نوشتن مقاله تنها نیمی از مسیر است. نیمه دیگر، که کمتر به آن توجه می‌شود اما تأثیری عمیق در سرنوشت چاپ مقاله دارد، تنظیم فرمت مقاله مطابق با ضوابط مجله مقصد است. در این مطلب، به‌صورت مفصل به تمام نکات مهم در مورد فرمت‌بندی مقاله علمی پرداخته می‌شود تا مسیر انتشار علمی، هموارتر و سریع‌تر طی شود.
در فرایند نگارش و انتشار مقاله علمی، بسیاری از پژوهشگران بر تولید محتوای علمی دقیق، نوآورانه و مستند تمرکز می‌کنند، اما آنچه اغلب نادیده گرفته می‌شود – و در بسیاری از موارد علت رد شدن مقاله در همان مراحل اولیه داوری است – تنظیم صحیح فرمت مقاله مطابق با استانداردهای مجله هدف است. تنظیم قالب مقاله نه یک کار تزئینی، بلکه یک الزام جدی و تخصصی است که در موفقیت یا شکست فرایند پذیرش نقش کلیدی دارد.
هر مجله علمی دارای چهارچوب مشخصی برای ارائه مقالات است؛ از نوع و اندازه فونت گرفته تا نحوه رفرنس‌نویسی، ترتیب اجزای مقاله، نحوه درج تصاویر و جداول، محدودیت در تعداد کلمات چکیده یا کل مقاله، و حتی جایگاه قرارگیری اسامی نویسندگان و بخش تقدیر و تشکر. عدم رعایت این موارد نه تنها موجب تأخیر در روند داوری می‌شود، بلکه در بسیاری از موارد باعث ریجکت مقاله بدون بررسی علمی می‌گردد.
این مسئله به‌ویژه برای دانشجویان و پژوهشگران تازه‌کار چالش‌برانگیز است. آن‌ها ممکن است مقاله‌ای با محتوای علمی قوی نگاشته باشند، اما به دلیل ناآشنایی با فرمت مورد انتظار مجله، بارها با بازخورد منفی داوران مواجه شوند. این مشکل زمانی پیچیده‌تر می‌شود که هر مجله، دستورالعمل و ساختار مخصوص به خود را دارد و نمی‌توان از یک فرمت کلی برای تمام نشریات استفاده کرد.
در این مطلب، به‌صورت دقیق و عملی به موضوع فرمت بندی مقاله پرداخته می‌شود؛ از تعریف و انواع آن گرفته تا دلایل اهمیت، الزامات مجلات، اصول کلیدی، نحوه شناسایی فرمت‌های مورد نظر و حتی بررسی نقش ویراستاران و موسسات تخصصی در این حوزه. هدف این است که خواننده، پس از مطالعه این مطلب، بتواند با اطمینان مقاله خود را برای انتشار در هر مجله‌ای آماده کند، بدون اینکه دغدغه‌ای از بابت ساختار و قالب داشته باشد.
در دنیای امروز که رقابت برای چاپ مقاله در مجلات معتبر شدید است، رعایت دقیق و اصولی فرمت مقاله نه فقط نشانه‌ی حرفه‌ای بودن نویسنده، بلکه یک فاکتور حیاتی برای عبور موفق از فیلتر داوری و رسیدن به مرحله انتشار محسوب می‌شود.
فرمت بندی مقاله به معنای تنظیم ساختار ظاهری و محتوایی مقاله مطابق با دستورالعمل‌های مجله مقصد است. این فرآیند شامل چینش دقیق اجزای مقاله، انتخاب فونت مناسب، سایز نوشته‌ها، نحوه درج جداول و شکل‌ها، نحوه رفرنس‌دهی و حتی محل قرارگیری بخش‌هایی مانند تقدیر و تشکر یا پیوست‌هاست.
در حقیقت، داوران و سردبیران مجلات پیش از ورود به ارزیابی علمی مقاله، ابتدا آن را از نظر رعایت فرمت بررسی می‌کنند. اگر مقاله‌ای از لحاظ ساختاری با استانداردهای مجله هم‌خوان نباشد، در همان ابتدا رد می‌شود؛ بدون اینکه محتوای علمی آن حتی خوانده شود.
