فرآیند نگارش یک مقاله علمی صرفاً به تولید محتوای علمی و تحقیقاتی محدود نمی‌شود. پس از اینکه محتوای مقاله آماده شد، گام بسیار مهم دیگری به نام فرمت‌بندی آغاز می‌شود؛ مرحله‌ای که نقش تعیین‌کننده‌ای در پذیرش یا رد مقاله توسط مجلات علمی دارد. در این مطلب به طور کامل به موضوع فرمت‌بندی مقاله، اصول انجام صحیح آن و روش‌های یافتن فرمت مجلات خواهیم پرداخت.
در دنیای امروز که رشد تولیدات علمی با سرعتی چشمگیر ادامه دارد، رقابت برای انتشار مقاله در مجلات معتبر بین‌المللی بیش از هر زمان دیگری جدی شده است. نگارش مقاله علمی دیگر تنها به ارائه یافته‌های پژوهشی و تحلیل‌های دقیق محدود نمی‌شود، بلکه رعایت ساختار، نظم و فرمت مورد انتظار مجلات نیز به اندازه محتوای علمی، نقش حیاتی در پذیرش یا رد مقاله دارد. بسیاری از پژوهشگران در حالی که از نظر علمی مقاله‌ای قوی ارائه می‌کنند، تنها به دلیل بی‌توجهی به فرمت‌بندی، از سوی داوران رد می‌شوند یا مجبور به صرف زمان و هزینه‌های مضاعف برای بازنگری ساختاری مقاله می‌گردند.
در این مطلب تلاش شده است تا تمام جوانب فرمت‌بندی علمی به زبان ساده و بر اساس نیازهای عملی نویسندگان توضیح داده شود و با ارائه چک‌لیستی جامع از بخش‌های ضروری مقاله، مسیر آماده‌سازی مقاله برای انتشار در مجلات معتبر هموار گردد.
فرمت‌بندی یا تنظیم ساختاری و محتوایی مقاله به مجموعه‌ای از اقداماتی گفته می‌شود که هدف آن، منطبق کردن مقاله با دستورالعمل‌های خاص یک مجله علمی است. این دستورالعمل‌ها شامل شیوه ارائه محتوا، نحوه استناد به منابع، ساختار‌بندی جداول و نمودارها، نحوه نوشتن چکیده، اندازه فونت، فاصله خطوط، شماره صفحات و سایر موارد ظاهری و محتوایی هستند. فرمت‌بندی صحیح مقاله، نه‌تنها بیانگر نظم و دقت نویسنده است، بلکه نشان می‌دهد که نویسنده به دستورالعمل‌ها، ضوابط و استانداردهای ژورنال احترام می‌گذارد. به همین دلیل، مجلات معتبر بین‌المللی توجه زیادی به این موضوع دارند و در بسیاری از موارد، تنها به دلیل عدم رعایت فرمت، مقاله را حتی قبل از رسیدن به مرحله داوری رد می‌کنند.
فرمت‌بندی به طور کلی به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:
فرمت‌بندی محتوایی به معنای هماهنگ‌سازی محتوای علمی مقاله با استانداردهای علمی و محتوایی مجله است. این نوع از فرمت‌بندی شامل موارد زیر است:
ساختار صحیح چکیده: باید به طور خلاصه هدف، روش، نتایج و یافته‌ها را پوشش دهد.
تقسیم‌بندی متن به بخش‌های اصلی: شامل مقدمه، روش تحقیق، نتایج، بحث، نتیجه‌گیری و... .
استفاده از واژگان علمی دقیق و قابل فهم.
استناد به منابع بر اساس سبک خاص مجله (APA، MLA، شیکاگو و...).
ترتیب صحیح قرارگیری بخش‌هایی مانند تقدیر و تشکر یا پیوست‌ها.
فرمت‌بندی ساختاری بیشتر به ظاهر و نحوه ارائه مقاله مربوط می‌شود و شامل موارد زیر است:
نوع و اندازه فونت (مثلاً Times New Roman سایز 12).
فاصله خطوط (یک و نیم یا دو برابر).
حاشیه صفحه‌ها (مثلاً 2.5 سانتی‌متر از هر طرف).
شماره‌گذاری صفحات.
قرارگیری صحیح جداول و اشکال.
رعایت اصول تایپوگرافی (سربرگ‌ها، بولت‌ها، پاراگراف‌ها و...).
