پایگاه‌های معتبری مانند ISI (Web of Science) و Scopus به عنوان دو مرجع بین‌المللی برای نمایه‌سازی و رتبه‌بندی مجلات علمی شناخته شده‌اند. در این مطلب تلاش می‌شود ضمن تعریف دقیق مقاله علمی و معرفی پایگاه Scopus، به مقایسه آن با پایگاه ISI پرداخته شود و ساختار مقالات علمی مورد پذیرش در این پایگاه‌ها به تفصیل شرح داده شود.
در دنیای امروز، تولید و انتشار دانش علمی به یکی از ارکان اساسی توسعه‌ی پایدار در جوامع مختلف تبدیل شده است. پیشرفت علمی و فناوری، بدون تحقیق و پژوهش ممکن نیست و یکی از ابزارهای اصلی انتقال و انتشار نتایج پژوهش‌ها، مقاله علمی است. مقالات علمی نه تنها بازتاب‌دهنده تلاش‌های علمی پژوهشگران هستند، بلکه ابزاری برای ارتباط میان محققان، دانشگاه‌ها، صنایع و نهادهای علمی در سطح بین‌المللی محسوب می‌شوند.
با رشد روزافزون منابع علمی و اطلاعات، نیاز به ساماندهی، ارزیابی و دسته‌بندی نشریات علمی بیش از پیش احساس می‌شود. در همین راستا، پایگاه‌های معتبری مانند ISI (Web of Science) و Scopus به عنوان دو مرجع بین‌المللی برای نمایه‌سازی و رتبه‌بندی مجلات علمی شناخته شده‌اند. هر یک از این پایگاه‌ها معیارها، شاخص‌ها و دامنه پوشش خاص خود را دارند و شناخت تفاوت‌ها و ویژگی‌های آن‌ها برای پژوهشگران، اساتید دانشگاه، دانشجویان تحصیلات تکمیلی و فعالان حوزه تحقیق و توسعه (R&D) بسیار ضروری است.
در این میان، Scopus به دلیل پوشش گسترده‌تر، نمایه‌سازی سریع‌تر، و ابزارهای تحلیلی قوی به یکی از محبوب‌ترین و پرکاربردترین منابع علمی در سراسر جهان تبدیل شده است. در عین حال، ISI نیز با ارائه شاخص‌های سنتی چون Impact Factor و نمایه‌سازی دقیق‌تر، همچنان جایگاه ویژه‌ای در ارزیابی اعتبار علمی مجلات دارد.
پیش از آن‌که مقاله Scopus را معرفی کنیم، ابتدا بهتر است مروری کوتاه بر مفهوم مقاله علمی داشته باشیم. مقاله علمی، گزارشی است که حاصل یک پژوهش نظری یا تجربی بوده و با هدف گسترش مرزهای دانش در یک حوزه خاص نگارش می‌شود. این نوع مقاله معمولاً توسط پژوهشگران، اساتید دانشگاه یا دانشجویان تحصیلات تکمیلی تهیه شده و نتایج آن برای مخاطبان علمی ارائه می‌شود.
مقالات علمی بر اساس هدف، روش تحقیق و ساختار نگارش، به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. آشنایی با این انواع به پژوهشگران کمک می‌کند تا بهترین قالب را برای ارائه یافته‌های علمی خود انتخاب کنند. در ادامه به دو مورد از مهم‌ترین انواع مقالات علمی اشاره می‌کنیم:
این نوع مقاله رایج‌ترین نوع در مجلات علمی است. پژوهشگر در این مقاله نتایج تحقیقات اصیل و جدید خود را ارائه می‌دهد. ساختار آن معمولاً شامل: چکیده، مقدمه، روش تحقیق، یافته‌ها، بحث و نتیجه‌گیری است.
در این نوع مقاله، نویسنده به بررسی، تحلیل و جمع‌بندی مطالعات قبلی درباره یک موضوع خاص می‌پردازد، بدون آن‌که تحقیق میدانی انجام داده باشد. مقالات مروری برای درک کلی یک موضوع و آشنایی با پیشینه پژوهش‌ها بسیار مفید هستند.