فرمت بندی مقالات به دو دسته کلی تقسیم می‌شود:
فرمت بندی محتوایی بیشتر به عهده نویسنده است و به تنظیم اجزای مقاله بر اساس دستورالعمل‌های محتوایی مجله اشاره دارد. این موارد شامل موارد زیر است:
تعداد کلمات مجاز برای عنوان، چکیده، و کل مقاله
ساختار بخش‌های مختلف مانند مقدمه، روش تحقیق، یافته‌ها و نتیجه‌گیری
محل درج بخش‌های غیرعلمی مانند تقدیر و تشکر یا تضاد منافع
نحوه ترجمه یا نگارش اصطلاحات خاص، استفاده از کلیدواژه‌ها
استفاده از زبان رسمی، دقیق و قابل فهم بدون ابهام یا حشو
فرمت بندی ساختاری عموماً توسط ویراستاران یا موسسات متخصص انجام می‌شود. این مرحله بیشتر به ظاهر مقاله مربوط است:
انتخاب نوع فونت (مثلاً Times New Roman یا Arial)
سایز فونت برای عنوان‌ها، متن اصلی و پاورقی‌ها
فاصله خطوط (معمولاً 1.5 یا 2)
ترتیب اجزای مقاله (مثلاً ابتدا چکیده، سپس مقدمه، نه برعکس)
شماره‌گذاری صفحات، تیترها، جداول و شکل‌ها
تصور کنید مقاله‌ای علمی با ارزش بالا اما با ظاهر شلخته به داور ارائه شود. طبیعی است که این مقاله حتی فرصت بررسی علمی پیدا نمی‌کند. فرمت بندی دقیق، از چند جهت حیاتی است:
افزایش احتمال پذیرش مقاله: اگر مقاله از نظر فرمت مردود شود، بازنگری و ارسال مجدد وقت‌گیر خواهد بود.
نمایش حرفه‌ای بودن نویسنده: رعایت دقیق دستورالعمل‌ها نشانه دقت، تعهد و آشنایی با قواعد علمی است.
تسریع فرایند داوری: داور زمانی را صرف بررسی ساختار مقاله نمی‌کند و تمرکز بر محتوای علمی خواهد بود.
یکدست شدن مقالات مجله: مجلات برای حفظ اعتبار، انسجام و ظاهر حرفه‌ای، قالب ثابتی برای همه مقالات خود تعریف می‌کنند.
فرمت بندی اگرچه در ابتدا دشوار به نظر می‌رسد، اما با رعایت یک‌سری اصول می‌توان آن را به روشی نظام‌مند، دقیق و سریع انجام داد. از جمله:
تقریباً همه مجلات معتبر علمی، بخشی به نام "راهنمای نویسندگان" دارند که در آن موارد زیر به‌وضوح قید شده است:
نوع فونت و اندازه آن
ساختار اجزای مقاله
نوع رفرنس‌دهی و ترتیب منابع
تعداد کلمات مجاز برای هر بخش
نحوه ارسال فایل‌ها (Word یا PDF)
الزامات گرافیکی برای جداول و نمودارها
این راهنما نقشه راه اصلی فرمت بندی است و باید خط به خط مطالعه و پیاده‌سازی شود.
مشاهده مقالات قبلاً منتشر شده، دید دقیق‌تری از انتظارات مجله به شما می‌دهد. جزئیاتی که شاید در راهنما نیامده باشند (مثل ترتیب افیلییشن‌ها، نحوه عنوان‌گذاری جداول، ساختار تیترها) را می‌توان از این مقالات استخراج کرد.
هر مجله استاندارد خاص خود را دارد. حتی در مواردی که دو مجله از یک سبک رفرنس‌دهی مشابه (مثل APA) استفاده می‌کنند، ممکن است در ترتیب منابع، افیلییشن‌ها، یا شماره‌گذاری جداول متفاوت باشند. استفاده از یک فرمت کلی برای همه مجلات اشتباه بزرگی است.
برخی مجلات محدودیت‌هایی مانند تعداد کل صفحات، حجم فایل، یا تعداد رفرنس‌ها دارند. در این صورت، نویسنده باید بدون حذف محتوای علمی مهم، مقاله را فشرده و بهینه‌سازی کند.
کم نیستند مقالاتی که به دلیل اشکالات ظاهری، نادیده گرفته می‌شوند. اگر تجربه یا زمان کافی ندارید، سپردن این بخش به ویراستاران علمی یا موسسات متخصص کاری عاقلانه است. این هزینه کوچک، در مقایسه با ریجکت شدن مقاله و تأخیرهای بعدی، بسیار مقرون‌به‌صرفه‌تر است.
برای یافتن دقیق فرمت مورد نظر یک مجله علمی:
نام یا ISSN مجله را در گوگل جستجو کنید.
وارد سایت رسمی مجله شوید.
بخش‌هایی مانند “Guide for Authors”, “Submission Guidelines”, “Author Instructions” یا “Manuscript Preparation” را پیدا کرده و بررسی کنید.
فایل PDF یا Word راهنمای فرمت بندی مقاله را دانلود و مطالعه کنید.
همچنین می‌توانید به چند مقاله چاپ‌شده در همان ژورنال مراجعه کرده و از آن‌ها به‌عنوان الگو استفاده نمایید.
گرچه ساختار مقالات بسته به حوزه و مجله ممکن است تفاوت‌هایی داشته باشد، اما اغلب از این قالب پیروی می‌کنند:
عنوان مقاله (Title)
نام و مشخصات نویسندگان (Authors & Affiliations)
چکیده (Abstract)
واژگان کلیدی (Keywords)
مقدمه (Introduction)
روش تحقیق (Materials and Methods)
نتایج (Results)
بحث (Discussion)
نتیجه‌گیری (Conclusion)
تقدیر و تشکر (Acknowledgments)
منابع (References)
پیوست‌ها (Appendices)
هر یک از این بخش‌ها ممکن است محدودیت خاصی در تعداد کلمات، سبک نوشتاری یا ترتیب قرارگیری داشته باشند که باید در قالب مجله مقصد بررسی شود.