داوران و سردبیران ژورنال‌ها پیش از هر چیز ظاهر و ساختار مقاله را بررسی می‌کنند. مقاله‌ای که از نظر فرمت ایراد داشته باشد، معمولاً حتی به مرحله داوری علمی نمی‌رسد. در واقع، فرمت‌بندی می‌تواند به‌عنوان اولین فیلتر کیفی برای پذیرش مقاله تلقی شود.
نویسنده‌ای که مقاله‌اش را با دقت و رعایت اصول فرمت‌بندی آماده می‌کند، جدیت خود در کار علمی را نشان داده و اعتبار بالاتری نزد مجله و داوران کسب می‌کند.
مقالاتی که نیاز به ویرایش ساختاری ندارند، سریع‌تر به مرحله داوری می‌رسند و احتمال پذیرش آنها بیشتر است.
فرمت‌بندی صحیح باعث می‌شود مقاله ساختاری منطقی و قابل دنبال‌کردن داشته باشد و خواننده راحت‌تر بتواند مفاهیم را درک کند.
فرمت‌بندی صحیح مقاله بر اساس مجموعه‌ای از اصول و قواعد انجام می‌شود که برخی از مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:
هر مجله دارای دستورالعمل خاص خود است که در وب‌سایت مجله یا در بخش «راهنمای نویسندگان» درج شده است. این راهنما اطلاعاتی درباره ساختار مقاله، نحوه رفرنس‌دهی، تعداد کلمات مجاز، نوع فونت و سایر الزامات را مشخص می‌کند.
با خواندن مقالات منتشرشده در همان ژورنال، می‌توان با سبک فرمت‌بندی مورد نظر آشنا شد و از آن به عنوان الگو استفاده کرد.
قبل از ارسال مقاله، بهتر است از یک چک‌لیست دقیق برای بررسی تمام بخش‌ها استفاده شود. این چک‌لیست شامل همه عناصر مقاله است که در ادامه به آن اشاره خواهد شد.
برای اطمینان از رعایت تمام جزئیات، بهتر است از یک ویراستار متخصص که با الزامات فرمت‌بندی آشناست، کمک گرفته شود.
یکی از اشتباهات رایج در فرمت‌بندی، استفاده از یک الگو برای همه مجلات است. در حالی که مجلات مختلف حتی در مواردی مثل:
محل قرارگیری چکیده،
ساختار منابع،
نحوه نمایش جداول و اشکال،
ترتیب قرارگیری نویسندگان و افیلیشن‌ها،
با هم تفاوت دارند. بنابراین باید قبل از هر گونه فرمت‌بندی، مجله هدف را دقیق بررسی کرد.
برای دستیابی به فرمت دقیق مجله می‌توان مراحل زیر را طی کرد:
جستجوی عنوان مجله یا ISSN در گوگل.
ورود به وب‌سایت مجله.
انتخاب بخش «About this journal» یا «For Authors».
دانلود فایل راهنمای نویسندگان یا مشاهده آنلاین آن.
بررسی نمونه مقالات منتشرشده.
این اطلاعات معمولاً شامل قالب مقاله، نوع رفرنس‌دهی، محدودیت‌های چکیده و تعداد کلمات، ساختار پیشنهادی مقاله و حتی دستورالعمل آماده‌سازی اشکال و جداول است.
1. عنوان مقاله (Title)
باید واضح، دقیق و علمی باشد.
حداکثر 15 کلمه.
بعد از عنوان، اسامی نویسندگان و وابستگی‌ها (Affiliation) نوشته شود.
2. چکیده (Abstract)
خلاصه‌ای جامع از مقاله.
بدون رفرنس.
زمان افعال گذشته.
حدود 250 تا 300 کلمه.
در پایان، کلمات کلیدی درج شوند.
3. مقدمه (Introduction)
تعریف موضوع، مرور پیشینه، هدف پژوهش و پیامدها.
از کلیات به جزئیات حرکت کند.
4. مواد و روش‌ها (Materials and Methods)
نوع پژوهش، روش نمونه‌گیری، ابزارهای آماری، منطقه و زمان انجام مطالعه.
5. نتایج (Results)
ارائه یافته‌ها با جداول، نمودارها، تصاویر.
بدون تکرار اطلاعات.
تحلیل آماری نتایج.
ترتیب منطقی و دسته‌بندی یافته‌ها.
6. بحث (Discussion)
مقایسه نتایج با پژوهش‌های قبلی.