اسکوپوس (Scopus) یکی از بزرگ‌ترین پایگاه‌های چکیده‌نویسی و نمایه‌سازی مقالات علمی در دنیا است که توسط شرکت الزویر (Elsevier) مدیریت می‌شود. این پایگاه شامل هزاران مجله معتبر علمی در رشته‌های مختلف از جمله علوم پایه، مهندسی، پزشکی، علوم انسانی و اجتماعی است. برخلاف ISI که تمرکز بیشتری بر مجلات دارای ضریب تاثیر دارد، Scopus دامنه وسیع‌تری از مجلات را در بر می‌گیرد و پوشش جامع‌تری ارائه می‌دهد.
مقاله Scopus به مقاله‌ای گفته می‌شود که در یکی از مجلات نمایه‌شده در پایگاه اطلاعاتی Scopus چاپ شده باشد. این نوع مقالات معمولاً پس از طی فرایند داوری علمی و بر اساس استانداردهای علمی و پژوهشی منتشر می‌شوند. بسیاری از دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی، مقالات نمایه‌شده در Scopus را برای اهداف ارتقای علمی، پذیرش در مقاطع بالاتر تحصیلی یا دریافت گرنت‌های پژوهشی معتبر می‌دانند.
مجلات نمایه‌شده در پایگاه Scopus نیز دارای شاخص‌هایی برای ارزیابی سطح علمی خود هستند. از جمله مهم‌ترین این شاخص‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
شاخص SJR (SCImago Journal Rank): این شاخص جایگزینی برای ایمپکت فاکتور محسوب می‌شود و میزان ارجاع‌هایی را که مجله از سایر مجلات معتبر دریافت کرده، با در نظر گرفتن اعتبار آن مجلات، بررسی می‌کند. SJR به نوعی کیفیت ارجاعات را نیز لحاظ می‌کند.
شاخص CiteScore: نشان‌دهنده میانگین تعداد ارجاعات دریافتی به مقالات یک مجله در بازه زمانی چهار ساله است. این شاخص برخلاف ایمپکت فاکتور که دو ساله است، دامنه وسیع‌تری را شامل می‌شود.
SNIP (Source Normalized Impact per Paper): این شاخص تفاوت‌های میان رشته‌ای در ارجاع‌دهی را در نظر می‌گیرد و به نوعی مقایسه‌ای عادلانه بین مجلات رشته‌های مختلف فراهم می‌سازد.
اگرچه هر دو پایگاه اطلاعاتی، علمی و معتبر هستند، اما تفاوت‌هایی میان آن‌ها وجود دارد. مهم‌ترین تفاوت‌ها عبارت‌اند از:
ISI بیشتر به مجلات با ضریب تأثیر بالا توجه دارد، در حالی که Scopus دامنه گسترده‌تری از مجلات را پوشش می‌دهد.
Scopus اطلاعات تحلیلی بیشتری ارائه می‌دهد و ابزارهای آماری پیشرفته‌تری برای آنالیز مجلات دارد.
مجلات Scopus معمولاً سریع‌تر نمایه می‌شوند و در حوزه‌های میان‌رشته‌ای تنوع بیشتری دارند.
برای اطمینان از نمایه بودن یک مجله در پایگاه Scopus، می‌توان به سایت رسمی Scopus مراجعه کرده و نام یا ISSN مجله را جست‌وجو کرد. اگر مجله مورد نظر در لیست پایگاه نمایه شده باشد، مشخصات کامل آن از جمله SJR، CiteScore و شاخص Q در آن نمایش داده می‌شود.
چاپ مقاله در مجلات Scopus مزایای متعددی برای پژوهشگران دارد، از جمله:
افزایش شانس دیده‌شدن مقاله در سطح جهانی
ارزیابی بهتر در پرونده‌های ارتقاء شغلی و علمی
اعتبار بالا نزد دانشگاه‌ها و موسسات بین‌المللی
امکان استفاده از داده‌های تحلیلی برای بهبود عملکرد پژوهشی
برای نگارش مقاله‌ای که قابلیت پذیرش در مجلات Scopus را داشته باشد، رعایت اصول استاندارد بسیار ضروری است. ساختار مقاله به صورت زیر است:
عنوان مقاله (Title): باید دقیق، کوتاه و منعکس‌کننده محتوای مقاله باشد.
