری
هزینه بالای اشتراک برای دسترسی به مقالات
تمرکز محدود بر موضوعات بین‌رشته‌ای
سهولت دسترسی و استفاده
پوشش گسترده موضوعات و مجلات
به‌روزرسانی سریع‌تر اطلاعات علمی
پوشش کمتر مقالات تاریخی نسبت به ISI
تمرکز بیشتر بر مجلات تجاری و کمتر بر پژوهش‌های بنیادی
با وجود اعتبار بالای ISI و SCOPUS، هر دو با نقدها و چالش‌هایی مواجه هستند. از تمرکز بر زبان انگلیسی در ISI تا هزینه‌های بالای دسترسی در SCOPUS، این بخش مشکلات رایج این نمایه‌ها را تحلیل می‌کند.
تأکید زیاد بر مجلات انگلیسی‌زبان
عدم توجه به کیفیت استنادها در محاسبه ضریب تأثیر
هزینه‌های بالای دسترسی
پوشش محدود مقالات قدیمی
تمرکز تجاری الزویر و هزینه‌های بالای اشتراک
ISI و SCOPUS هر دو ابزارهای مهمی برای پژوهشگران در انتخاب مجلات و ارزیابی مقالات علمی هستند. در حالی که ISI به دلیل اعتبار و استانداردهای سخت‌گیرانه در جامعه علمی جایگاه ویژه‌ای دارد، SCOPUS به دلیل پوشش گسترده‌تر و سهولت استفاده توانسته است کاربران زیادی را جذب کند. پژوهشگران می‌توانند بسته به نیازهای خود و حوزه تحقیقاتی‌شان، یکی از این دو نمایه را انتخاب کنند. آگاهی از تفاوت‌های آن‌ها می‌تواند به انتخاب بهتر و بهره‌وری بیشتر در پژوهش‌های علمی کمک کند.
چاپ مقاله در مجلات معتبر با نمایه‌های ISI و SCOPUS، یک گام کلیدی در پیشبرد مسیر حرفه‌ای و آکادمیک پژوهشگران است. از انتخاب مجله مناسب تا فرآیند داوری و پذیرش، این مسیر می‌تواند پیچیده و زمان‌بر باشد. مؤسسه اشراق با ارائه خدمات تخصصی در زمینه چاپ مقالات علمی، همراه مطمئن پژوهشگران در این مسیر است. این مؤسسه با بهره‌گیری از کارشناسان مجرب و آشنا به استانداردهای بین‌المللی، خدمات جامعی مانند انتخاب مجلات مناسب، ویرایش علمی و زبانی مقالات، تنظیم فرمت مقاله بر اساس دستورالعمل مجله، و مکاتبات لازم با سردبیران را ارائه می‌دهد. علاوه بر این، اشراق با داشتن ارتباطات مؤثر با ناشران بین‌المللی، فرآیند چاپ مقاله را تسهیل کرده و زمان پذیرش را کوتاه‌تر می‌کند.
چاپ مقاله در مجلات معتبر نه تنها به ارتقای جایگاه علمی پژوهشگران کمک می‌کند، بلکه نقش مهمی در افزایش اعتبار حرفه‌ای، کسب فرصت‌های تحصیلی و شغلی، و ارتقای رتبه‌بندی دانشگاه‌ها و مؤسسات علمی دارد. مؤسسه اشراق با تجربه و تخصص خود، تضمین‌کننده این مسیر موفقیت‌آمیز برای پژوهشگران است.
پژوهشگران می‌توانند با اطمینان خاطر از خدمات این مؤسسه بهره‌مند شوند و مقالات خود را در مجلات معتبر جهانی به چاپ برسانند، تا گامی مؤثر در مسیر پیشرفت علمی و حرفه‌ای خود بردارند.
راه‌های ارتباطی با موسسه انتشاراتی اشراق
کارشناسان و مشاوران موسسه انتشاراتی اشراق به صورت تمام‌وقت حتی در روزهای تعطیل آماده ارائه خدمات حرفه‌ای و باکیفیت به مشتریان و کاربران خود هستند. برای دریافت مشاوره می‌توانید از طریق سایت به صورت آنلاین با مشاورین موسسه گفت‌وگو کنید و یا از طریق تماس تلفنی با شماره‌های زیر در ارتباط باشید:
eshragh_company
isi.eshragh@gmail.com
09149724933
041-33373424
برای شناسایی مجلات با رتبه Q1 یا Q2، می‌توان از ابزارهایی که توسط ISI و SCOPUS ارائه شده است، استفاده کرد. در نمایه SCOPUS، می‌توانید به سایت SCImago مراجعه کنید و رتبه مجلات را بر اساس شاخص SJR مشاهده کنید. در ISI نیز باید ضریب تأثیر مجله را بررسی کنید و جایگاه آن را در حوزه موضوعی مشخص نمایید.
معمولاً چاپ مقاله در مجلات SCOPUS به دلیل پوشش گسترده‌تر و تنوع موضوعی، نسبت به ISI آسان‌تر است. مجلات ISI استانداردهای سخت‌گیرانه‌تری دارند و ممکن است فرآیند داوری در آن‌ها طولانی‌تر باشد.
برای اطمینان از اعتبار یک مجله، می‌توانید شماره ISSN آن را در سایت‌های رسمی ISI یا SCOPUS جستجو کنید. همچنین از لیست مجلات بلک‌لیست (لیست سیاه) اجتناب کنید و از اطلاعات ارائه‌شده توسط دانشگاه‌ها یا مراکز معتبر استفاده نمایید.
خیر، ارسال همزمان یک مقاله به چند مجله خلاف اصول اخلاق پژوهش است. پژوهشگران باید پیش از ارسال مقاله، از انتخاب مجله مناسب اطمینان حاصل کنند و فرآیند داوری را تنها در یک مجله دنبال نمایند.
مجلاتی که نتوانند استانداردهای کیفی تعیین‌شده توسط این نمایه‌ها را حفظ کنند یا در رفتارهای غیرحرفه‌ای مانند انتشار مقالات با کیفیت پایین یا پذیرش سریع و بدون داوری علمی دخیل باشند، ممکن است از لیست حذف شوند.
اینستاگرام
تلگرام