بررسی فرضیه‌ها.
توضیح دلایل همسویی یا عدم تطابق نتایج.
7. جمع‌بندی (Conclusion)
پاسخ به سوال پژوهش.
نتایج اصلی و کاربردهای آنها.
پیشنهاداتی برای پژوهش‌های آینده.
8. تقدیر و تشکر (Acknowledgements)
قدردانی از مؤسسات و افراد غیرنویسنده.
نباید از نویسندگان مقاله تشکر کرد.
9. منابع (References)
استفاده از سبک مورد نظر ژورنال.
مطابقت بین منابع داخل متن و لیست رفرنس‌ها.
بهتر است با نرم‌افزار EndNote انجام شود.
10. لیست جداول و اشکال (Tables & Figures)
شماره‌گذاری دقیق.
درج عنوان واضح.
رعایت دستورالعمل مجله برای فرمت.
11. ضمائم (Appendices)
شامل اطلاعات مکمل یا داده‌های خام.
در صورت نیاز، اضافه شود.
یکی از مهم‌ترین مراحل در فرآیند ارسال مقاله به مجلات علمی، بررسی اولیه مقاله توسط سردبیر است؛ مرحله‌ای که قبل از ارسال مقاله به داوران انجام می‌شود و نقش کلیدی در ادامه یا توقف مسیر داوری مقاله دارد. در این مرحله، سردبیر تنها به محتوای علمی مقاله توجه نمی‌کند، بلکه در درجه اول به ظاهر مقاله، رعایت فرمت، و تبعیت از دستورالعمل‌های نشریه توجه دارد. فرمت‌بندی صحیح مقاله در این مرحله می‌تواند چند تأثیر مهم و تعیین‌کننده داشته باشد:
اولین چیزی که سردبیر می‌بیند، ساختار مقاله، نظم آن، سبک رفرنس‌دهی، ترتیب بخش‌ها و ظاهر کلی آن است. مقاله‌ای که کاملاً مطابق با فرمت مجله تهیه شده باشد، نشان‌دهنده‌ی دقت، نظم و آشنایی نویسنده با الزامات نشر علمی است و این موضوع تأثیر روانی مثبتی بر تصمیم‌گیری سردبیر دارد.
بسیاری از مجلات علمی، در صورت عدم تطابق مقاله با دستورالعمل‌های مشخص‌شده، بدون هیچ بررسی علمی، مقاله را به مرحله بعدی ارجاع نمی‌دهند و آن را بلافاصله رد (ریجکت) می‌کنند. به این نوع رد، اصطلاحاً رد اولیه (Desk Reject) گفته می‌شود. سردبیران این کار را برای حفظ یکپارچگی مجله، صرفه‌جویی در زمان و نشان دادن جدیت در استانداردهای نشریه انجام می‌دهند. یک فرمت‌بندی نادرست می‌تواند باعث شود مقاله حتی دیده نشود.
اگر مقاله از نظر فرمت ایراد نداشته باشد، سردبیر نیازی نمی‌بیند که آن را برای اصلاح به نویسنده بازگرداند. این موضوع موجب صرفه‌جویی در زمان و سرعت‌بخشی به فرآیند داوری می‌شود. بسیاری از سردبیران تمایل دارند مقالاتی را وارد چرخه داوری کنند که کمترین میزان اصلاح ساختاری را نیاز داشته باشند.
وقتی مقاله‌ای دقیقاً مطابق فرمت و ساختار خواسته‌شده آماده شده باشد، سردبیر راحت‌تر می‌تواند محتوا را ارزیابی کند و سریع‌تر تصمیم بگیرد. همچنین این تطابق، نشانه‌ای از احترام نویسنده به مجله و فرآیند انتشار تلقی می‌شود که می‌تواند اعتماد اولیه سردبیر را جلب کند.
فرمت‌بندی یک مقاله علمی، اگرچه ممکن است در ظاهر ساده به نظر برسد، اما در واقع کاری تخصصی و حساس است. بسیاری از مجلات اگر مقاله‌ای حتی با کیفیت علمی بالا ولی با فرمت نامناسب دریافت کنند، آن را ریجکت می‌کنند. مؤسسات تخصصی در زمینه ویراستاری و فرمت‌بندی:
با تجربه زیاد، سریع‌تر و دقیق‌تر این کار را انجام می‌دهند.
با دستورالعمل مجلات مختلف آشنا هستند.