گرچه نویسندگان می‌توانند فرمت بندی مقاله خود را شخصاً انجام دهند، اما موارد زیر نشان می‌دهد چرا استفاده از موسسات فرمت بندی حرفه‌ای مفید است:
کاهش احتمال بازگشت مقاله توسط داور
صرفه‌جویی در زمان
جلوگیری از اشتباهات کوچک اما تأثیرگذار
آشنایی متخصصان با تفاوت‌های ظریف بین مجلات
رعایت جزئیات نگارشی و رفرنس‌دهی دقیق
در بسیاری از موارد، مقاله‌ای با محتوای بسیار قوی تنها به دلیل یک فرمت بندی ناقص رد شده است.
فرمت بندی مقاله علمی نه فقط یک الزام ظاهری، بلکه بخشی جدایی‌ناپذیر از فرآیند علمی و نشر آکادمیک است. بدون رعایت دقیق قالب مجله، حتی مقالات پرمحتوا نیز شانس دیده شدن ندارند. بنابراین، پژوهشگر باید به اندازه نوشتن مقاله، به فرمت بندی نیز توجه کند و در صورت نیاز از متخصصان این حوزه کمک بگیرد.
در نهایت، فرمت صحیح = ورود راحت‌تر به دنیای انتشار علمی.
فرمت بندی مقاله، صرفاً یک اقدام جانبی نیست؛ بلکه مرحله‌ای حساس و تعیین‌کننده در مسیر انتشار علمی است. با وجود تفاوت‌های جزئی اما مهم میان دستورالعمل‌های مجلات مختلف، حتی یک اشتباه کوچک در نحوه تنظیم ساختار مقاله می‌تواند به ریجکت شدن آن منجر شود. اینجاست که نقش یک تیم متخصص و آشنا به استانداردهای روز دنیا پررنگ می‌شود.
مؤسسه اشراق با سال‌ها تجربه در حوزه ویرایش، ترجمه، و آماده‌سازی مقالات علمی برای چاپ در مجلات معتبر بین‌المللی، یکی از پیشگامان ارائه خدمات فرمت بندی تخصصی در کشور است. این مؤسسه با بهره‌گیری از کارشناسان آشنا به فرمت مجلات ISI، ISC، PubMed، Scopus و دیگر پایگاه‌های معتبر، مقاله شما را دقیقاً مطابق با ساختار و الزامات مجله هدف تنظیم می‌کند. برخی از مزایای استفاده از خدمات فرمت بندی مقاله در مؤسسه اشراق عبارت‌اند از:
بررسی و پیاده‌سازی دقیق تمام بندهای راهنمای نویسندگان
فرمت بندی تخصصی جداول، نمودارها و رفرنس‌ها
استفاده از نرم‌افزارهای استاندارد برای مچ کردن با قالب مجله
کاهش احتمال برگشت مقاله به دلیل اشکالات ظاهری
صرفه‌جویی در وقت و هزینه نویسنده
اگر می‌خواهید اطمینان داشته باشید که مقاله‌تان از فیلتر سخت‌گیرانه سردبیر و داوران مجلات به‌راحتی عبور کند، فرمت بندی آن را به کارشناسان باتجربه مؤسسه اشراق بسپارید:
این انتخاب هوشمندانه می‌تواند سرعت انتشار علمی شما را چند برابر کند و از اتلاف منابع جلوگیری نماید.
راه‌های ارتباطی با موسسه انتشاراتی اشراق
کارشناسان و مشاوران موسسه انتشاراتی اشراق به صورت تمام‌وقت حتی در روزهای تعطیل آماده ارائه خدمات حرفه‌ای و باکیفیت به مشتریان و کاربران خود هستند. برای دریافت مشاوره می‌توانید از طریق سایت به صورت آنلاین با مشاورین موسسه گفت‌وگو کنید و یا از طریق تماس تلفنی با شماره‌های زیر در ارتباط باشید:
eshragh_company
isi.eshragh@gmail.com
09149724933
041-33373424
خیر، ارسال همزمان یک مقاله به چند مجله غیر اخلاقی است و می‌تواند به رد شدن مقاله از سوی همه مجلات منجر شود.
می‌توانید به سایت‌های معتبر مانند Scopus، Web of Science یا PubMed مراجعه کنید تا از اعتبار مجله مطمئن شوید. همچنین بررسی شاخص‌هایی مانند ضریب تأثیر (Impact Factor) کمک‌کننده است.
در صورت رد شدن مقاله، می‌توانید بر اساس نظرات داوران، مقاله خود را اصلاح کرده و به مجله دیگری ارسال کنید یا مجدداً به همان مجله با تغییرات پیشنهادی ارسال کنید.
اغلب مجلات قالب‌های آماده را در وب‌سایت خود برای دانلود قرار می‌دهند. می‌توانید این قالب‌ها را از بخش راهنمای نویسندگان دریافت کنید.
بسته به مجله و در دسترس بودن داوران، این مدت زمان متفاوت است. معمولاً بین 2 تا 6 ماه طول می‌کشد.
اینستاگرام
تلگرام