اسامی نویسندگان و وابستگی سازمانی (Authors & Affiliations): مشخصات کامل نویسندگان همراه با ایمیل نویسنده مسئول درج شود.
چکیده (Abstract): چکیده باید بین 150 تا 250 کلمه و شامل هدف، روش، نتایج و نتیجه‌گیری باشد.
کلمات کلیدی (Keywords): شامل 3 تا 7 کلمه کلیدی مرتبط با موضوع مقاله.
مقدمه (Introduction): بیان مسأله، اهمیت تحقیق و مرور پیشینه.
روش تحقیق (Methodology): توضیح درباره نحوه گردآوری داده‌ها و روش تحلیل.
نتایج (Results): ارائه یافته‌ها به صورت جداول، نمودارها و توضیح آن‌ها.
بحث و نتیجه‌گیری (Discussion & Conclusion): تحلیل نتایج و پیشنهادهایی برای تحقیقات آینده.
تقدیر و تشکر (Acknowledgements): در صورت نیاز از حامیان مالی یا علمی تشکر می‌شود.
منابع (References): به سبک APA، IEEE یا سایر سبک‌های معتبر، بر حسب راهنمای مجله.
نگارش مقاله برای چاپ در مجلات نمایه‌شده در پایگاه اسکوپوس (Scopus)، نیازمند دقت و رعایت استانداردهای خاصی است. بسیاری از پژوهشگران به دلیل برخی خطاهای رایج، با رد مقاله یا تأخیرهای طولانی در فرآیند داوری مواجه می‌شوند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین این اشتباهات اشاره می‌کنیم:
بسیاری از مجلات Scopus به زبان انگلیسی منتشر می‌شوند. استفاده از ترجمه ماشینی یا ترجمه غیرتخصصی، می‌تواند باعث شود داوران نتوانند منظور نویسنده را به درستی درک کنند. ترجمه ضعیف نه تنها اعتبار علمی مقاله را زیر سؤال می‌برد، بلکه در بیشتر مواقع باعث رد شدن مقاله می‌شود.
هر مجله دارای راهنمای نویسندگان (Author Guidelines) مخصوص به خود است. نگارش مقاله بدون توجه به ساختار و سبک نگارشی مورد نظر مجله (مانند فونت، رفرنس‌دهی، ترتیب بخش‌ها و تعداد کلمات)، از شایع‌ترین دلایل عدم پذیرش اولیه مقاله است. پیش از ارسال مقاله، باید فرمت دقیق مجله موردنظر بررسی و رعایت شود.
یکی از رایج‌ترین اشتباهات پژوهشگران، ارسال مقاله به مجله‌ای است که با موضوع مقاله هم‌راستا نیست. این انتخاب اشتباه، معمولاً منجر به رد سریع مقاله از سوی سردبیر (Desk Reject) می‌شود. برای جلوگیری از این مشکل، باید حوزه تخصصی، هدف، دامنه پوشش (Scope) و شاخص‌های مجله با دقت بررسی شود.
ارسال همزمان یک مقاله به چند مجله کاملاً غیر اخلاقی است و در صورت شناسایی، می‌تواند منجر به رد دائمی مقاله و قرار گرفتن نویسنده در لیست سیاه مجله شود. پژوهشگران باید تا زمان دریافت پاسخ نهایی از یک مجله، از ارسال مقاله به نشریات دیگر خودداری کنند.
نگارش مقاله علمی و انتشار آن در مجلات معتبر Scopus فرصتی ارزشمند برای پژوهشگران جهت معرفی دستاوردهای خود در سطح بین‌المللی است. با آشنایی با شاخص‌ها و ساختار استاندارد مقالات Scopus می‌توان مسیر مناسبی برای ارتقای علمی و حرفه‌ای ترسیم کرد.