احتمال بازگشت مقاله از طرف داور به دلیل فرمت ناصحیح را کاهش می‌دهند.
از نرم‌افزارهایی مانند EndNote برای مدیریت منابع استفاده می‌کنند.
فرمت‌بندی صحیح مقاله، مرحله‌ای غیرقابل چشم‌پوشی در مسیر انتشار علمی است. این مرحله اگر به‌درستی و با دقت انجام شود، می‌تواند تفاوت بین پذیرش و رد مقاله باشد. مطالعه دقیق دستورالعمل مجله، استفاده از چک‌لیست فرمت، بررسی مقالات قبلی، کمک گرفتن از ویراستاران متخصص و توجه به جزئیات ریز در ارائه محتوا، همگی گام‌هایی هستند که احتمال موفقیت در فرآیند داوری و پذیرش مقاله را به‌شدت افزایش می‌دهند. اگر به‌عنوان یک پژوهشگر یا نویسنده علمی هدف شما پذیرش سریع‌تر و مطمئن‌تر در مجلات علمی است، اولین گام، تسلط کامل بر اصول فرمت‌بندی و اجرای دقیق آن‌هاست.
فرمت‌بندی مقاله علمی مطابق با دستورالعمل دقیق مجله انتخابی، یکی از حساس‌ترین مراحل آماده‌سازی مقاله برای ارسال به ژورنال‌های داخلی و بین‌المللی است. مؤسسه اشراق با در اختیار داشتن تیمی متخصص از ویراستاران و کارشناسان باتجربه، این خدمات را با دقت بالا، در کوتاه‌ترین زمان و کاملاً مطابق با شیوه‌نامه مجله مدنظر شما ارائه می‌دهد.
ویژگی‌های خدمات فرمت‌بندی در مؤسسه اشراق:
تطابق کامل با فرمت ژورنال انتخابی شما (شامل ساختار مقاله، سبک منابع، نحوه تنظیم جداول و اشکال و غیره)
بررسی دقیق راهنمای نویسندگان ژورنال
استفاده از ابزارهای پیشرفته مانند EndNote برای رفرنس‌دهی دقیق
رعایت اصول نگارشی، ویراستاری ساختاری و زبانی
پشتیبانی و اصلاحات رایگان تا زمان تأیید نهایی مقاله توسط ژورنال
در نهایت، اگر به‌دنبال این هستید که مقاله‌تان بدون بازگشت از طرف داوران تنها به دلیل مشکلات ظاهری و ساختاری، مسیر داوری را طی کند و سریع‌تر منتشر شود، سپردن فرمت‌بندی آن به تیم متخصص مؤسسه اشراق، یک انتخاب هوشمندانه و حرفه‌ای خواهد بود.
راه‌های ارتباطی با موسسه انتشاراتی اشراق
کارشناسان و مشاوران موسسه انتشاراتی اشراق به صورت تمام‌وقت حتی در روزهای تعطیل آماده ارائه خدمات حرفه‌ای و باکیفیت به مشتریان و کاربران خود هستند. برای دریافت مشاوره می‌توانید از طریق سایت به صورت آنلاین با مشاورین موسسه گفت‌وگو کنید و یا از طریق تماس تلفنی با شماره‌های زیر در ارتباط باشید:
eshragh_company
isi.eshragh@gmail.com
09149724933
041-33373424
خیر، اما برای مقالاتی که به زبان دیگری ارسال می‌شوند، ترجمه تخصصی و روان اهمیت زیادی دارد. زبان مقاله باید استانداردهای علمی و زبانی ژورنال را رعایت کند.
می‌توانید از چک‌لیست ارائه‌شده در دستورالعمل ژورنال استفاده کنید و مقاله را با آن مطابقت دهید.
قبل از ارسال مقاله به ژورنال، باید متن مقاله را با ابزارهای مشابهت‌یابی بررسی کنید تا اطمینان حاصل شود که درصد تشابه از حد مجاز ژورنال تجاوز نمی‌کند.
خیر، هر ژورنال دستورالعمل‌ها و قالب خاص خود را دارد و باید برای هر مقاله، فرمت مورد نیاز ژورنال هدف را رعایت کنید.
در اغلب موارد، مقاله برای اصلاح بازگردانده می‌شود و روند داوری به تعویق می‌افتد. در برخی مواقع، مجلات ممکن است مقاله را به دلیل عدم رعایت فرمت رد کنند.
اینستاگرام
تلگرام