با توجه به اهمیت روزافزون چاپ مقالات علمی در مجلات معتبر بین‌المللی مانند ISI و Scopus، انتخاب صحیح مجله و آشنایی با روندهای داوری و چاپ، از عوامل کلیدی در موفقیت پژوهشگران و ارتقای جایگاه علمی آن‌ها به شمار می‌رود. بسیاری از محققان، به‌ویژه در مراحل ابتدایی فعالیت علمی خود، با چالش‌هایی نظیر تشخیص مجلات معتبر، آماده‌سازی مقاله مطابق استانداردهای بین‌المللی، و مکاتبه با سردبیران مجلات مواجه هستند. از این‌رو بهره‌مندی از مشاوره و خدمات تخصصی در این مسیر، می‌تواند راهگشای بسیاری از دغدغه‌های پژوهشگران باشد.
مؤسسه علمی پژوهشی اشراق با سال‌ها تجربه در زمینه ارائه خدمات تخصصی پژوهشی، آماده ارائه مشاوره در انتخاب مجلات معتبر ISI و Scopus، بررسی اعتبار مجلات، استخراج مقاله از پایان‌نامه، و همچنین آماده‌سازی، ترجمه تخصصی، و سابمیت مقاله به مجلات بین‌المللی می‌باشد. تیم متخصص این مؤسسه با شناخت دقیق از فرآیند داوری و چاپ، همراه مطمئنی برای پژوهشگران در مسیر چاپ مقالات علمی خواهد بود.
اگر به دنبال ارتقای رزومه علمی خود و چاپ مقاله در نشریات معتبر جهانی هستید، مؤسسه اشراق آماده است تا با خدمات حرفه‌ای و پشتیبانی کامل، شما را در رسیدن به این هدف یاری رساند.
راه‌های ارتباطی با موسسه انتشاراتی اشراق
کارشناسان و مشاوران موسسه انتشاراتی اشراق به صورت تمام‌وقت حتی در روزهای تعطیل آماده ارائه خدمات حرفه‌ای و باکیفیت به مشتریان و کاربران خود هستند. برای دریافت مشاوره می‌توانید از طریق سایت به صورت آنلاین با مشاورین موسسه گفت‌وگو کنید و یا از طریق تماس تلفنی با شماره‌های زیر در ارتباط باشید:
eshragh_company
isi.eshragh@gmail.com
09149724933
041-33373424
برای یافتن مجلات نمایه‌شده در Scopus، می‌توانید از وب‌سایت رسمی Scopus یا ابزارهایی مانند Scopus Journal Finder و Elsevier Journal Finder استفاده کنید. این ابزارها به شما کمک می‌کنند مجلات مناسب را بر اساس موضوع مقاله خود پیدا کنید.
بسته به سیاست‌های هر مجله، ممکن است هزینه‌هایی شامل هزینه سابمیت (Submission Fee) یا هزینه انتشار (Article Processing Charge - APC) دریافت شود. برخی مجلات رایگان هستند و برخی دیگر از مدل دسترسی آزاد (Open Access) استفاده می‌کنند که برای انتشار مقاله هزینه‌ای دریافت می‌شود.
زمان داوری به سیاست‌ها و فرآیندهای داخلی هر مجله بستگی دارد. معمولاً فرآیند داوری مقالات علمی در مجلات Scopus بین 1 تا 6 ماه طول می‌کشد، اما این زمان ممکن است بر اساس مجله و پیچیدگی مقاله متفاوت باشد.
بله، در صورتی که مقاله شما توسط مجله‌ای رد شده باشد، می‌توانید آن را به مجله دیگری سابمیت کنید. البته باید قبل از ارسال مقاله، به اصلاحاتی که ممکن است توسط داوران قبلی پیشنهاد شده، توجه کرده و مقاله را بهبود دهید.
خیر، ارسال همزمان یک مقاله به چند مجله غیرقانونی و غیراخلاقی است. شما باید ابتدا منتظر نتیجه داوری از یک مجله بمانید و در صورت رد مقاله، آن را به مجله دیگری ارسال کنید.
اینستاگرام
تلگرام